اسکیزوفرنی

واژه‌ «اسکیزو» به‌ معنی‌ گسیختگی‌ است‌ و «فرنی‌» نیز به‌ ذهن‌ و روان‌ اشاره‌ دارد.

بیماری اسکیزوفرنی اغلب‌ به‌ اختلال‌ گسیختگی‌ شخصیتی‌ اشاره‌ دارد، زیرا افکار و احساسات‌ فرد مبتلا به‌ این‌ عارضه‌ دارای‌ ارتباط‌ منطقی‌ و معمول‌ با یکدیگر نیستند. فرد مبتلا قادر نیست‌ تخیلات‌ خود را از واقعیت‌ افتراق‌ دهد و بنابراین‌ رفتاری‌ غیرمنطقی‌ و غیرعادی‌ دارد.

این اختلال قبل از اینکه اسکیزوفرنی نام بگیرد ، عنوان دمانس پره کوزه ( دمانس زودرس ) را گرفت که این اصطلاح توسط بندکیت مورل پزشک فرانسوی برای بیماران تباهی یافته ای که بیماریشان در نوجوانی شروع شده بود به کار برده شد .

بعد از مورل ، امیل کرپلین” ، آن را به طور منظم تعریف کرد و نام آن را جنون زودرس نامید.

اما سرانجام بلولر اصطلاح اسکیزوفرنی را مطرح کرد تا مبین گسیختگی هایی باشد که میان فکر ، احساس و رفتار بیماران مبتلا به این اختلال وجود دارد . او سمپتوم های آن را کدگذاری کرد.

موضوعات تشخیصی مرتبط با فرهنگ در بیماری اسکیزوفرنی

عوامل فرهنگی و اجتماعی – اقتصادی باید در نظر گرفته شوند، مخصوصاً هنگامی که فرد و متخصص بالینی زمینه فرهنگی و اجتماعی – اقتصادی مشترک نداشته باشند.

عقایدی که در یک فرهنگ هذیانی یه نظر می­ رسند(مثل جادوگری) ممکن است در فرهنگ دیگری عموماً پذیرفته شده باشند.

در برخی فرهنگ­ ها، توهمات دیداری یا شنیداری یا محتوای مذهبی(مثل شنیدن صدای خدا) بخش عادی تجربه مذهبی است. علاوه بر این، نوع زبان در سبک ­های قصه­ پردازی فرهنگ­ های مختلف ممکن است ارزیابی گفتار آشفته را با مشکل مواجه سازد.

ارزیابی عاطفه مستلزم حساسیت نسبت به تفاوت­ ها در سبک­ های ابزار هیجانی، تماس چشمی، و زبان بدن است که در فرهنگ­ های مختلف، متفاوت هستند.

اگر ارزیابی در قالب زبانی انجام شود که با زبان اصلی فرد تفاوت داشته باشد، باید اطمینان حاصل شود که فقدان گفتار با موانع زبان ارتباط ندارند. برخی فرهنگ­ ها، ممکن است پریشانی، شکل توهمات یا شبه­ توهمات و عقاید بسیار ارزشمند بگیرند که ممکن است از لحاظ بالینی شبیه روان­پریشی واقعی باشند، اما در خرده­ گروه­ بیمار، هنجاری هستند.

موضوعات تشخیصی مرتبط با جنسیت

چند ویژگی، ابراز بالینی بیماری اسکیزوفرنی در زنان مردان متمایز می­ کنند. وقوع کلی بیماری اسکیزوفرنی در زنان قدری پایین­ تر است، مخصوصاً در مواردی که درمان­ شده­ اند.

سن شروع در زنان دیرتر است، به طوری که اوج آن همان­ گونه که قبلاً شرح داده شد، اواخر ۲۰ تا ۳۰ سالگی است .

نشانه ­ها در زنان بیشتر آکنده از عاطفه است، و نشانه­ های روان­ پریشی بیشتر، به علاوه آمادگی بیشتر برای اینکه نشنه­ های روان­ پریشی در سنین بالاتر بدتر شوند، وجود دارد.

تفاوت­ های نشانه دیگر، نشانه ­های منفی و آشفتگی کمتر را شامل می ­شوند.

سرانجام اینکه، عملکرد اجتماعی در زنان، بهتر حفظ شده می ­مانند. با این حال، موارد استثنایی زیادی در این هشدارهای کلی وجود دارد.

 

 

علایم بیماری اسکیزوفرنی :

دوری‌گزینی‌ و درون‌گرایی‌ بیش‌ از معمول‌

از دست‌ دادن‌ انگیزه‌ها

محدودیت‌ شدید هیجانات‌، یا بروز نابجای‌ هیجانات‌

هذیان‌ها (باورهای‌ کاذب‌ و غیرواقعی‌ تغییرناپذیر)

توهم‌ (یک‌ تجربه‌ حسی‌ منشأگرفته‌ از ذهن‌، مثلاً شنیدن‌ صداها یا دیدن‌ چیزهایی‌ که‌ وجود خارجی‌ ندارند)

اختلال‌ تفکر که‌ خود را با تکلم‌ آشفته‌ و غیرمرتبط‌ نشان‌ می‌دهد.

تکلم :

اختلال در تکلم ممکن است بازتاب اختلال فکر باشد.

در مراحل اولیه ؛ بیمار آنقدر مبهم حرف می زند که مشکل می توان منظور و معنی حرف او را فهمید. عده ای دیگر ، خود را با افکار مبهم و مرموز و شبه علمی مشغول می کنند و بعضی دچار فقدان پیوند میان افکار هستند.

 ارتباط بین افکار ممکن است غیرمنطقی باشد یا آنکه افکار ؛ محتوای عجیبی داشته باشد.

ممکن است در جریان تفکر ؛ اختلال وجود داشته باشد ، مانند فشار افکار یا انسداد فکری

هذیان Delusion

داشتن افکار و اندیشه‌های نادرستی که به رغم وجود شواهدی حاکی از نادرست بودنشان، فرد آن‌ها را باور داشته و به درست بودنشان اصرار می‌ورزد؛ مثلا فکر می‌کند که پادشاه است در حالی که در فقر و بیچارگی شدید به سر می‌برد. در بیماری اسکیزوفرنی ، هذیان ها بسیار رایج هستند.

بعضی از این هذیان ها که بسیار رایج هستند عبارتند از:

»»» هذیانهای گزند وآسیب : پرکاربردترین هذیان در بین بیماران اسکیزوفرنی
»»» هذیانهای انتساب : در بیماران اسکیزوفرنی زیاد رایج نیست اما ارزش تشخیصی بالایی دارند
»»» هذیان کنترل : احساس کنترل شدن توسط یک رادار ، فرستند ، جاسوسی
»»» هذیان کاشته شدن فکر : اعتقاد بیمار به اینکه افکار خاصی در سرش گذاشته اند یا افکارش را از ذهنش خارج کرده اند .

توهم Hallucination

افراد مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی حاد دچار توهمات شنوایی ، بویایی و بینایی می شوند. رایج ترین توهم ، توهم شنوایی است که در آن بیمار صداهایی می شنود که دیگران قادر به شنیدن آنها نیستند. 

توهم یا همان اختلال در ادراک در سایکوز اهمیت زیادی دارد.

در واقع توهم یعنی تجارب حسی یا ادراکی که هیچ منبع خارجی واقعی ندارد؛ مانند شنیدن صدایی که دستور کشتن کسی را می‌دهد.

افراد عادی از طریق جریان پیچیده غربال کردن اطلاعات حسی، قادر به انتخاب، تطبیق و تشخیص محرک‌هایی که همواره به وی ارایه می‌شوند بوده و بدین‌وسیله می‌تواند دنیای خود را به طریق عادی و معنی‌دار درک نمایند.

در این بیماران روند انجام این فرایند پیچیده مختل شده و نمی‌توانند ادراک‌های خود را به صورت یک الگوی معنی‌دار و منسجم دربیاورند.

 

اختلالات همراه

میزان همزمانی یا اختلالات مرتبط با مواد در بیماری اسکیزوفرنی بالاست.

افزون بر نیمی از افراد مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی اختلال مصرف توتون دارند و به طور منظم سیگار می­کشند.

همزمانی با اختلالات اضظرابی به طور فزاینده­ای در اسکیزوفرنی تشخیص داده شده است. میزان اختلال وسواس فکری- عملی و اختلال وحشت زدگی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در مقایسه با کل جمعیت، بالاست. اختلال شخصیت اسکیزوتایپی یا پارانوئیدگاهی می­ تواند قبل از شروع اسکیزوفرنی واقع شود.

امید زندگی در افراد مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی به خاطر بیماری ­های جسمانی مرتبط، کاهش می­یابد. افزایش وزن، دیابت، نشانگان متابولیک، و بیمارزی قلبی-عروقی و ریوی در بیماری اسکیزوفرنی شایع­تر از کل جمعیت هستند.

رسیدگی نکردن مناسب به رفتارهای حفظ سلامتی (مثل بررسی سرطان، ورزش) خطر بیماری مزمن را افزایش می­ دهد، اما عوامل دیگر اختلال، از جمله داروها، سبک زندگی، سیگارکشیدن، و رژیم غذایی، نیز می­توانند نقش داشته باشند.

آسیبب­ پذیری مشترک برای روان­ پریشی و اختلالات جسمانی ممکن است مقداری از همزمانی اختلالات جسمانی بیماری اسکیزوفرنی را توجیه کند.

تشخیص افتراقی

اختلال افسردگی اساسی یا دوقطبی همراه با ویژگی­ های روان­ پریشی یا کاتاتونیک. تمایز بیماری اسکیزوفرنی و اختلال افسردگی یا دوقطبی همراه با ویژگی­ های روان­ پریشی یا کاتاتونی به رابطه زمانی بین اختلال خلقی و روان ­پریشی، و به شدت نشانه­ های افسردگی یا مانیک بستگی دارد.

اگر هذیان­ ها یا توهمات منحصراً در مدت دوره افسردگی اساسی یا مانیک روی دهند، تشخیص، افسردگی یا اختلال دوقطبی همراه با ویژگی­ های روان­پریشی است.

اختلال اسکیزوافکتیو. تشخیص اختلال اسکیزوافکتیو مستلزم آن است که دوره افسردگی اساسی یا مانیک به طور همزمان روی دهند به طوری که نشانه­های مرحله حاد و نشانه­ های خلقی در بخش عمده­ای از کل مدت دوره-های فعال وجود داشته باشند.

اختلال اسکیزوفرنیفرم و اختلال روان­پریشی کوتاه­ مدت.

به طوری که در ملاک C مشخص شده، این اختلالات مدت کوتاه­ تری از اسکیزوفرنی دارند، که به ۶ ماه نشانه­ ها نیاز دارد.

در اختلال اسکیزوفرنیفرم، اختلال کمتر از ۶ ماه وجود دارد، در اختلال روان­پریشی کوتاه مدت، نشانه­ ها حداقل ۱ روز، اما کمتر از ۱ ماه وجود دارند.

اختلال هذیانی. اختلال هذیانی را می ­توان با فقطدان نشانه­ های دیگر که مخصوص بیماری اسکیزوفرنی هستند از اسکیزوفرنی متمایز کرد

(مثل هذیان­ ها، توهمات برجسته شنیداری یا دیداری، گفتار آشفته، رفتار بسیار آشفته یا کاتاتونیک، نشانه ­های منفی )

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی. اختلال شخصیت اسکیزوتایپی را می­ توان با نشانه ­های زیرآستانه ­ای که با ویژگی­ های بادوام شخصیت ارتباط دارند، از بیماری اسکیزوفرنی متمایز کرد.

اختلال وسواس فکری-عملی و اختلال بدشکلی بدن. افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی و اختلال بدشکلی بدن ممکن است بینش یا فقدان آن را نشان دهند، و اشتغالات ذهنی ممکن است به درجات هذیانی برسند. اما اختلالات با وسواس­ های فکری برجسته، وسواس­ های عملی، اشتغال ذهنی به ظاهر یا بوی بدن، یا رفتارهای مکرر متمرکز بر بدن، از اسکیزوفرنی متمایز می ­شوند.

اختلال استرس پس از آسیب. اختلال استرس پس از آسیب می ­تواند به بازگشت به گذشته ­ها را که کیفیت توهمی دارند دربرداشته­ باشد، و گوش به زنگی زیاد ممکن است به درجات پارانوئید برسند. اما برای تشخیص دادن، رویداد آسیب ­زا و ویژگی­ های نشانه مخصوص در ارتباط با مرور کردن رویداد در ذهن یا واکنش نشان دادن به آن،ضرورت دارند.

اختلال طیف اوتیسم یا اختلالات ارتباط. این اختلالات نیز ممکن است نشانه ­هایی شبیه به دوره روان­ پریشی داشته باشند، اما با کمبودهای مخصوص­ شان در تعامل اجتماعی همراه با رفتارهای تکراری و محدود و کمبودهای شناختی و ارتباط دیگر متمایز می­ شوند. فرد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم یا اختلال ارتباط، برای اینکه مبتلا به اسکیزوفرنی یا بیماری همزمان تشخیص داده شود، باید نشانه­ هایی داشته باشد که ملاک­ های کامل بیماری اسکیزوفرنی را همراه با توهمات یا هذیان ­های برجسته به مدت حداقل ۱ ماه برآورده کنند.

اختلالات روانشناختی دیگر مرتبط با دوره روان ­پریشی. تشخیصبیماری اسکیزوفرنی فقط در صورتی داده می­شود که دوره روان­پریشی بادوام باشد و ناشی از تأثیرات فیزیولوژیکی مواد یا بیماری جسمانی دیگر نباشد. افراد مبتلا به دلیریوم یا روان­آشفتگی یا اختلال عصبی-شناختی عمده یا خفیف ممکن است نشانه ­های وان­ پریشی را آشکار سازند، اما این ها با شروع تغییرات شناختی هماهنگ با این اختلالات، رابطه زمانی دارند. افراد مبتلا به اختلال روان ­پریشی ناشی از مواد/دارو ممکن است نشانه­ های مخصوص ملاک C برای اسکیزوفرنی را آشکار سازند، اما اختلال روان­پریشی ناشی از مواد/دارو را معمولاً به وسیله رابطه زمانی مصرف مواد با شروع و بهبود روان ­پریشی در غیاب مصرف مواد، متمایز کرد.

 

پیامدهای کارکردی بیماری اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی با کژکاری اجتماعی و شغلی قابل توجه دارد. بی ­ارادگی یا جلوه ­های دیگر اختلال، حتی در صورتی که مهارت­ های شناختی برای تکالیف در دست اجرا کافی باشند، اغلب پیشرفت تحصیلی و حفظ کردن شغل را مختل می­ کند.

اغلب افراد در سطح پایین ­تر از سطح ازدواج والدین خود استخدام شده ­اند، و اغلب آن ها، مخصوصاً مردان، ازدواج نمی-کندد یا تماس اجتماعی محدودی خارج از خانواده دارند.

تقریباً ۵ تا ۶ درصد افراد مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی در اثر خودکشی می ­میرند، نزدیک به ۲۰ درصد یک یا چند بار دست به خودکشی می­ زنند، و تعداد بیشتری، اندیشه­ پردازی خودکشی قابل ملاحظه ­ای دارند.

رفتار خودکشی­ گرا گاهی در پاسخ به توهمات دستوری برای صدمه زدن به خویشتن با دیگران است. خطر خودکشی در کل عمر برای مردان و زنان بالا باقی می­ ماند، هرچند ممکن ست در مردان جوان­تر که مصرف مواد همزمان دارند، خیلی بالا باشد. عوامل خطر عبارتند از داشتن نشانه ­های افسردگی یا احساس ناامیدی و بیکاربودن، و این خطر در مدت پس از دوره روان ­پریشی یا ترخیص از بیمارستان نیز بالاتر است.

درمان اسکیزوفرنی

تقریبا صد سال از زمانی که اسکیزوفرنی به صورت علمی توضیح داده و شناخته شد می‌گذرد اما با وجود پیشرفت‌های دانش پزشکی هنوز علت بیماری، راه پیشگیری و درمان موثری برای آن دقیقا روشن نیست و هنوز یکی از دیرپاترین معماهای پزشکی است.

 اساس درمان در حال حاضر داروهایی هستند که با تغییر فعالیت عصبی-شیمیایی مغز علائم بیماری را سبک می‌کنند، اما این داروها هیچکدام باعث درمان دائمی نمی‌شوند، در مواردی بی‌تاثیر هستند و عوارض جانبی آنها معمولا چنان آزاردهنده و سنگین است که بیماران از ادامه درمان خودداری می‌کنند.

• دارو درمانی اسکیزوفرنی : کلوزاپین، ریسپریدون – کلروپرومازین، هالوپریدول، فلوفنازین
• EET: برای حالات حاد و کاتاتونیک، افرادی که کمتر از ۱ سال مبتلا بوده اند، درمان علائم +
• رفتاردرمانی: با هدف تعمیم رفتارهای تقویت شده مطلوب به اجتماع
• گروه درمانی: برای بهبود مهارت های اجتماعی و کاهش انزوای اجتماعی و افزایش واقعیت سنجی
• خانواده درمانی: برای کاهش عود، کاهش عوامل EE و db
• روان درمانی حمایتی: مشاوره، اطمینان بخشی، آموزش، الگوسازی، حدگذاری، واقعیت سنجی، درمان شخصی (اعتماد به ارتباط درمانی، تلقین امیدواری، انتقال اطلاعات)، روان درمانی سنتی به دلیل آسیب ایگو توصیه نمی شود.
• آموزش مهارت های اجتماعی: تکالیف منزل، مشاهده نوار ویدئویی، بازی نقش
• مدیریت موردی: کمک به بیمار برای شغل، مسکن و منابع مالی و هدایت در جهت مراکز بهداشتی.
• گروه های حمایتی: برای تأمین نیازهای بیمار و خانواده او