مهارت روابط موثر اجتماعی
آدمی بارفتار، معاشرت و تعامل تعریف میشود و رفتار اجتماعی موثر و موفق بدون ارتباط های صمیمی و دوستانه غیرممکن و بعید به نظر میرسد، قدرت برقراری و حفظ ارتباطات انسانی در بهداشت روان افراد، رفتارهای اجتماعی اشخاص تأثیر به سزایی دارد.
یکی از عوامل مهم ارتباط بین فردی، توانایی یا ناتوانی شخص درابراز وجود است و ابراز وجود باعث گرفتن حق خود و ابراز عقاید واحساسات و افکارخویش به طور مستقیم و صادقانه است.
به نحوی، که در این حق خواهی و تکاپو برای رسیدن به خواسته‌های خود، حقوق دیگران نیز محترم شمرده شود.
در ادامه با مطالب کلینیک هیربد همراه باشید.
نقش صحیح فرد در این مهارت و در این موقعیت از آن جهت مهم تلقی میشود که با شناخت صحیح خویش و لزوم روابط موثر اجتماعی:
شخص قادر به تشخیص حقوق ومنافع خود میشود تا بر اساس آن عمل کند.
بدون ترس و واهمه و بدون اضطراب بر حق خود پای فشارد.
بتواند احساسات وعواطف واقعی خود را بیان کند.
و در همه حال بدون فراموش کردن حق دیگران به مطالبه حق خود اقدام نماید.
فردی که تحت تأثیر تعلیمات عالمانه و آموزش‌های مناسب قرار میگیرد قادر به برقراری روابط موثر اجتماعی خواهد شد زیرا در سطوح بالاتر این ارتباط ها:
افراد احساسات خود را نسبت به یک دیگر به راحتی ابراز میکنند.
علاقه مند به حضور مأنوس خود در کنار یکدیگر خواهند بود.
به رغبت ها، نیازها و علایق دوستان توجه خواهند نمود.
تا رابطه گرم تری بین آنان به وجود آید و روابط آنان دوام بیشتری یابد و این موفقیت جز در سایه ی همکاری های مشاوران امکان پذیر نخواهد بود.
انسان همواره نیازمند ”بیان خویشتن “ است.
بیان خویشتن (چه به صورت کلامی و چه غیرکلامی)، هنگامی موثر است که با فرهنگ، سنت‌ها و ارزش‌های جامعه، تناسب داشته باشد. این مهارت، مشتمل بر ابراز عقاید، امیال وحتی نیازها و ترس هاست.
قدرت برقراری و حفظ روابط دوستانه، در بهداشت روان فردی و اجتماعی اشخاص تأثیر به سزایی دارد.
در این زمینه، میتوان حفظ روابط مطلوب، صمیمانه و همراه با مسئولیت بااعضای خانواده را نقطه آغاز کسب این مهارت تلقی کرد؛ زیرا خانواده تکیه گاه و حامی انسان در همه موقعیت هاست.
پایان بخشیدن به یک ارتباط بین فردی به صورت سازنده و مفید نیز، بخش دیگری از واقعیت‌های زندگی است که آن نیز به تمرین و تجربه نیاز دارد.
مهارت ابراز وجود
یکی از عوامل مهم ارتباط موثر بین فردی، ناتوانی یا توانایی شخص در”ابراز وجود” است.
توجه به مبحث ابراز وجود در دو دهه اخیر، نشان دهنده اهمیت این بعد از تعاملات اجتماعی است.
برخی متخصصان ابراز وجود را دارای چهار مرتبه زیر میدانند:
١. رد تقاضای نامعقول دیگران.
٢. جلب احساس مثبت دیگران و طرح درخواست‌های خود.
٣. ابرازاحساسات مثبت و منفی.
۴. شروع، ادامه وخاتمه دادن به گفتگوها.
دو تعریف از مهارت ابراز وجود
تاکنون تعاریف بسیاری از ابراز وجود شده است که در این مبحث، به دو تعریف اصلی و مهم آن اشاره میشود:
ابرازوجود، شامل گرفتن حق خود و ابراز عقاید، احساسات و افکار خویش به طور مستقیم و صادقانه است؛ به نحوی که حقوق دیگران نیز محترم شمرده شود.
رفتاری که شخص را قادر میسازد منافع خویش را تشخیص دهد، بر اساس آن عمل کند، بدون اضطراب جدی بر حق خود پای بفشارد، احساسات واقعی خود را صادقانه بیان دارد وبدون فراموش کردن حقوق دیگران، حق خود را مطالبه و اعاده کند.
در هر دو تعریف، بر رعایت و احترام به حقوق دیگران تاکید شده است.
کسانی که این مهارت را کسب کرده اند، باید بتوانند بین گرفتن حقوق خود و پای مال کردن حقوق دیگران، تفاوت قایل شوند.
بنابراین، به طور کلی ابراز وجود متشکل ازهفت مهارت است که عبارتند از:
- ابراز عقاید متفاوت.
- تقاضای تغییر رفتارهای نامطلوب از دیگران .
- رد درخواست‌های نامعقول دیگران .
- پذیرش کاستی های خود .
- آغاز و ادامه تعاملات با دیگران .
- ابرازاحساسات مثبت .
- ادای جملات متعارف در هنگام مواجهه یا جداشدن از دیگران .
مهارت خودشناسی
معرفی خودشناسی، به عنوان یکی از مهارت‌های زندگی قابل تأمل است، اکثر مکاتب و روش‌های مشاوره ای و روان درمانی در مباحث روان شناختی و حتی پیش از آن ها، مکاتب الهی به ویژه اسلام، افراد را به تدّبر در خویشتن فرا خوانده اند.
از آن جا که خودشناسی مقدمه ارتباط مؤثر با دیگران است و هر انسانی نیازمند حفظ و تقویت عزت نفس خویشتن است و تخریب عزت نفس در هر فرد موجب احساس حقارت و در نتیجه اضطراب خواهد شد لازم است به انگیزه ی بسیاری از رفتارها توجه نماییم.
پی بردن به انگیزه‌های اصلی رفتارها نیز نیازمند خودشناسی و بررسی زوایای وجود است، پس لازم است در جهت خودشناسی نیز از استوانه‌های متفکری کمک بگیریم تا ما را با اعماق امیال و خواسته‌های خود آشنا نموده و به توانمندی های خود آگاه سازند.
با فهم حقیقی توانمندیها، احساس حقارت در آدمی از بین خواهد رفت و زمینه‌های بروز اضطراب مرضی خواهد خشکید.
در چنین حالتی اعتماد به نفس حاصل از توان موجود، آدمی را به واکنش و برخوردهای اصولی با موقعیت‌های جدید امیدوار خواهد ساخت و در طی همین تعاملات زمینه‌های رشد وتعالی به وجود خواهد آمد.
اگر بپذیریم که عدم استفاده از توانمندیهای آدمی ناشی از عدم آگاهی اوست به جایگاه مشاوره و اطلاعاتی که در جهت بهینه سازی رفتار از طرف آنان در اختیار مراجعین گذاشته خواهد شد آگاه شده و باز هم نقش مهم مشاوره را مؤثر خواهیم یافت.
نکاتی دیگر پیرامون خودشناسی
امکان دارد آگاه نبودن از خصلت‌ها و استعدادهای خود، سرچشمه تعارض‌های فراوان و شکست‌های اصلی زندگی انسان باشد.
بنابراین، باید نوجوانان و جوانان را یاری کرد تا ویژگیهای اصلی شخصیت و نقاط ضعف و قوت خود را بشناسند و فشارها و دلهره‌های خود را تشخیص دهند.
گذشته از این، خودشناسی پیش نیاز روابط مؤثر اجتماعی و بین فردی است و در ایجاد هم دلی و هم حسی با دیگران نقش مهمی ایفا میکند.
گنجاندن مفهوم خودشناسی در میان مهارت‌های زندگی، پی آمدهای مهمی دارد.
علی رغم تفاوت‌های فردی فراوان، انسان‌ها ویژگیهای مشابه و زیادی هم دارند. برای مثال، هر انسانی نیازمند حفظ و تقویت عزت نفس خویشتن است و تخریب عزت نفس در هر فرد، موجب احساس شدید حقارت و در نتیجه، اضطراب در او خواهد شد.
روشن است که هرگاه شخص، چنین فرآیندی را در درون خود تشخیص داده باشد، پی آمدهای آن را در دیگران نیز درک خواهد کرد.
از سوی دیگر، پی بردن به انگیزه‌های بسیاری از اعمال و به خصوص رفتارهای نا بهنجار، تا حدودی به شناخت بیشتر خود، یاری خواهد کرد.
