طرحواره درمانی

مقدمه

طرح واره درمانی، رویکردی یکپارچه نگر است که ابعاد شناختی، هیجانی، رفتاری و بین فردی را در بر میگیرد. و در حال حاضر با رویکردهای مبتنی بر توجه آگاهی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در حال ادغام است. طرح واره درمانی (Schema therapy)، درمانی نوین و یکپارچه است که عمدتا بر اساس بسط و گسترش مفاهیم و روشهای درمان شناختی-رفتاری کلاسیک بنا شده است. طرح واره درمانی اصول و مبانی مکتب های شناختی-رفتاری، دلبستگی، گشتالت، سازنده گرایی و روان کاوی را در قالب یک مدل درمانی و مفهومی ارزشمند تلفیق کرده است. طرح واره ها باورهای ناهشیار و ناسازگار درباره ی خودمان، دیگران و دنیا هستندکه آنقدر برایمان واقعی و بدیهی اند که آنها را واقعیت محض می پنداریم و افسار افکار و هیجانات و رفتارهای ما را در دست می گیرند و باعث آشفتگی و نارضایتی در روابط عاطفی و بین فردی و شغلی می شوند. طرح واره درمانی در حوزه های مختلف زندگی افراد کاربرد دارد و برای افرادی مناسب است که مشکلات پایدار و تکراری در حوزه های خاص زندگی خود دارند.

فرایند ارایه خدمت

در جلسات اولیه به بررسی و سنجش طرح واره ها و مشکلات فعلی می پردازیم و برای این منظور از ابزارهای سنجش و مصاحبه استفاده می کنیم. بعد از سنجش طرح واره ها و فرمول بندی مشکل بیمار طبق رویکرد طرحواره محور و آموزش مدل طرح واره که درباره ی (معنای طرح واره، نحوه ی شکل گیری، تداوم آن در طول زندگی و تاثیر آن بر مشکلات فعلی) است، روند تعدیل و تغییر آغاز می شود. در طرح واره درمانی رابطه ای مبتنی بر مشارکت و همکاری و انعطاف پذیری بین مراجع و درمانگر شکل می گیرد. مرحله ی اول تغییر، با تکنیک های شناختی آغاز می شود. راهبردهای شناختی به فرد کمک می کنند تا به مرور زمان ذهنیت سالم خود را توانمند کند. هدف این مرحله زیر سوال بردن طرح واره ها از نظر منطقی و عقلانی است. راهبردهای تجربی مبتنی بر هیجان هستند. تکنیک های تجربی در بسیاری از افراد بیشترین تغییر را ایجاد می کنند. برای مثال فردی که می گوید می دانم برای من فرد مناسبی نیست، اما نمی توانم از او دل بکنم. دچار شکاف بین منطق و هیجان است. تکنیکهای تجربی کمک می کنند فضای خالی این شکاف پر شود. همچنین ما در موقعیت های خاصی از زندگی دچار احساسات درماندگی مثل خشم، سوگ، غم، طرد و … می شویم که تجربه ی آنها برایمان سخت و دشوار است و در پاسخ به این هیجانات طوری واکنش نشان می دهیم که دیگران را می رنجانیم و باعث می شود روابطمان آسیب ببیند یا روابطمان را از دست بدهیم. در این بخش از درمان بر نحوه ی پذیرش و تجربه ی هیجانات بدون واکنش سریع نیز پرداخته می شود. در مرحله ی رفتاری، الگوهای رفتاری سالم را به جای الگوهای رفتاری طرح واره خاست جایگزین می کنیم. همچنین ارزشهای فرد در زندگی بررسی و مشخص می شود و برای انجام آنها برنامه ریزی صورت می گیرد.

این خدمت برای چه افرادی مناسب است

این درمان برای افرادی مناسب است که از الگوهای تکراری مزمن در زندگی خود رنج می برند. برای مثال شکست های عاطفی مکرر، رهاشدن و طرد شدن، اعتماد کردن و آسیب دیدن، شکست های پی در پی در زندگی، تاکید بیش از حد بر موفقیت و دستاورد در زندگی و …. همچنین برای درمان اختلالات شخصیت و به ویژه اختلال شخصیت مرزی به کار می رود. افسردگی و اضطراب عود کننده یا مقاوم به درمان، آماج های مناسبی برای طرحواره درمانی به شمار می روند. در شرایطی که بیمار اختلال مشخصی در محور I نداشته باشد یا به درمانهای قبلی پاسخ نداده باشد، طرحواره درمانی گزینه مناسبی است. طرحواره درمانی برای تمام بیماران مناسب نیست. طرحواره درمانی برای برخی از بیماران تنها زمانی می تواند به کار گرفته شود که بحرانها و علایم حاد آنها برطرف شده باشند. در این قسمت به افرادی اشاره می کنیم که طرحواره درمانی برای آنها مناسب نیست یا بهتر است کاربرد آن به تاخیر بیفتد: افرادی که در بعضی حوزه های زندگی با بحران شدید مواجه شده اند. افرادی که به روان پریشی مبتلا هستند. افراد مبتلا به اختلال محور I که مشکل آنها حاد و نسبتا شدید است و نیاز به توجه بالینی فوری دارند. افرادی که اخیرا الکل یا دارو سوء مصرف کرده اند( به گونه ای که روابط بین فردی، کارکردهای شناختی و هیجانی آنها تحت تاثیر الکل یا دارو قرار گرفته باشد) افرادی که مشکلات فعلی آنها موقعیتی است و به نظر نمی رسد به الگوهای زندگی یا طرحواره های آنها ربطی داشته باشد.

تحصیلات و گرایش های همکاران ارایه دهنده خدمت

طرحواره درمانگر فردی است که در رشته های روانشناسی و مشاوره در مقاطع کارشناسی ارشد یا دکتری فارغ التحصیل شده است. دوره های تخصصی طرحواره درمانی و جلسات تخصصی سوپرویژن را با نظارت یک استاد ناظر گذرانده و بر طرحواره های خود آگاهی داشته و یا برای درمان آنها اقدام کرده است.