همه ما می‌دانیم که روابط عاشقانه کار سختی است. آنها مانند ماشین‌ها نیاز به نگهداری منظم دارند.
اگر مشکلی وجود داشته باشد, بهتر است آن را تعمیر کنیم تا از پیچیدگی‌های بیشتری در جاده جلوگیری کنیم.
اغلب می‌توانیم برخی از تعمیرات اساسی و نگهداری را انجام دهیم.
گاهی اوقات, با وجود بهترین تلاش‌ها, ممکن است بهتر باشد که به درمان زوج‌ها توجه کنیم, جایی که یک متخصص زوج درمانی معتبر می‌تواند نگاهی به رابطه ما بیندازد و به ما کمک کند.
زوج درمانی نوعی روان درمانی است که با هدف تعدیل روان شناختی تعامل دو نفر طراحی شده است که بر سر یک یا چند معیار و شاخص اجتماعی، روانشناختی، جنسی، یا اقتصادی یا هم تعارض دارند.
در زوج درمانی فرد آموزش دیده ای براساس قراردادی درمانی با یک زوج بیمار و از طریق انواع معینی از ارتباط ها می کوشد آشفتگی آنها را تخفیف دهد، الگوهای غیرانطباقی رفتار را در آنها رفع یا اصلاح کند، و رشد و نمو شخصیت را در آنها تشویق کند.
مشاوره ازدواج (Marriage counseling) را می توان شکل محدودتری از زوج درمانی تلقی کرد، در مشاوره ازدواج صرفاً تعارض خانوادگی معینی بحث می شود و مشاوره در درجه اول معطوف به وظیفه (Task Oriented) است، یعنی به گونه ای تنظیم شده است که مشکل معینی نظیر تربیت کودک را حل کند.
حال آنکه در زوج درمانی، بر تجدید ساختار تعامل های زوج تأکید می شود و گاه وضعیت روان پویشی هر یک از دو طرف نیز بررسی می شود.
البته هم در درمان و هم در مشاوره، کمک کردن به دو طرف برای مدارای مؤثر با مشکلاتشان مورد تأکید است.
مهم ترین نکته آن است که اهداف، به جا و واقع بینانه تعیین شده باشد؛ این اهداف می تواند بازسازی اساسی پیوند طرفین، رویکردهای حل مسئله، یا ترکیب از هر دو باشد.
انواع زوج درمانی
درمان فردی: در درمان فردی، طرفین ازدواج با درمانگرانی متفاوت مشورت می کنند که الزاماً با هم ارتباطی ندارند و حتی ممکن است یکدیگر را هم نشناسند.
هدف از این درمان، تقویت قابلیت های انطباقی هر یک از طرفین است.
گاه فقط یکی از طرفین درمان می شود، ولی ملاقات با درمانگر اغلب برای طرف دیگر نیز مقید است.
در این ملاقات ها طرف مقابل ممکن است اطلاعاتی درباره بیمار به درمانگر بدهد که در غیر این صورت ممکن بود نادیده گرفته شود؛ همچنین اضطراب آشکار یا پنهان او در نتیجه تغییر شود.
همچنین اضطراب آشکار یا پنهان او در نتیجه تغییر طرف مقابلش شناسایی می شود و کاری برایش انجام می شود؛ عقاید غیرمنطقی درباره اتفاقاتی که در حین درمان رخ می دهد، می تواند اصلاح شود؛ و اقدام های خودآگاه یا غیرخودآگاه وی برای خرابکاری در درمان بیمار می تواند اجرایی شود.
زوج درمانی فردی: در زوج درمانی فردی هر یک از طرفین ازدواج درمان می شود؛ و با یک درمانگر، یا به شکل هم کوشانه (Collaborative) یعنی هر کدام از طرفین با درمانگر متفاوتی ملاقات کند.
درمان مشترک: درمان مشترک رایج ترین شیوه زوج درمانی است که در آن یک یا دو درمانگر طرفین ازدواج را در جلساتی مشترک درمان می کنند.
اگر یا درمانگران (کوتراپیست ها) از دو جنس باشند، دیگر یکی از دو بیمار احساس نمی کند که گیر افتاده است و دو نفر از جنس مخالف به معارضه با او برخاسته اند.
درمان چهار نفره: در این درمان هر یک از طرفین را درمانگر متفاوتی می بیند، ولی جلسات مشترک منظمی هم وجود دارد که در آن هر چهار نفر شرکت می کنند.
گونه ای از درمان چهار نفره، مصاحبه میزگردی است که ویلیام مسترز و ویرجینیا جانسون برای درمان سریع زوج های دچار کژکاری های جنسی طراحی کرده اند و در آن دو بیمار با دو درمانگر از دو جنس مخالف منظماً جلسه برگزار می کنند.
روان درمانی گروهی: در گروه درمانیِ همسران، به انواع و اقسام پویایی های گروهی مجال داده می شود تا بر طرفین ازدواج اثر بگذارند.
گروه معمولاً از سه یا چهار زوج و یک یا دو درمانگر تشکیل می شود زوج ها با یکدیگر همانندسازی می کنند و درمی یابند که دیگران نیز مشکلات مشابهی دارند.
هر فرد از حمایت و همدلی عضو یا اعضای همجنس یا ناهمجنس گروه های دیگر برخوردار می شود.
آنها نگرش های جنسی خود را کشف می کنند و برای کسب اطلاعات جدید از همسالان خود فرصت پیدا می کنند.
همچنین هر کس درباره رفتار خود پسخوراندی مثبت یا منفی می گیرد؛ پسخوراندی که چون از فرد خنثایی جز همسرش می گیرد، معنادارتر و قابل قبول تر از پسخوراندی است که از همسرش یا از درمانگر می گیرد.
درمان ترکیبی: درمان ترکیبی عبارت است از به کارگیری همه یا هر یک از فنون پیشگفته به طور هزمان یا در ترکیب با هم.
به این ترتیب، یک یا هر دو طرف می توانند نخست در روان درمانی فردی شرکت کنند، بعد هر دو درمان خود را به صورت مشترک ادامه دهند و نهایتاً درمان شان با یک دوره روان درمانی گروهی یا خانواده درمانی گروهی خاتمه یابد.
منطق درمان ترکیب این است که هیچ رویکرد منفردی برتر از بقیه دیده نشده است. از این رو درمانگر باید با رویکردهای مختلف آشنا باشد تا با انعطافی که به دست می آورد، بتواند بیشترین کمک را به زوج دچار رنج و عذاب بکند.
موارد کاربرد: هر فن درمانی معینی که انتخاب شود، زوج درمانی را زمانی می توان شروع کرد که یا درمان فردی از حل مشکلات ارتباطی زوج عاجز مانده باشد، یا رنج و عذاب یک یا هر دو طرف به وضوح در پی یک مشکل ارتباطی شروع شده باشد، یا زوجِ دچار تعارض، خود خواستار زوج درمانی شده باشند.
مشکلات ارتباطی طرفین ضرورت اصلی برای زوج درمانی است.
این موارد از این قبیل است:
یکی از طرفین را دیگری مرعوب ساخته باشد؛ یکی از طرفین وقتی می خواهد راجع به افکار و احساس هایش با دیگری صحبت کند، مضطرب شود؛ یا یکی از طرفین انتظارات ناخودآگاهش را به دیگری فرافکنی کند.
درمان معطوف به قادرسازی طرفین برای واقع بینی درباره یکدیگر است.
تعارض در یک یا چند حوزه نظیر روابط جنسی طرفین نیز از ضرورت های زوج درمانی است.
وجود مشکل در ایفای رضایت بخش نقش های اجتماعی، اقتصادی، والدانه، یا هیجانی هم دلالت بر نیاز زوج به کمک دارد.
بالینگر پیش از اقدام به درمان صرفاً یک مشکل، باید تمام وجوه رابطه زوج را ارزیابی کند، چون هر مشکل واحدی می تواند علامتی از یک اختلال نافذ در آن ازدواج باشد.
ممنوعیت ها: ممنوعیت های زوج درمانی از این قرار است:
بیماران دچار انواع شدید روان پریشی (سایکوز)، به ویژه بیماران دارای ویژگی های پارانوئید و کسانی که ازدواج به مثابه مکانیسمی اعتدالی (هومئوستاتیک) از آنها در برابر روان پریشی محافظت می کند؛ زوج هایی که یک یا هر دو طرف واقعاً می خواهد طلاق بگیرند؛ و زوج هایی که یکی از آنها به دلیل اضطراب یا ترس نمی خواهد در این زمان شرکت کند.
اهداف: اهداف درمان برای مشکلات ارتباطی طرفین عبارت است از تخفیف رنج و عذاب هیجانی و ناتوانی طرفین و ارتقای سطح آسایش و رفاه هر دو و نیز هر یک از آنها.
مطلوب آن است که درمانگر با این اقدامات به اهداف مزبور نایل شود:
تقویت منابع مشترک طرفین برای حل مسئله، تشویق طرفین به جایگزین کردن مهارها و دفاع های با کفایت به جای مهارها و دفاع های آسیب زا، افزایش مصونیت در برابر آثار مخرب و فروپاشنده ناراحتی هیجانی و نیز افزایش این ویژگی در طرفین که مکمل یکدیگر باشند، و ترغیب طرفین به رشد روبط خود و نیز رشد هر یک به تنهایی.
یکی از وظایف درمانگر آن است که هر یک از طرفین متقاعد کند که خود را برای فهم ساختار روانپویشی (سایکودینامیک) شخصیت خود مسئول بداند.
تأکید بر این نکته که هر یک از طرفین مسئولیت اثرات رفتارهای خود را بر زندگی خودش، زندگی شریکش، و زندگی سایر اطرافیانش بپذیرد؛ در نتیجه، اغلب از مشکلاتی که موجب اختلاف زناشویی شده بود فهمی عمیق حاصل می شود.
زوج درمانی به معنای حفظ قطعی هر ازدواج یا رابطه ای نیست.
در واقع در برخی موارد ممکن است بر طرفین معلوم شود که پیوندشان غیرقابل دوام است و باید خاتمه یابد.
در این موارد طرفین می توانند باز هم برای حل و فصل یا فرآوری دشواری های متارکه و مراحل طلاق با درمانگر ملاقات کنند؛ این فرآیند را طلاق درمانی خوانده اند.
می توانید اینفوگرافی جذاب زیر را دانلود کنید یا در ادامه فیلم قرار گرفته در یوتیوب را مشاهده کنید :
منابع
خلاصۀ روان پزشکی کاپلان و سادوک بر اساس DSM-5
