اختلال وحشت خواب یک انگیختگی در ثلث اول خواب شبانه غير (REM مراحل ۳ و ۴ است.
مشخصه آن بیداری ناگهانی فرد همراه با ترس شدید است.
این دوره ها معمولاً با یک جیغ شدید یا گریه شروع می شوند و با تظاهرات رفتاری اضطراب شدید تا حد وحشت زدگی همراه اند.
قراین رفتاری و خودکار وحشت معمولاً با این تجربه همراه اند.
در یک مورد معمول وحشت شبانه هیچ نشانه ای از صرع لوب گیجگاهی یا سایر اختلالات تشنجی چه در بالین چه در نوارهای EEG دیده نمی شود .
“در ادامه با کلینیک اعصاب و روان هیربد همراه باشید”
فردی که وحشت خواب را تجربه می کند معمولاً در بستر می نشیند به محرک ها پاسخ نمی دهد و اگر بیدار شود سردرگم یا دچار اختلال موقعیت سنجی است.
آواگری ممکن است روی دهد اما معمولاً غير منسجم و نامفهوم اند، علی رغم شدت این رویدادها معمولاً نسبت به آنها فراموشی وجود دارد،شبیه خواب گردی این دوره ها معمولاً در خواب موج آهسته بروز می کنند.
تب و محرومیت از مضعف های CNS دوره های وحشت خواب را تقویت می کنند، برخلاف کابوس شبانه که در آن یک توالی رؤیای پیچیده آشکار می شود، وحشت های خواب معمولاً خالی از تصاویر بوده یا فقط حاوی قطعاتی از تصاویر روشن و گاهی ایستای وحشتناک بسیار گذرا هستند، این حالت معمولاً Pavor Nocturns، بختك يا وحشت شبانه نامیده می شود الگوی خانوادگی هم گزارش شده است.
همچون سایر بدخوابی های خواب موج آهسته محرومیت خواب می تواند سبب بروز یا تشدید وحشت های خواب شود. آسیب روانشناختی به ندرت با وحشت خواب در کودکان همراه است اما سابقه ای از تجربه سانحه بار یا مشکلات روان پزشکی واضح اغلب در بزرگسالان دچار این اختلال وجود دارد.
شدت کمتر از یک بار در ماه تا تقریباً بروز هر شب (همراه با آسیب به بیمار یا دیگران) متفاوت است.
بدخوابی هایی که معمولاً با خواب REM همراه اند
اختلال رفتاری خواب REM (شامل بدخوابی اختلال هم پوشان بدخوابی و تجزیه بی وقفه).
اختلال رفتاری خواب (REM (RBD شامل فقدان آتونی (فلج خواب) در خلال مرحله خواب REM است.
نتیجه آن است که بیمار عملاً رؤیاهایش را اعمال می کند. تحت شرایط طبیعی رؤیابین به دلیل هیپوپولاریزاسیون نورون های حرکتی گاما و آلفا مرتبط با REM بی تحرک می شود.
خواب نگاری چندگانه مربوط به وحشت خواب
A: ثبت تقريباً ۱۴ ثانیه بلافاصله قبل از بروز وحشت خواب، فعالیت برجسته موج کوتاه EEG و سایر خصوصیات مرحله ۴ خواب مشاهده می شود.
B: بیدار شدن همراه با تاکیکاردی و حرکت بدن، فعالیت EEG مبهم است، و سرانجام به علت دست و پا زدن بیمار در بستر، الکترودهای وصل شده با او کنده شدند (در انتهای سمت راست شکل مشخص است، با این که بیمار فریاد میزد و شدیداً سراسیمه بود، هیچ رویایی را به خاطر نمی آورد، صبح روز بعد، بیمار چیز زیادی از آن چه که شب گذشته رخ داده بود به خاطر نداشت.
بدون این فلج یا با آتونی متناوب مشت زدن، لگد زدن، جهیدن و دویدن از بستر در خلال اعمال رؤيا بروز می کند.
فعالیت فرد با تصویرسازی رؤیا متناظر است و برخلاف خواب گردی به نظر می رسد فرد از محیط اطراف محیط واقعی نا آگاه است و در فضای حسی رؤیا عمل می کند،بنابراین خواب گرد ممکن است به آرامی به سمت پنجره اتاق خواب برود، آن را باز کند و به بیرون برود.
برعکس فرد دچار اختلال رفتاری خواب REM بیشتر ممکن است از پنجره بیرون بپرد با این فکر در صورتی که خواب یک دریاچه را می بیند.
بیماران و هم بسترهای آنها اغلب مرتکب جراحت می شوند که گاهی در حد شدیدی است (شکستگی زخمی شدن).
طیف وسیعی از داروها و بیماری های همراه می توانند موجب بروز یا تشدید RBD شوند.
تصور می شود در حیوانات RBD می تواند با ضایعات دوطرفه اطراف لوکوس سرولئوس ایجاد شود.
در انسان ها این طور مطرح شده که RBD ممکن است بر اثر ضایعات منتشره نیمکره ای ناهنجاری های دوطرفه تالاموس یا ضایعات ساقه مغز ایجاد شود.
کلونازپام (Klonopin) به نحو موفقیت آمیزی در درمان RBD به کار رفته است.
فلج منفرد تکرارشونده خواب
فلج خواب همچنان که از نامش برمی آید به ناتوانی فرد در انجام فعالیت های ارادی در خلال خواب گفته می شود، این حالت زمانی به بدخوابی تبدیل می شود که در شروع خواب در هنگام بیداری بروز کند، یعنی زمانی که فرد نیمه بیدار و نیمه هوشیار بوده و از محیط آگاه است، این عدم توانایی حرکت می تواند بسیار ناراحت کننده باشد بخصوص اگر فرد احساس کند دزدی یا مزاحمی وارد خانه شده یا توهمات پیشخوابی بروز کرده باشد.
فلج خواب یکی از ۴ علامت حمله خواب است اما مشخص شده است با یا بدون توهمات پیشخوابی در افرادی ممکن است بروز کند که نه قوام باختگی دارند و نه خواب آلودگی مفرط روزانه، هرچند فلج خواب گاهی ترسناک است اما یک ویژگی خواب REM است که به طور گذرا وارد بیداری شده است.
این فلج ممکن است یک یا چند دقیقه طول بکشد.
جالب است که بروز فلج خواب همراه با توهمات پیش خوابی ممکن است محصول انواعی از تجربه ها باشد که در آنها فرد خوابیده با نوعی مخلوق بخصوص مواجه شده یا مورد حمله قرار می گیرد. توصیف شایع این حالت به این صورت است که فرد احساس می کند موجودی در کنارش حضور دارد، با او صحبت می کند و در حالی که خودش فلج شده حمله می کند یا روی قفسه سینه فرد می نشیند و سپس ناپدید می شود.
جادوگر پیر، بختک، خون آشام، فشار روح (Kanashibari در ژاپنی)، سواری ساجره یا مواجهه با یک غریبه هرکدام از این نام ها را داشته باشد فلج خواب شایع است.
خواب نامنظم، محرومیت خواب، استرس روانشناختی و کار نوبتی تصور می شود احتمال بروز فلج خواب را افزایش می دهند. فلج خواب گاه گاهی در ۷ تا ۸ درصد بزرگسالان جوان دیده می شود.
برآوردها حاکی است که دست کم یک تجربه فلج خواب در طول زندگی در ۲۵ تا ۵۰ درصد افراد دیده می شود.
بهبود بهداشت خواب و تضمین خواب کافی درمان خط اول هستند.
گاهی اگر فرد به صورت ارادی حرکات فصل خیلی سریع چشم انجام دهد یا فرد دیگری او را لمس کند دورۂ فلج خواب خاتمه می یابد.
اختلال کابوس
کابوس ها رؤیاهای وحشتناک یا ترساننده هستند.
گاهی کابوس ها حملات اضطراب خواب رؤیا نامیده می شوند و سبب فعال شدن سمپاتیک و نهایتاً بیداری رؤیایین می شوند.
کابوس ها در خواب REM بروز می کرده و معمولاً حاصل یک رؤیای پیچیده طولانی هستند که به نحو فزاینده ای ترسناک میشوند. فرد بیدار می شود و معمولاً رؤيا را به خاطر دارد (برخلاف وحشت خواب).
برخی کابوس ها تکرار شونده هستند و گزارش شده وقتی با اختلال استرس پس از سانحه بروز می کند ممکن است بازسازی رویدادهای واقعی باشند.
کابوس ها در کودکان ۳ تا ۶ ساله شایع اند برآوردهای شیوع بین ۱۰ تا ۵۰ درصد) اما در بزرگسالان نادر هستند (۱ درصد یا کمتر). کابوس های ناراحت کننده و تکرار شونده اغلب مسئول بی خوابی هستند زیرا فرد می ترسد بخوابد.
در زبان فرویدی کابوس نمونه ای از شکست فرایند رؤيا است برای تخفیف محتوای هیجانی رؤیا از طریق تحریف نمادین آن و در نتیجه تداوم خواب.
اکثر افراد مبتلا به کابوس فاقد اختلالات روان پزشکی هستند، با این حال افراد در معرض کابوس های شبانه عبارت انداز افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، مرزی و اسکیزوئید و نیز افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا.
داشتن مرزهای ضعیف سبب آسیب پذیر شدن این بیماران می شود و به علاوه ممکن است این افراد در معرض خطر اسکیزوفرنیا باشند.
رویدادهای سانحه بار می توانند سبب بروز کابوس شوند گاهی بلافاصله و در برخی مواقع به صورت تأخیری.
کابوس ها می توانند سالها ادامه یابند.
چندین دارو می توانند در برخی مواقع سبب بروز کابوس شوند از جمله ال دو پا و مهارکننده های بتا آدرنرژیک و نیز محرومیت از داروهای سرکوب کننده REM.
سرانجام سوء مصرف الکل یا مواد نیز با بروز کابوس های شبانه همراهی دارد.
کابوس های با بسامد بالا اغلب سبب بروز نوعی بی خوابی می شوند که با ترس از خوابیدن همراه است.
بی خوابی نیز به نوبه خود موجب محرومیت از خواب می شود که معلوم شده سبب تشدید کابوس می شود.
به این ترتیب یک سیکل معیوب شکل می گیرد.
درمان با استفاده از فنون رفتاری می تواند مفید باشد. بهداشت همگانی خواب، درمان کنترل محرک، درمان رؤیای روشن و شناخت درمانی سبب بهبود خواب و کاهش کابوس شده اند.
گزارش شده در بیماران دچار کابوس های مرتبط با اختلال استرس پس از سانحه نفازودون (یک ضدافسردگی آتیپیک) سبب اثرات درمانی شده است.
بنزودیازپین ها نیز می توانند مفید باشند اما کار آزمایی های کنترل شده سیستماتیک در این زمینه وجود ندارد.
شواهد استفاده از پرازوسین (مینی پرس) که یک آنتاگونیست گیرنده آلفا یک دستگاه عصبی مرکزی است در درمان کابوس های مرتبط با اختلال استرس پس از سانحه رو به رشد است.
پرازوسین به نحو چشمگیری زمان کلی خواب و زمان خواب REM را افزایش داده و به میزان قابل توجهی سبب کاهش کابوس های مرتبط با سانحه و بیدار شدنهای توأم با ناراحتی می شود.
سایر بدخوابی ها
بی اختیاری ادرار حین خواب
بی اختیاری ادرار حین خواب اختلالی است که در آن فرد در خلال خواب در حالی که در بستر است ادرار می کند.
خیس کردن بستر نام رایج این اختلال است و انواع ثانویه و اولیه دارد.
در کودکان بی اختیاری ادرار اولیه حین خواب تداوم خیس کردن بستر از دوران شیرخواری است.
بی اختیاری ادرار ثانویه به حالتی اطلاق می شود که پس از آموزش آداب توالت رفتن و تکمیل آن و یک دوره خشکی کودک خیس کردن بستر عود می کند.
معمولاً پس از آموزش آداب توالت خیس کردن بستر خودبه خود قبل از ۶ سالگی برطرف می شود. شیوع این اختلال به نحو پیش روندهای از ۳۰ درصد در سن ۴ سالگی به ۱۰ درصد در سن ۶ سالگی و ۵ درصد در سن ۱۰ سالگی و ۳ درصد در سن ۱۲ سالگی افت می کند.
بی اختیاری ادرار اولیه والدین احتمال بروز بی اختیاری ادرار در فرزندان را افزایش می دهد.
احتمال دخالت یک ژن مغلوب واحد وجود دارد. بی اختیاری ادرار ثانویه در کودکان ممکن است با تولد خواهر یا برادر کوچکتر بروز کند و معرف نوعی گریه جلب توجه باشد.
بی اختیاری ادرار ثانویه همچنین می تواند با تشنج شبانه، محرومیت خواب و ناهنجاری های اورولوژیک مرتبط باشد.
در بزرگسالان بی اختیاری ادرار خواب گاهی در بیماران دچار اختلال خواب مربوط به تنفس دیده می شود.
در اکثر موارد خجالت شرم و احساس گناه جدی ترین پیامدهای این اختلال هستند.
با این همه اگر بی اختیاری ادرار خواب مورد توجه قرار نگیرد ممکن است آثار روانشناختی- اجتماعی بر کودک برجای بگذارد.
انواعی از داروها برای درمان بی اختیاری ادرار خواب به کار رفته اند از جمله ایمی پرامین، اکسی بوتینین کلراید و وازوپرسین صناعی.
درمان های رفتاری شامل آموزش مثانه، استفاده از و سایر شرطی سازی (تشکچه) و محرومیت مایعات در صورت استفاده صحیح با موفقیت همراه بوده اند.
سایر درمان ها عبارت انداز روان درمانی، راهبردهای انگیزشی و هیپنوتراپی.
نالیدن مرتبط با خواب (كاتاترنیا)
این اختلال اختلالی مزمن است که مشخصه آن ناله های مکرر طولانی در حین خواب است.
این ناله ها می تواند در هر مرحله از خواب بروز کند. این بدخوابی ممکن است در خلال کودکی شروع شود اما اغلب تا زمانی که کودک مجبور است با یک هم اتاقی بخوابد مخفی می ماند.
کاتاترنيا مرتبط با ناهنجاری های فیزیولوژیک یا روان پزشکی نیست، درمان شناخته شده ای وجود ندارد و گزارش شده است با درمان CPAP نیز بهبود نمی یابد،خواب نگاری با پایش صداهای تنفسی نشان می دهد اصوات در خلال بازدم و دیس ریتمی تنفسی ایجاد می شود.
توهمات مرتبط با خواب
توهمات مرتبط با خواب معمولاً تصاویر بصری هستند که در شروع خواب (پیش خوابی) یا بیدار شدن از خواب (پس خوابی) بروز می کنند.
گاهی افتراق آنها از رؤیا دشوار است و این توهمات در بیماران دچار حمله خواب شایع است.
توهمات پیچیده نادرند و معمولا با بیدار شدن ناگهانی و بدون یادآوری رؤیا بروز می کنند.
تصاویر معمولاً روشن و بی تحرک هستند و چندین دقیقه ادامه می یابند. معمولا وقتی لامپ روشن می شود ناپدید میشوند. این تصاویر می توانند ترسناک باشند.
اختلالات خوردن مرتبط با خواب
در این سندرم فرد نمی تواند پس از بیدار شدن دوباره بخوابد مگر اینکه چیزی بخورد یا بیاشامد.
پس از خوردن یا آشامیدن بازگشت به خواب طبیعی صورت می گیرد.
سندرم خوردن یا نوشیدن شبانه عمدتاً شیرخواران و کودکان را درگیر می کند اما در بزرگسالان نیز گزارش شده است.
اعتقاد بر این است که این مشکل عمدتاً مرتبط با تغذیه با شیر مادر یا تغذیه با شیر خشک است. شیرخوار در هر بیدار شدن ۴ تا ۸ اونس یا بیشتر می نوشد.
خیس کردن بستر نیز زیاد است.
شیرخواران باید پس از سن ۶ ماهگی تمام طول شب را بدون تغذیه بخوابند اما در افراد مبتلا این امر اتفاق نمی افتد.
این سندرم همواره منجر به محرومیت خواب مراقبت می شود. در بزرگسالان خوردن شبانه می تواند نسبت به بیدار شدن شرطی شده باشد.
خوردن ممکن است حالت وسواسی پیدا کند و در خلال یک طول شب فرد چندین وعده کوچک غذا | بخورد. فرد ممکن است از این فعالیت آگاه نباشد و افزایش وزن می تواند به یک مشکل بدل شود.
بدخوابی ناشی از مصرف مواد یا دارو و بدخوابی ناشی از بیماری های طبی. بسیاری از مواد و داروها می توانند سبب شروع بدخوابیها شوند بخصوص داروهایی که خواب را سبک می کنند؛ اما الكل در ایجاد خواب گردی (حتی در افرادی که قرص خواب می خورند) اثرات زیادی دارد.
RBD بر اثر بی پریدین (آكينتون)، ضدافسردگی های سه حلقه ای، مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)، کافئین، ونلافاکسین (افكسور)، سلژیلین (Eldepry) و آگونیست های سروتونین ایجاد یا تشدید شود.
RBD همچنین ممکن است در خلال محرومیت از الکل، مپروپامات (Meprospan)، پنتازوسین (تالوین) و نیتراز پام (نیترازودون) ایجاد شود. داروهایی که می توانند باعث بروز کابوس شوند عبارت اند از ال دو پا و بتابلوکرها. کابوس ها همچنین می توانند بر اثر واجهش خواب REM ناشی از دارو (مثلاً محرومیت از داروهای سرکوب کننده REM نظير متامفتامین) و سوء مصرف یا محرومیت الكل بروز کند.
اختلال تشنجی همیشه باید در رأس فهرست تشخیص های افتراقی اکثر بدخوابیها باشد.
در واقع رهنمودهای بالینی آکادمی طب خواب آمریکا در مورد اندیکاسیون های خواب نگاری شامل استفاده از آزمون های خواب برای رد تشنج در هنگام تشخیص وحشت خواب، خواب گردی، RBD، کابوس و سایر بدخوابی هاست.
اختلالات تنفسی مرتبط با خواب نیز می تواند سبب شروع خواب گردی، بی اختیاری ادرار، وحشت خواب، بیدار شدن توأم با سردرگمی و کابوس شوند. RBD با انوعی از داروهای نورولوژیک از جمله بیمار پارکینسون، دمانس، فلج فوق هسته ای پیشرونده، سندرم Shy-Drager، سندرم اختلال حرکتی توأم با برانگیختگی خودکار، حمله خواب و غیره همراه باشد.
منبع:
1.راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانشناختی ویرایش ۵, DSM-5
2.خلاصۀ روان پزشکی کاپلان و سادوک بر اساس DSM-5
