اطلاعات فیلم:
نام فیلم: جدایی A Separation (2011)
ژانر: درام
مدت زمان: 123 دقیقه
کارگردان: اصغر فرهادی
محصول کشور: ایران
بازیگران: لیلا حاتمی، پیمان معادی، شهاب حسینی، ساره بیات، سارینا فرهادی، مریلا زارعی
10/ 8/3
خلاصه فیلم: سیمین می خواهد به همراه همسرش نادر و دخترش ترمه از ایران برود و همه مقدمات این کار را فراهم کرده، اما نادر نمی خواهد پدرش را که از بیماری آلزایمر رنج می برد تنها رها کند. این اختلاف باعث می شود سیمین از دادگاه درخواست طلاق کند و…
درباره منتقد:
کیت اوتلی روانشناس شناختی است که تحقیقات خود را روی هیجانات و روانشناسی خواندن و نوشتن داستان انجام می دهد.
او همچنین نویسنده رمان است.
وی عضو انجمن سلطنتی کانادا و مدیر برنامه علوم شناختی دانشگاه تورنتو است.
رمان اخیر او تاریخ طبیعی (Viking Penguin, 1998)، و آخرین کتاب او هیجانات: یک تاریخچه کوتاه(Blackwell,2004) است.
نقد فیلم جدایی :
فیلم جدایی به نویسندگی و کارگردانی اصغر فرهادی، فیلمی ایرانی درباره تنش های ناشی از حادثه غیرعمدی که عواقب زیادی به همراه دارد،است.
فیلم با صحنه ای از جر و بحث یک زوج به نام های سیمین (لیلا حتمی) و نادر ( پیمان معادی) در مقابل قاضی آغاز می شود.
سیمین قصد دارد ایران را ترک کند.
او درخواست طلاق داده است.
نادر نمی خواهد از ایران برود و همچنین نمی خواهد از سیمین جدا شود.
قاضی می پرسد که نادر چه کاری انجام داده است.
سیمین می گوید که نادر کاری نکرده و مرد خوبی است.
قاضی می گوید حاضر است دادخواست سیمین را تنظیم کند ولی او نمی تواند بدون اجازه پدر، دخترش ترمه (سارینا فرهادی) را با خود به خارج از کشور ببرد.
او می گوید آن ها باید مشکلاتشان را بین خودشان حل کنند.
هرچه فیلم جلوتر می رود متوجه می شویم که سیمین واقعاً نمی خواهد طلاق بگیرد.
او می خواهد به دلیل آن چه که آن را ” شرایط” می نامد، همراه با کل خانواده اش ایران را ترک کند.
دادخواست او برای طلاق، به منظور فشار آوردن به نادر برای این کار است.
او این فشار را با ترک خانه و ماندن نزد مادرش بیشتر می کند.
وقتی دوربین به خانه نادر و سیمین می رود، ما متوجه می شویم که مشکل بزرگ تر از آن است که فکر می کردیم.
پدر پیر نادر که اغلب ساکت است و آلزایمر شدیدی دارد با آن ها زندگی می کند.
به نظر می رسد نادر با مهربانی و عطوفت از او نگهداری می کند.
کتابی مهم و مفیدی در زمینه نگهداری از افرادی که دچار دمانس ( زوال عقل) هستند، بخصوص در مورد این که مراقبت از این افراد تا چه حد می تواند باری بر دوش خانواده باشد، توسط Mace و Rabins (2006) منتشر شده است.
این کتاب ” روز 36 ساعته” نام دارد؛ عنوان آن به مقدار زمانی که برای انجام چنین وظیفه ای مورد نیاز است اشاره دارد.
حال که سیمین منزل را ترک کرده است، نادر زنی به نام راضیه (ساره بیات) را استخدام کرده تا هرروز برای مراقبت از پدرش، هنگامی که او سر کار است به منزل آن ها بیاید.
راضیه به همسرش حجت ( شهاب حسینی) در این مورد چیزی نگفته است، زیرا او برای کار کردن به اجازه همسرش نیاز دارد.
حجت بیکار است و به علت بدهی در زندان بوده است.
او و راضیه دختر کوچکی دارند و وضع مالی مناسبی ندارند.
اگرچه موضوع مراقبت از پدر نادر بسیار مهم است، اما تمرکز فیلم روی سیمین و نادر و دختر آن هاست.
سیمین و نادر یک زوج طبقه متوسط هستند که تلاش می کنند تا دیگری را وادار به انجام خواسته خود کنند.
یک مطالعه مهم روانشناختی روی اختلافات زناشویی توسط Gottman و Levenson (2000) انجام شده است که 4 نوع رفتار که در روابط زناشویی آسیب زننده هستند را مطرح می کند :
اولین مورد انتقاد است.
همسرانی که دائماً در حال ایراد گرفتن از یکدیگر هستند، دچار مشکل خواهند شد.
دو رفتار آسیب زای دیگر، دفاعی بودن و عدم همکاری هستند که در آن یکی از طرفین از درگیر شدن در مشکلاتی که دیگری در پی حل آن هاست امتناع می کند.
چهارمین رفتار آسیب زا تحقیر کردن است که با رفتارهایی مانند چشم غره رفتن، تمسخر و مورد استهزاء قرار دادن نشان داده می شود.
گاتمن و لونسون این چهار رفتار آسیب زا را در زوجین بررسی کردند و نتایج نشان داد، 93% از زوجینی که در یک بحث 15 دقیقه ای این رفتارها را نشان می دادند در طی 14 سال از یکدیگر جدا شده اند.
هر استاد روانشناسی که می خواهد انتقاد، دفاعی بودن و عدم همکاری در زوجین را به دانشجویانش بیاموزد، باید این فیلم را به آن ها معرفی کند.
گاتمن (2011) کار خود را در زمینه این موضوع ادامه داده و در کتاب اخیر خود با عنوان ” علم اعتماد” نظریه خود در مورد درمان های مربوط به زندگی زناشویی را گسترش داده است.
به جز تحقیر، که علامت از بین رفتن گرمایی است که قبلا در رابطه وجود داشته است، الگوهای رفتاری آسیب زایی که گاتمن و لونسون (2000) کشف کردند، نشان دهنده شکست در ازدواج نیست.
آن ها بهتر است به عنوان تلاش هایی برای جانشینی قدرت همکاری به شمار بیایند و این همان کاری است که نادر و سیمین انجام می دهند.
در این جانشینی، دلبستگی احساسی در روابطی که به تدریج در حال فرسودگی است از اهمیت بالایی برخوردار است.
در این فیلم، موضوع قدرت طلبی به خوبی دیده می شود.
این فیلم در تهران فیلمبرداری شده است، جایی که در آن آپارتمان های مجهز و خیابان هایی با اتومبیل های آخرین مدل وجود دارد و جامعه ای است که شاید از برخی جهات برای غربی ها بیگانه باشد.
در این جامعه مردان قدرت بیشتری دارند، زنان از حقوق کمتری برخوردارند و از آنها انتظار می رود تا در بسیاری از موارد تسلیم شوهرانشان باشند، که یکی از این موارد نگهداری از فرزندان است.
برای زنان ایرانی، طلاق گرفتن دشوار است.
سیمین چیزهایی می خواهد که نادر نمی خواهد.
در این جامعه، نادر احساس می کند که نیازی نیست که زیاد از واژه ” نه” استفاده کند.
این یعنی عدم همکاری – یکی از مواردی که گاتمن و لونسون آن را برای ازدواج مخرب می دانند.
اما اصغر فرهادی، کارگردان فیلم، عناصری را به آن اضافه کرده است.
ترمه، دختری که نادر و سیمین هردو عاشق او هستند از این نزاع دائمی ناراحت است.
او از آن ها می خواهد با هم بمانند.
او همچنین باعث کاهش قدرت نمایی ها می شود.
اگرچه او تنها 11 سال سن دارد، اما تصمیم می گیرد به جای این که همراه مادرش منزل را ترک کند، کنار پدرش بماند.
او می داند که مادرش بدون او جای دوری نخواهد رفت، در نتیجه نزد پدرش می ماند تا والدنیش را تحت فشار قرار دهد که با هم بمانند.
او در حالی که اضطراب زیادی دارد، پدرش و اقداماتش را تماشا می کند.
درگیر شدن ترمه و احساساتش در فیلم، به شکل عمیق و ظریفی نشان داده شده و این موضوعی است که اغلب در فیلم هایی که به تعارضات زناشویی اختصاص دارند، به آن پرداخته نمی شود.
یک روز وقتی راضیه تازه برای نگهداری از پدر نادر به منزل آن ها آمده، پیرمرد خودش را کثیف می کند.
راضیه با یک مشاور مذهبی (مرجع تقلید) تماس می گیرد و از او می پرسد که آیا ممکن است با عوض کردن لباس پیرمرد دچار گناه شده باشد؟
چند روز بعد، وقتی نادر به خانه می آید، راضیه خانه نیست و پدرش را در حالی که دستانش به تخت بسته شده است پیدا می کند.
او بیهوش روی زمین افتاده و به نظر می رسد در حال مرگ است.
وقتی راضیه باز می گردد، نادر خشمگین است: او پیرمردی را که به خاطر مراقبت از او پول می گیرد، به حال خود رها کرده است.
نادر بر سر او فریاد می زند و او را متهم به دزدی نیز می کند و می گوید که اخراج است.
راضیه اظهار بی گناهی می کند ولی نادر برای اینکه او را از خانه بیرون بی اندازد، هلش می دهد و او از پله ها پایین می افتد.
این اقدام نادر در هل دادن راضیه، نقطه عطف داستان است.
روز بعد از اخراج، راضیه بچه ای را سقط می کند.
نادر از طریق خواهر همسر او متوجه می شود که در بیمارستان است و با نگرانی به آن جا می رود.
همسر راضیه، حجت در بیمارستان است.
در صحنه های بعدی، حجت از نادر به علت از بین بردن بچه اش کینه به دل می گیرد و شروع به رفتارهایی که تهدید کننده ترمه است کرده و سپس از نادر تقاضای پول می کند.
بخشی از جذابیت فیلم به علت ساختار داستانی قضایی آن است.
سوال این است که آیا جرمی به وقوع پیوسته؟ و اگر بله توسط چه کسی؟
آیا راضیه با تنها گذاشتن پدر نادر در آپارتمان و بستن دستانش به تخت مرتکب جرم شده است؟
یا نادر با هل دادن راضیه به بیرون از آپارتمانش که منجر به افتادن او و سقط جنینش شده مرتکب جنایت شده است؟
او به اتهام قتل نوزاد متولد نشده نزد قاضی برده می شود.
اما، به جای این که شواهد باعث شوند موضوع زودتر حل شود، دانستن بیشتر در مورد حادثه ای که واقعاً رخ داده است منجر به افزایش اجبار و فشار از جانب آدم های داستان می شود.
وقتی سیمین تلاش می کند تا مشکل به وجود آمده را حل کند، نادر شروع به لجبازی می کند: او به همکاری نکردن با سیمین ادامه می دهد، او شروع به اعمال فشار روی راضیه و شوهرش و حتی دخترش ترمه می کند.
این فیلم بیشتر از فیلم های پر زد و خورد شما را مجذوب خود می کند.
داستان باعث درگیر شدن ذهن تماشاگر می شود، بازیگران عالی هستند و کارگردان فیلم در شناساندن تک تک بازیگران بسیار درخشان عمل کرده است.
تمام آدم های داستان هر چه پیش می رود در شرایط وخیم تری گرفتار می شوند: همه آن ها ناتوان از همکاری با یکدیگر هستند، اعمال قدرت محدودی که در اثر شرایطی که خودشان به وجود آورده اند در دستشان است، باعث محدودیت بیشتر آن ها می شود و ما به عنوان بیننده احساس آن ها را کاملاً درک می کنیم.
مترجم: عاطفه غرقی، روانشناس
منابع:
Gottman, J. M. (2011). The science of trust: Emotional attunement for couples. New York
NY: Norton. PsycINFO →
Gottman, J. M., & Levenson, R. W. (2000). The timing of divorce: Predicting when a couple will divorce over a 14-year period. Journal of Marriage and Family, 62, 737–745.
http://dx.doi.org/10.1111/j.1741-3737.2000.00737.x PsycINFO →
Mace, N. L., & Rabins, P. V. (2006). The 36-hour day: A family guide to caring for people with Alzheimer disease, other dementias, and memory loss in later life (4th ed.) Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press
Mesquita, B. (2010). Emoting: A contextualized process. In B. Mesquita, L. F. Barrett, & E.
- Smith (Eds.), The mind in context (pp. 83–104). New York, NY: Guilford Press.
PsycINFO →
