-
ویژگی اصلی اختلال کاستی توجه / بیش فعالی (ADHD)
- ملاک های تشخیص اختلال کاستی توجه بیش فعالی در DSM5
- ویژگی های مرتبط که تشخیص را تأیید می کنند
- موضوعات تشخیصی مرتبط با فرهنگ
- موضوعات تشخیصی مرتبط با جنسیت در بیش فعالی کمبود توجه
- سبب شناسی اختلال بیش فعالی کمبود توجه
- همه گیرشناسی اختلال کاستی توجه/بیش فعالی
- شکل گیری و روند بیش فعالی کمبود توجه
- تشخیص افتراقی بیش فعالی کمبود توجه
- پیامدهای کارکردی اختلال کاستی توجه / بیش فعالی
- سیر و پیش آگهی اختلال کاستی توجه/بیش فعالی
اختلال کمبود توجه بیشفعالی یا اختلال کم توجهی بیشفعالی (ADHD) یک اختلال روانپزشکی است که کودکان پیشدبستانی، کودکان، نوجوانان و بزرگسالان سراسر جهان را مبتلا کرده و مشخصهی آن الگوی کاهش پایدار توجه و افزایش تکانش گری و بیشفعالی است.
بر اساس شرححال خانوادهها، تعیین ژنوتیپ و مطالعات تصویربرداری عصبی شواهد روشنی برای پایهی زیستی بیش فعالی وجود دارد.
هرچند چندین ناحیهی مغز و چندین عصب_رسانه (ناقل عصبی) در بروز علائم دخیل دانسته شدهاند؛ اما همچنان دوپامین کانون پژوهشهای مربوط به علائم بیش فعالی است.
به دلیل مصرف بالای دوپامین در قشر جلو پیشانی و پیوندهای متقابل آن با سایر نواحی مغز درگیر در توجه بازداری، تصمیمگیری، مهار پاسخ، حافظهی کاری و گوشبهزنگی، نقش این ناحیه مطرحشده است.
بیش فعالی حدود ۸-۵% کودکان سنین مدرسه را مبتلا میکند و ۸۵-۶۰% افرادی که در کودکی این تشخیص را دریافت میکنند در نوجوانی واجد ملاکهای اختلال هستند و تا ۶۰% آنها علائمشان تا بزرگسالی ادامه مییابد.
کودکان، نوجوانان و بزرگسالان دچار بیش فعالی اغلب تخریب قابلتوجهی در کارکرد تحصیلی و نیز موقعیتهای بین فردی و اجتماعی نشان میدهند.ADHD اغلب با اختلالات دیگری همراه است ازجمله اختلالات یادگیری، اختلالات اضطرابی، اختلالات خلقی و اختلالات رفتار ایذایی.
در ادامه با کلینیک اعصاب و روان هیربد همراه باشید.
اختلال کاستی توجه/بیش فعالی (ADHD)
بر کودکان و نوجوانان تأثیر می گذارد و می تواند تا بزرگسالی ادامه یابد.
ADHD شایع ترین اختلال روانشناختی در کودکان است. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است بیش از حد فعال باشند و نتوانند تکانه های خود را کنترل کنند یا ممکن است در توجه کردن دچار مشکل شوند.
این رفتارها در خانه و مدرسه منجر به ایجاد مشکل می شود که در پسران شایع تر از دختران است.
شروع آن در اوایل سال های مدرسه هنگامی که متوجه می شویم فرزندمان در تمرکز کردن مشکل دارد است. بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است مشکل مدیریت زمان، سازماندهی، تنظیم اهداف و کاهش عملکرد در شغل را داشته باشند. آنها ممکن است در روابط، اعتماد به نفس و اعتیاد هم مشکل داشته باشند.
این اختلال با کمبود توجه، پر تحرکی و افزایش رفتار های بدون فکر و بیشتر از آنچه که نسبت به سن فرد انتظار می رود مشخص می شود.
در گذشته پر تحرکی را عامل اصلی ایجاد اختلال در زندگی فرد می دانستند، حال کنترل تکانه عاملی مهم تر در مختل کردن عملکرد افراد مبتلا می باشد.
از اوایل قرن ۲۰ این اختلال با نام های مختلفی شناخته شده است. از آنجا که این اختلال می تواند از شیر خوارگی هم شروع شود، شیرخواران مبتلا با تغییرات محیطی ناراحت می شوند چرا که به تغییرات دما، نور و سرو صدا به شدت حساس هستند. آن ها در گهواره فعالیت زیادی دارند، کم می خوابند و زیاد گریه می کنند.
این اختلال در برخی کودکان که شب زیاد می خوابند و در ماه های اول زندگی رشد کمی دارند نیز وجود دارد. از ۳ سالگی علامت ها بارزتر می شود و به جز در موارد شدید اغلب تا سن پیش دبستانی این اختلال تشخیص داده نمی شود.
برخی از ویژگی کودکان مبتلا این است که در مدرسه هنگام آزمون دادن به سرعت به سراغ سوال ها می روند اما فقط چند سوال اول را پاسخ می دهند.
اکثر آن ها تحریک پذیر و پرخاشگر می باشند و با کوچکترین محرکی از کوره در می روند.
هیجان های آن ها متغیر و غیر قابل پیش بینی می باشد. آن ها در معرض حوادث مختلفی قرار دارند که منجر به آسیب هایی در زمینه ها ی مختلف زندگی شان می شود.
مشکلات یادگیری و رفتاری از جمله مشکلاتی است که افراد مبتلا در مدرسه خواهند داشت که گاهی به دلیل اختلالات ارتباطی و یادگیری همراه یا حواس پرتی و اختلال در توجه می باشد. عدم دقت به جزئیات، به سختی تمام کردن تکالیف و فراموشی در انجام فعالیت های روزانه از دیگر ویژگی آن ها است.
وجود نشانه ها تا قبل از ۱۲ سالگی، حداقل در دو محیط مختلف و شش نشانه یا بیشتر در معیار کاستی توجه و یا در معیار بیش فعالی و تکانشگری به مدت ۶ ماه در تشخیص این اختلال لازم است.
DSM 5 برای این اختلال سن شروع تعیین نکرده است زیرا نگاه به گذشته و تعیین دقیق زمان شروع نشانه ها بسیار دشوار است. نشانه های بی توجهی شامل این موارد می باشد، ۱-عدم توجه به جزئیات، ۲-عدم توانایی حفظ توجه در کار های جدی یا فعالیت های تفریحی، ۳-گوش ندادن به فردی که در حال صحبت با اوست، ۴-عدم توانایی انجام کاری طبق دستورالعمل و به پایان رساندن آن، ۵-عدم سازمان دهی و نظم دادن به کارها و نداشتن مدیریت زمان، ۶-اجتناب از کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی زیادی دارند، ۷-گم کردن وسایل ضروری، ۸-پرت شدن حواس به آسانی با محرک های مزاحم و بی اهمیت و ۹-فراموش کردن کارهای روزمره ی خود.
نشانه های بیش فعالی و تکانشگری نیز شامل این موارد می باشد، ۱-تکان دادن دست و پای خود هنگام نشتن و یا انجام حرکات ریز و مکرر، ۲-در جاهایی که باید روی صندلی بنشیند صندلی را ترک می کند، ۳-این طرف و آن طرف پریدن و یا بالا رفتن از وسایل مختلف در موقعیت های نامناسب، ۴-بازی کردن با سر و صدای زیاد، ۵-همیشه در حال جنب و جوش بودن و بی قراری و عدم توانایی آرام نشستن به مدت طولانی، ۶-زیاد حرف زدن، ۷-وسط حرف دیگران پریدن و بدون دقت به سوال ها پاسخ دادن، ۸-عدم توانایی منتظر نوبت بودن و ۹-مزاحم کارهای دیگران شدن و متوقف کردن آن.
ویژگی اصلی اختلال کاستی توجه / بیش فعالی (ADHD)
الگوی مداوم بی توجهی و / یا بیش فعالی تکانشگری است که در عملکرد یا رشد اختلال ایجاد می کند. بی توجهی در ADHD از لحاظ رفتاری به صورت پرت شدن از تکلیف، نداشتن پشتکار، مشکل متمرکزماندن، و نامنظم بودن آشکار می شود و ناشی از لجبازی یا فقدان درک نیست.
بیش فعالی به فعالیت حرکتی بیش از حد(نظیر اینکه کودک به اطراف می دود) در زمانی که نامناسب است، یا وول خوردن مفرط، تلنگر زدن، یا پرحرفی اشاره دارد.
در بزرگسالان، بیش فعالی می تواند به صورت بی قراری شدید یا منحرف کردن دیگران از فعالیت شان آشکار شود. تکانشگری به اعمال عجولانه ای اشاره دارد که به صورت لحظه ای بدون دوراندیشی روی می دهند و به احتمال زیاد به فرد لطمه می زندد (مثل جست زدن در خیابان بدون نگاه کردن)> تکانشگری می تواند میل به پاداش های فوری یا ناتوانی در به تعویق افتادن خشنودی یا لذت را منعکس کند.
رفتارهای تکانشی می توانند به صورت مزاحمت اجتماعی(مثل ایجاد مزاحمت بیش از حد برای دیگران) و / یا گرفتن تصمیمات مهم بدون در نظر گرفتن پیامدهای بلندمدت، آشکار شود(مثل گرفتن یک کار بدون اطلاعات کافی).
ADHD در کودکی شروع می شود. شرایط لازم برای اینکه چند نشانه قبل از ۱۲ سالگی وجود داشته باشند از اهمیت جلوه بالینی قابل ملاحظه در طول کودکی خبر می دهد، در عین حال، به خاطرمشکلاتی که در اعیین شروع کودکی با نگاه به گذشته وجود دارد، سن پایین تر موقع شروع، مشخص نشده است.
یادآوری بزرگسالان در مورد نشانه های کودکی نامطمئن است، و گردآوری اطلاعات جنبی مفید واقع می شود.
جلوه های این اختلال باید در بیش از یک موقعیت وجود داشته باشند(مثلا در خانه و مدرسه، محل کار). تایید نشانه های قابل ملاحظه در موقعیت های مختلف، معمولاً بدون مشورت با منابع خبر که فرد را در این موقعیت ها دیده اند، نمی تواند به صورت دقیق انجام شود.
معمولاً، نشانه ها بسته به زمینه در موقعیتی خاص، تفاوت دارند. در صورتی که فرد برای رفتار مناسب پاداش های مکرر بگیرد، تحت نظارت دقیق باشد، در موقعیت تازه باشد، به فعالیت های خیلی جالب بپردازد، تحریک بیرونی مستمر داشته باشد (مثلاً از طریق صفحه های نمایش الکترونیک)، یا در موقعیت های تک به تک در حال تعامل کردن باشد(مثلاً در دفتر متخصص بالینی)، علایم این اختلال می توانند خیلی کم یا وجود نداشته باشند.
ملاک های تشخیص اختلال کاستی توجه بیش فعالی در DSM5
A – مجموعه ای فراگیر از رفتارهای بی توجهی و یا بیش فعالی –تکانشگری که در عملکرد یا رشد اختلال ایجاد می کند، به صورتی که با (۱) و یا (۲) مشخص می شود:
۱ . بی توجهی: شش نشانه زیر (یا تعداد بیشتر) دست کم به مدت ۶ ماه ادامه می یابند و با سطح رشد ناهماهنگ هستند و بر فعالیت های اجتماعی و تحصیلی شغلی تأثیر منفی می گذارند :
توجه: نشانه ها صرفاً جلوه رفتار نافرمانی، لجبازی، خصومت، یا ناتوانی در درک تکالیف یا دستورالعمل ها نیستند. برای نوجوانان بزرگتر و بزرگسالان(۱۷ ساله و بالاتر) حداقل پنج نشانه ضروری است.
a . اغلب نمی تواند به جزئیات توجه دقیق کند با در تکالیف درسی، در محل کار، یا هنگام فعالیت های دیگر یا از دست می دهد، کار بی دقت است).
b – اغلب در حفظ کردن توجه در تکالیف یا فعالیت ها مشکل دارد (مثلاً در متمرکز ماندن هنگام سخنرانی ها، گفتگوها یا روخوانی طولانی مشکل دارد).
c – اغلب به نظر می رسد که وقتی مستقیماً با او صحبت می شود گوش نمی دهد (مثلا به نظر می رسد که ذهن جای دیگر است، حتی در غیاب هرگونه حواس پرتی واضح).
d -اغلب، دستورالعمل ها را دنبال نمی کند و نمی تواند تکالیف درسی، کارهای عادی و روزمره، یا وظایف را در محل کار کامل کند(مثلاً تکالیف را شروع می کند، اما به سرعت تمرکز خود را از دست می دهد و به راحتی از موضوع منحرف می شود).
e– اغلب در سازمان دادن به تکالیف و فعالیت ها مشکل دارد( مثلاً به سختی می تواند تکالیف پشت سر هم را مدیریت کند؛ به سختی می تواند لوازم و متعلقات را منظم نگه دارد؛ کار، آشفته و نامنظم است؛ مدیریت زمان نامناسب دارد؛ نمی تواند موعدها را برآورده کند).
f- اغلب از پرداختن به تکالیفی که به تلاش ذهنی مداوم نیاز دارند اجتناب می کند، از آها بیزار است، یا مایل به انجام دادن آنها نیست(مثل تکالیف درسی یا تکالیف خانگی؛ در مورد نوجوانان بزرگتر و بزرگسالان، آماده کردن گزارش ها، پرکردن فرم ها، بازبینی مقالات طولانی).
g– اغلب لوازم لازم برای تکالیف و فعالیت ها را گم می کند (مثل لوازم مدرسه، مدادها، کتاب ها، ابزارها، کیف ها، کلیدها، دفترچه، عینک، تلفن های موبایل).
h– اغلب به وسیله محرک های نامربوط به راحتی حواس پرت می شود(در مورد نوجوانان بزرگتر و بزرگسالان، می تواند افکار نامربوط باشد).
i – اغلب در فعالیت های روزمره فراموشکار است (مثل انجام دادن کارهای روزمره، پی فرمان کسی رفتن؛ در مورد نوجوانان بزرگتر و بزرگسالان، جواب دادن به تلفن، پرداختن صورت حساب ها، سرقرار حاضر شدن).
بیش فعالی و تکانشگری: شش نشانه زیر (یا تعداد بیشتر) دست کم به مدت ۶ ماه ادامه می یابند که با سطح رشد ناهماهنگ هستند و بر فعالیت های اجتماعی و تحصیلی /شغلی مستقیماً تأثیر منفی می گذارند:
توجه: نشانه ها صرفا جلوه رفتار نافرمانی، لجبازی، خصومت، یا ناتوانی در درک کردن تکالیف یا دستورالعمل ها نیستند. برای نوجوانان بزرگتر و بزرگسالان (۱۷ ساله و بزرگتر) حداقل پنج سال نشانه ضروری است.
a – اغلب دست ها و پاها بی قرارند و در صتدلی خود وول می خورند.
b – در موقعیت هایی که نشسته ماندن انتظار می رود، اغلب صندلی خود را ترک می کند(مثلاً محل کار خود را در کلاس، اداره یا محل کار دیگر یا موقعیت های دیگری که باقی ماندن در محل ضرورت دارد، ترک می کند).
c – اغلب در موقعیت های نامناسب، می دود یا از چیزها بالا می رود.(توجه: در نوجوانان یا بزرگسالان، ممکن است به احساس بی قراری محدود باشد).
d- اغلب نمی تواند ساکت بازی کند یا به فعالیت های اوقات فراغت بپردازد.
e – اغلب «درحال جنب و جوش» است، طوری عمل می کند گویی «موتوری او را به حرکت وامی دارد»(مثلاً نمی تواند برای مدت طولانی آرام باشد یا از آرام بودن ناراحت است، مثل زمانی که در رستوران یا جلسات است؛ ممکن است دیگران احساس کنند که او بی قرار است یا به سختی می توان پا به پای او رفت).
f – اغلب بیش از اندازه صحبت می کند.
g– اغلب قبل از اینکه سوالی کامل شده باشد پاسخ را از دهان می پراند (مثلاً جملات افراد را کامل می کند؛ نمی تواند در گفتگو منتظر نوبت بماند).
h – اغلب منتظر نوبت ماندن برایش دشوار است (مثل زمانی که در صف منتظر است).
i – اغلب مزاحم دیگران می شود(برای مثال، وسط گفتگوها، بازی ها، یا فعالیت ها می پرد؛ ممکن است از لوازم دیگران بدون اجازه گرفتن استفاده کند؛ در مورد نوجوانان و بزرگسالان، ممکن است مزاحم کار دیگران شود).
B – چند نشانه بی توجهی یا بیش فعالی –تکانشگری قبل از ۱۲ سالگی وجود دارند.
C– چند نشانه بی توجهی یا بیش فعالی – تکانشگری در دو موقعیت یا بیشتر وجود دارند(مثلاً در خانه، مدرسه، یا محل کار؛ با دوستان یا خویشاوندان؛ در فعالیت های دیگر).
D – دلیل روشنی وجود دارد مبنی بر اینکه نشانه ها در عملکرد اجتماعی، تحصیلی، یا شغلی اختلال ایجاد می کنند یا کیفیت آن را کاهش می دهند.
E – نشانه ها منحصراً در طول دوره اسکیزوفرنی یا اختلال روان پریشی دیگر روی نمی دهند و اختلال روانشناختی دیگری (مثل اختلال خلقی، اختلال اضطرابی، اختلال تجربه ای ، اختلال شخصیت، مسمومین یا ترک مواد) آنها را بهتر توجیه نمی کند.
اختلال کاستی توجه/بیش فعالی مشخص دیگر
این طبقه در مورد جلوه هایی به کار برده می شود که در آنها نشانه های مخصوص اختلال کاستی توجه/بیش فعالی که ناراحتی یا اختلال قابل ملاحظه بالینی را در عملکرد اجتماعی، شغلی یا زمینه های مهم دیگر عملکرد ایجاد می کنند، غالب باشند، ولی ملاک های کامل اختلال کاستی توجه/بیش فعالی یا هرگونه اختلالات در طبقه تشخیصی اختلالات عصبی- رشدی را برآورده نکند. طبقه اختلال کاستی توجه/ بیش فعالی مشخص دیگر در موقعیت هایی به کار برده می شود که در آنها متخصص بالینی تصمیم بگیرد دلیل خاصی را که جلوه بالینی ملاک های اختلال کاستی توجه /بیش فعالی با هر اختلال عصبی-رشدی مشخص را برآورده نمی کند، انتقال دهد.
این با ثبت کردن «اختلال کاستی توجه / بیش فعالی مشخص دیگر» و به دنبال آن با دلیل خاص (مثل «همراه با نشانه های بی توجهی ناکافی») انجام می شود.
اختلال کاستی توجه / بیش فعالی نامشخص
این طبقه در مورد جلوه هایی به کار برده می شود که در آنها، نشانه های مخصوص اختلال کاستی توجه/ بیش فعالی که ناراحتی قابل ملاحظه بالینی در عملکرد اجتماع، شغلی یا زمینه های مهم دیگر عملکرد ایجاد می کنند غالب باشند، ولی ملاک های کامل اختلال کاستی توجه/بیش فعالی یا هرگونه اختلالات در طبقه تشخیصی اختلالات عصبی- رشدی را برآورده نکنند.
طبقه اختلال کاستی توجه/بیش فعالی نامشخص در موقعیت هایی به کار برده می شود که در آنها، متخصص بالینی تصمیم بگیرد دلیلی را که ملاک های اختلال کاستی توجه/بیش فعالی یا اختلال عصبی – رشدی مشخص برآورده نشده_اند، ذکر نکند، و جلوه هایی را منظوز کند که در آنها، اطلاعات کافی برای تشخیص دادن مشخص تر وجود ندارد.
ویژگی های مرتبط که تشخیص را تأیید می کنند
تأخیرهای خفیف در رشد زبان، حرکتی، یا اجتماع، مخصوص ADHD نیستند، ولی اغلب روی می دهند.
ویژگی های مرتبط می توانند شامل تحمل کم ناکامی، تحریک پذیری، یا تغییرپذیری خلق باشند. حتی در غیاب اختلال یادگیری خاص، عملکرد تحصیلی یا شغلی اغلب معیوب است.
رفتار بی توجهی با انواع فرایندهای شناختی اساسی ارتباط دارد و افراد مبتلا به ADHD ممکن است در آزمون های توجه، عملکرد اجرایی، یا حافظه مشکلاتی را نشان دهند، هرچند که این آزمون ها به قدر کافی حساس یا اختصاصی نیستند که وظیفه شاخص های تشخیصی را داشته باشند.
در اوایل بزرگسالی، ADHD با خطر بیشتر اقدام به خودکشی، عمدتاً زمانی که با اختلالات خلقی، سلوک، یا مصرف مواد همزمان باشد، ارتباط دارد.
هیچ شاخص زیستی بای ADHD تشخیصی نیست. کودکان مبتلا به ADHD به عنوان یک گروه، در مقابسه با همسالان، در برق نگاره های مغز، امواج آهسته بیشتر، در تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) کاهش اندازه کلی مغز، و احتمالاً تأخیر در رسش قشری خلفی و قدامی نشان می دهند، اما این یافته ها تشخیصی نیستند.
در موارد نامعلوم که علت ژنتیکی شناخته شده وجود دارد(مثل نشانگان X شکننده)، وجود ADHD باید تشخیص داده شود.
موضوعات تشخیصی مرتبط با فرهنگ
به نظر می رسد که تفاوت های موجود در میزان شیوع ADHD در مناطق مختلف، عمدتاً ناشی از روش های تشخیصی و روش شناختی باشند.
با این حال، شاید در نگرش ها نسبت به رفتارهای کودکان یا تعبیرهای آن، تفاوت فرهنگی نیز وجود داشته باشد. میزان شناسایی بالینی در ایالات متحده برای جمعیت های آمریکایی لاتینی، پایین تر از جمعیت های سفیدپوست است.
ارزیابی های نشانه توسط منبع خبر می تواند تحت تأثیر گروه فرهنگی کودک و منبع خبر قرار داشته باشند، بدین معنی که رسوم فرهنگی مناسب، در ارزیابی ADHD مربوط هستند.
موضوعات تشخیصی مرتبط با جنسیت در بیش فعالی کمبود توجه
ADHD در کل جمعیت، در پسرها شایع تر از دخترهاست، طوری که میزان آن در کودکان تقریبا ۲:۱ و در بزرگسالان ۱ : ۶/۱ است. دخترها بیشتر از پسرها احتمال دارد که عمدتاً ویژگی های بی توجهی را نشان دهند.
سبب شناسی اختلال بیش فعالی کمبود توجه
خلق و خویی. ADHD با کاهش بازداری رفتاری، کنترل پرزحمت، یا محدودیت؛ تهییج پذیری منفی؛ و / یا تازگی طلبی بالا ارتباط دارد. این صفات می توانند برخی از کودکان را برای ADHD آماده کنند، ولی منحصر به این اختلال نیستند.
محیطی. وزن خیلی کم به هنگام تولد (کمتر از ۱۵۰۰ گرم) خطر دو یا سه برابر را برای ADHD می رساند، اما اغلب کودکانی که وزن کم به هنگام تولد دارند دچار ADHD نمی شوند.
گرچه ADHD یا سیگارکشیدن در طول حاملگی همبستگی دارد، اما مقداری از این ارتباط، بیانگر خط ژنتیکی متداول است. موارد کمی ممکن است با واکنش به جنبه هایی از رژیم غذایی ارتباط داشته باشند.
امکان دارد که پیشینه بهره کشی از کودک، غفلت، جادادن های پرورشی متعدد، مواجهه با سم عصبی(مثل سرب)، عفونت ها(مثل التهاب مغز)، یا مواجه با الکل در رحم وجود داشته باشد. مواجه با مواد سمی محیطی با ADHD آینده همبستگی داشته است، اما معلوم نیست که آیا این ارتباط ها علیتی باشند.
ژنتیکی و فیزیولوژیکی. ADHD در خویشاوندان تنی درجه یک افراد مبتلا به ADHD بالاتر است. توارث پذیری ADHD قابل توجه است. در حالی که ژن های خاصی با ADHD همبستگی دارند، عوامل علیتی ضروری و کافی نیستند.
اختلالات بینایی و شنوایی، نابهنجاری های سوخت و ساز، اختلالات خواب، کمبودهای غذایی، و صرع به عنوان تأثیرات ممکن بر نشانگان ADHD باید در نظر گرفته شوند. ADHD یا ویژگی های جسمانی خاص ارتباط ندارد، هرچند که میزان نابهنجاری های جسمانی جزئی(مثل افزایش فاصله دو عضو بدن، کام بسیار قوس دار، گوش های پایین قرار گرفته) ممکن است نسبتا بالا باشد.
تعدیل کننده های روند. الگوهای تعامل خانواده در اوایل کودکی بعید است که موجب ADHD شوند، ولی می توانند بر روند آن تأثیر بگذارند یا به پرورش جانبی مشکلات سلوک کمک کنند.
همه گیرشناسی اختلال کاستی توجه/بیش فعالی
۵-۸ درصد از کودکان و نوجوانان از این اختلال رنج می برند. شیوع این اختلال در بزرگسالان ۲/۵ تا ۴ درصد است. میزان ابتلای پسران به دختران در نمونه های همه گیرشناسی تا بالینی ۲ تا ۹ برابر متغیر می باشد.
شکل گیری و روند بیش فعالی کمبود توجه
خیلی از والدین، هنگامی که کودک نوپاست، اولین فعالیت حرکتی مفرط را مشاهده می کنند، اما متمایز کردن نشانه ها از رفتارهای هنجاری بسیار متغیر قبل از ۴ سالگی، دشوار است.
ADHD اغلب در طول سال های مدرسه ابتدایی تشخیص داده می شود، و بی توجهی برجسته تر و معیوب تر می شود. این اختلال در طول اوایل بزرگسالی نسبتاً پایدار است، اما برخی افراد روندی بدتر همراه با پرورش رفتارهای ضداجتماعی دارند.
در اغلب افراد مبتلا به ADHD، نشانه های بیش فعالی حرکتی در نوجوانی و بزرگسالی کمتر واضح می شوند، اما مشکلات در رابطه با بی قراری، بی توجهی، برنامه ریزی نامناسب، و تکانشگری ادامه می یابند. درصد قابل ملاحظه ای از کودکان مبتلا به ADHD تا بزرگسالی نسبتاً معیوب می مانند.
در سال های پیش دبستانی، جلوه اصلی، بیش فعالی است. بی توجهی در طول مدرسه ابتدایی برجسته تر می شود. در طول نوجوانی، علایم بیش فعالی(مثل دویدن و بالا و پایین رفتن) کمتر شایع هستند و ممکن است به وول خوردن یا احساس درونی عصبیت، بی قراری، یا ناشکیبایی محدود باشند.
در بزرگسالی، تکانشگری همراه با بی توجهی و بی قراری ممکن است مشکل آفرین بمانند، حتی در صورتی که بیش فعالی کاهش یافته باشد.
همزمانی اختلالات
در محیط های بالینی، اهتلالات همزمان در افرادی که نشانه های آنها ملاک های ADHD را برآورده می کنند، متداول هستند. در کل جمعیت، تقریباً در نیمی از کودکانی که جلوه بالینی مختلط دارند و در حدود یک چهارم کودکانی که عمدتاً جلوه بالینی بی توجهی دارند، اختلال لجبازی و نافرمانی با ADHD روی می دهد.
اختلال سیوک تقریباً دریک چهارم کودکان یا نوجوانانی که جلوه بالینی مختلط دارند، بسته به سن و موقعیت، به طور همزمان روی می دهد. اغلب کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال بی نظمی خلق اخلالگر، نشانه هایی دارند که ملاک های ADHD را نیز برآورده می کنند؛ درصد کمتری از کودکان مبتلا به ADHD نشانه هایی دارند که ملاک های اختلال بی نظمی خلق اخلالگر را برآورده می کنند.
اختلال یادگیری خاص در اقلیت افراد مبتلا، همراه با ADHD، ولی غالباً بیشتر از کل جمعیت روی می دهد. اختلال انفجاری متناوب در اقلیت بزرگسالانم مبتلا به ADHD روی می دهد، اما به میزان بالاتر از سطح بالاتر از سطح جمعیت.
گرچه اختلالات مصرف مواد در کل جمعیت، در افراد مبتلا به ADHD نسبتاً متداول تر است، ولی این اختلالات فقط در اقلیت بزرگسالان مبتلا به ADHD وجود دارند. اختلالات دیگری که ممکن است با ADHD روی دهند عبارتند از اختلال وسواس فکری-عملی، اختلالات تیک، و اختلال طیف اوتیسم.
تشخیص افتراقی بیش فعالی کمبود توجه
اختلال لجبازی و نافرمانی. افراد مبتلا به اختلال لجبازی و نافرمانی ممکن است در برابر کار یا تکالیف درسی که نیازمند اجرای شخصی هستند مقاومت کنند، زیرا آنها در برابر پیروی کردن از درخواست های دیگران مقاومت نشان می دهند.
رفتار آنها با منفی گرایی، خصومت، و سرپیچی مشخص می شود. این نشانه ها باید از بیزاری رفتن به مدرسه یا تکالیف ذهنی دشوار به خاطر مشکل حفظ کردن تلاش ذهنی مستمر، فراموش کردن دستورالعمل ها، و تکانشگری در افراد مبتلا به ADHD متمایز شوند.
این واقعیت که برخی افراد مبتلا به ADHD ممکن است نگرش های نافرمانی جابی را نسبت به این گونه تکالیف پرورش دهند و اهمیت آنها را دست کم بگیرند، تشخیص افتراقی را پیچیده می کند.
اختلال انفجاری متناوب. ADHD و اختلال انفجاری متناوب در سطح بالایی از رفتار تکانشگری سهیم هستند. با این حال، افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب، پرخاشگری جدی به دیگران نشان می دهند، ندارند. علاوه بر این، اختلال انفجاری متناوب در کودکی نادر است.
اختلال انفجاری متناوب می تواند با وجود ADHD تشخیص داده شود.
اختلالات عصبی-رشدی دیگر. فعالیت حرکتی زیاد که می تواند در ADHD روی دهد باید از رفتار حرکتی تکراری که اختلال حرکت قالبی و برخی موارد اختلال طیف اوتیسم را توصیف می کند، متمایز شود.
در اختلال حرکت قالبی، رفتار حرکتی عموماً ثابت و تکراری است(مثل تکان دادن بدن، گازگرفتن خود)، در حالی که وول خوردن و بی قراری در ADHD معمولاً فراگیر هستند و با حرکات قالبی تکراری مشخص نمی شوند.
در اختلال توره، تیک های متعدد مکرر می توانند با وول خوردن و آرام نگرفتن فراگیر ADHD اشتباه گرفته شوند. برای متمایز کردن وول خوردن از تیک های متعدد، ممکن است مشاهده طولانی لازم باشد.
اختلال یادگیری خاص . کودکان مبتلا به اختلال یادگیری خاص ممکن است به خاطر ناکامی، بی علاقگی، یا توانایی محدود، بی توجه به نظر برسند. با این حال، بی توجهی در افراد مبتلا به اختلال یادگیری خاص که ADHD ندارند، خارج از کارتحصیلی، مختل کننده نیست.
ناتوانی عقلانی (اختلال عقلانی رشدی). نشانه های ADHD در کودکانی که در محیط های تحصیلی گذاشته می شوند که با توانایی عقلانی آنها مناسب نیستند، رایج است. در چنین مواردی، نشانه ها در مدت تکالیف غیر تحصیلی وجود ندارند. تشخیصADHD در ناتوانی عقلانی ایجاب می کند که بی توجهی یا بیش فعالی بیش از سن عقلی است.
اختلال طیف اوتیسم. افراد مبتلا به ADHD و آنهایی که به اختلال طیف اوتیسم میتلا هستند، بی توجهی، کژکاری اجتماعی، و رفتاری که کنترل کردن آن دشوار است، نشان می دهند.کژکاری اجتماعی و طرد همسالان که در افراد مبتلا به ADHD دیده می شوند باید از جدایی اجتماعی، انزوا، و بی تفاتی نسبت به نشانه های ارتباط چهره ای و صوتی که در افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم دیده می شوند، متمایز شوند.
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم ممکن است به دلیل ناتوانی در تحمل کردن تغییر ناشی از روند رویدادهای مورد انتظارشان، قشقرق راه بیندازند. در مقابل، کودکان مبتلا به ADHD ممکن است در طول انتقال عمده، دلیل تکانشگری یا خویشاونداری ضعیف، بدرفتاری کنند یا قشقرق داشته باشند.
اختلال اضطرابی. ADHD در نشانه های بی توجهی با اختلالات اضطرابی سهیم است. افراد مبتلا به ADHD به دلیل اینکه مجذوب محرک های بیرونی، فعالیت های جدید، یا دلمشغولی به فعالیت های لذت بخش می شوند، بی توجه هستند. این با بی توجهی ناشی از نگرانی و نشخوار که در اختلالات اضطرابی دیده می شود، تفاوت دارد. امکان دارد که بی قراری در اختلالات اضطرابی دیده شود. اما در ADHD، این نشانه با نگرانی و نشخوار ارتباط ندارد.
اختلالات افسردگی. امکان دارد که افراد مبتلا به اختلالات افسردگی، ناتوانی در تمرکز کردن نشان دهند. اما تمرکز ضعیف در اختلالات خلقی فقط در طول دوره افسردگی برجسته می شوند.
اختلال دوقطبی. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است افزایش فعالیت، تمرکز ضعیف، و افزایش تکانشگری داشته باشند، اما این ویژگی ها دوره ای هستند، هر بار به مدت چند روز روی می دهند. در اختلال دوقطبی، افزایش تکانشگری و بی توجهی با خلق بالا، خودبزرگ بینی، و ویژگی های دوقطبی دیگر همراه است.
کودکان مبتلا به ADHD ممکن است در طول یک روز، تغییرات قابل توجهی را در خلق نشان دهند؛ این تغییر پذیری با دوره مانیک تفاوت دارد، که باید ۴ روز یا بیشتر ادامه داشته باشد تا شاخص بالینی اختلال دوقطبی باشد، حتی در کودکان. اختلال دوقطبی در کودکان پیش دبستانی نادر است، حتی زمانی که تحریک پذیری شدید و خشم برجسته باشند، در حالی که ADHD در بین کودکان و نوجوانی که خشم و تحریک پذیری بیش از اندازه نشان می دهند، شایع است.
اختلال بی نظمی خلق اخلالگر. اختلال بی نظمی خلق اخلالگر با تجریک پذیری فراگیر، و عدم تحمل ناکامی مشخص می شود، اما تکانشگری و توجه آشفته، ویژگی های اصلی نیستند. با این حال، اغلب کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال نشانه هایی دارند که ملاک های ADHD را نیز برآورده می کنند، که به طور جداگانه تشخیص داده می شود.
اختلالات مصرف مواد. متمایز کردن ADHD از اختلالات مصرف مواد در صورتی می تواند مشکل آفرین باشد که اولین جلوه نشانه های ADHD به دنبال شروع سوءمصرف یا مصرف مکرر روی دهد. شواهد روشن ADHD قبل از سوءمصرف مواد، از منابع خبر، یا سوایق قبلی، برای تشخیص افتراقی ضروری است.
اختلالات شخصیت. در نوجوانان و بزرگسالان، متمایز کردن ADHD از اختلالات شخصیا مرزی، خودشیفته، و اختلالات شخصیت دیگر ممکن است دشوار باشد. تمام این اختلالات در ویژگی های بی نظمی، مزاجحمت اجتماعی، بی نظمی هیجانی، و بی نظمی شناختی سهیم اند. با این حال، این حال ADHD با ترس از رها شدن، صدمه زدن به خود، دودلی، یا ویژگی های دیگر اختلال شخصیت مشخص نمی شود.
متمایز کردن رفتار تکانشی، مزاحمت اجتماعی، یا نامناسب از رفتار خودشیفته، پرخاشگر، یا سلطه جو، برای دادن این تشخیص افتراقی، به مشاهده بالینی طولانی، مصاحبه با منبع خبر، یا سابقه مشروح، نیاز دارد.
اختلالات روان پریشی. اگر نشانه های بی توجهی و بیش فعالی منحصراً در طول دوره اختلال روان پریشی روی دهند، ADHD تشخیص داده نمی شود.
نشانه های ADHD ناشی از دارو. نشانه های بی توجهی، بیش فعالی یا تکانشگری ناشی از مصرف دارو(مثل داروهای گشاد کننده نایژه، ایزونیازیر، داروهای ضد روان پریشی ] که به بیقراری حرکتی منجر می شوند[، داروی جایگزینی تیروئید) با عنوان اختلالات مرتبط با مواد مشخص یا نامشخص (یا ناشناخته)دیگر، تشخیص داده می شوند.
اختلالات عصبی-شناختی. معلوم نشده است که اختلال عصبی-شناختی (زوال عقل) عمده زودهنگام و / یا اختلال عصی –شناختی خفیف با ADHD ارتباط دارند، ولی ممکن است با ویژگی های بالینی مشابه وجود داشته باشند. این بیماری ها به وسیله شروع دیرهنگام شان از ADHD متمایز شده اند.
پیامدهای کارکردی اختلال کاستی توجه / بیش فعالی
ADHD با کاهش عملکرد تحصیلی و پیشرفت تحصیلی، طرد اجتماعی، و در بزرگسالان، با عملکرد، پیشرفت، و حضور شغلی ضعیف تر، احتمال بالاتر بیکاری و تعارض میان فردی بالا ارتباط دارد. کودکان مبتلا به ADHD خیلی بیشتر از همسالان بدون ADHD خود احتمال دارد در نوجوانی یه اختلال سلوک و در بزرگسالی به اختلال مصرف مواد در آینده بالاست، مخصوصاً در صورتی که اختلال سلوک یا اختلال شخصیت ضداجتماعی پرورش یافته باشد.
افراد مبتلا به ADHD بیشتر از همسالان احتمال دارد که صدمه ببینند. تصادفات و تخلفات در رانندگان مبتلا به ADHD شایع ترند. احتمال وجود چاقی در افراد مبتلا به ADHD زیاد است.
انجام دادن نامناسب یا تغییر تکالیفی که نیازمند تلاش مستمر هستند اغلب توسط دیگران به صورت تنبلی، بی مشئولیتی، یا عدم همکاری تعبیر می شود. روابط خانوادگی می تواند با اختلاف و تعامل های منفی توصیف شود.
روابط یا همسالان اغلب به خاطر طرد همسالان یا دست انداختن فرد مبتلا به ADHD مختل می شود. افراد مبتلا به ADHD به طور متوسط تحصیلات کمتر، پیشرفت شغلی ضعیف تر، و نمارت هوش بالاتر از همسالان خود دارند، هرچند که در این زمینه ها تغییرپذیری زیاد وجود دارد.
این اختلال در حالت شدید، به طور محسوسی مختل کننده است، و بر سازگاری اجتماعی، خانوادگی، تحصیلی/شغلی تأتیر می گذارد.
کمبودهای تحصیلی، مشکلات مرتبط با مدرسه، و بی توجهی همسالان با نشانه های برجسته بی توجهی ارتباط زیاد دارند، در حالی که طرد همسالان و به درجات کمتر، صدمه ناشی از تصادف، در رابطه با نشانه های برجسته بیش فعالی یا تکانشگری، محسوس ترند.
درمان اختلال کاستی توجه/بیش فعالی
خط اول درمان این اختلال دارو درمانی می باشد. بیشترین اثر بخشی و عوارض جانبی کم را داروهای محرک سیستم اعصاب مرکزی دارند که به دو نوع کوتاه و بلند اثر وجود دارد.
از جمله دارو ها برای درمان این اختلال می توان به متیل فنیدیت (ریتالین) و دکستروآمفتامین (دکسدرین) و ترکیبات نمک آمفتامین اشاره کرد. این ها از آکونیست های دوپامین می باشند.
متیل فنیدیت کوتاه اثر بوده و ۳ تا ۴ ساعت اثرش به طول می انجامد. در افرادی که به اختلال تیک نیز دچار هستند مصرف این دارو منجر به بدتر شدن تیک آن ها می شود.
برای کنترل بی خوابی ناشی از مصرف این داروها از دیفن هیدرامین، ترازودون می توان استفاده کرد. برای مدیریت علائم گروه های مهارت های اجتماعی، آموزش والدین و مداخلات رفتاری در مدرسه و خانه می تواند مفید باشد. در کنار این ها ارزیابی و درمان اختلالات یادگیری یا اختلالات روان پزشکی همراه از اهمیت بالایی برخوردار می باشد.
سیر و پیش آگهی اختلال کاستی توجه/بیش فعالی
روند این اختلال متغیر می باشد. تا ۶۰ درصد از علائم تا نوجوانی یا بزرگسالی ادامه خواهد داشت. ۴۰ درصد باقیمانده یا در دوران بلوغ و یا اوایل بزرگسالی بهبود می یابند. در برخی موارد پرتحرکی به سمت بهبودی پیشرفت می کند ولی مشکلات مربوط به توجه ادامه داشته است.
پرتحرکی اولین علامت و حواس پرتی آخرین علامتی است که بهبود می یابد. تا قبل از ۱۲ سالگی احتمال کمی برای بهبودی وجود دارد چرا که اغلب بین ۱۲ تا ۲۰ سالگی بهبود می یابند. رفتارهای تکانه ای و عدم تمرکز از جمله علائم باقیمانده در بزرگسالان می باشد.
منبع:
- راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانشناختی ویرایش ۵, DSM-۵
- خلاصۀ روان پزشکی کاپلان و سادوک بر اساس DSM-5
- وبسایت فکر بنیان
- وبسایت روان رهنما