یادگیری، بخش مرکزی زندگی هر فرد است. حتی زمانی که به آن فکر نمی کنیم نیز اتفاق می افتد؛ با این تفکر که رفتار در خلا رخ نمی دهد؛ لذا راه های گوناگون رفتار، مرتبط با محیط کالبدی است. مدرسه و فضاهای آموزشی، فضاهای اجتماعی خاصی هستند که آموزش، پرورش و رشد شخصیت کودکان و نوجوانان که جامعه ساز فردایند، در پناه روش های صحیح و مناسب آموزش، محیط فیزیکی مطلوب و محیط روانشناختی مساعد آن پایه گذاری و اداره می شود. توجه داشته باشید شخصیت آدمی متاثر از فضایی است که در دوران کودکی آن را تجربه کرده است؛ به همین دلیل فضاهای آموزشی به دلیل این که بیش تر اوقات کودکان و نوجوانان در آن سپری می شود، از اهمیت بالایی در سلامت روان آنان برخوردار است.
محیط های یادگیری از عناصری تشکیل خواهند شد که در کنار هم معنا دار می شوند. ویژگی ها و کیفیت های هر کدام از این عناصر در شکل گیری رفتارهای مختلف موثر می باشند. فیلسوف ژان پیاژه، بر توانایی کودک در درک جهان به طور فعال بسیار تاکید می کند و معتقد است که کودکان و نوجوانان به طور انفعالی اطلاعات را جذب نمی کنند، بلکه آنچه را که در دنیای پیرامون خود می بینند، می شنوند و احساس می کنند، سپس انتخاب و تفسیر می نمایند.
مدارس همان گونه که در پرورش و شکوفایی استعداد دانش آموزان مهم ترین نقش را ایفا می کنند، در برقراری آرامش روانشناختی، نشاط، سلامت روح و جسم آنان و یا حتی برعکس، افسردگی و گوشه گیری آن ها نیز دخیل هستند. توجه داشته باشید معلمان بایستی مانند والدین کودک یا حتی مهربان تر از آنان باشند.
یکی از عوامل مهم موثر در حفظ و ارتقای سطح سلامتی و شکوفایی استعداد دانش آموزان، بهداشت محیط و ایمنی مدار است؛ محیطی که در آن دانش آموزان به کسب علم و آموزش مشغول هستند. برای تشویق کودکان و نوجوانان به فراگیری علم لازم است اخلاق نیکو و پسندیده نیز در کنار قوانین انضباطی مدرسه گنجانده شود. مهم ترین عاملی که سبب فساد اخلاقی کودک و انحطاط وی می شود، بی توجهی و طرد او از کانون خانواده و محیط مدرسه است. او هنگامی که خود را در میان انبوهی از انسان ها، تنها و بی کس احساس می کند ناگزیر می شود به افرادی روی آورد که برای او ارزش و اهمیتی قایل می شوند.
همچون تمام محیط های دیگر که بر رفتار فرد موثر است، رفتار و سلامت روان آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد. روشن است محیط فیزیکی مدرسه از جمله شرایط ساختمانی، نور، رنگ، بهداشت محیط در سلامت روان دانش آموزان تاثیر گذار است. از این رو ضروری است که در جهت ارتقاء بهداشت روانشناختی دانش آموزان تامین شرایط فیزیکی مناسب مورد توجه قرار گیرد و از آنجایی که قسمت عمده ساعات روزانه دانش آموزان در محیط مدرسه می گذرد، شرایط نامناسب فیزیکی مثل ناکافی بودن نور، سیستم گرمایش و سرمایش نامناسب، امنیت ساختمان و … بسیار حائز اهمیت و مورد توجه است.
فضاهای آموزشی و رشدی اجتماعی در ایران
در کشورهای پیشرفته بخش زیادی از زمان حضور بچه ها در مدارس در فضاهایی مانند حیاط، سالن نمایش، موسیقی ،کتابخانه و محیط هایی که آموزش های عملی صورت می گیرد، می گذرد این در حالیست که حضور دانش آموزان در مدارس ایران تنها در کلاس ها خلاصه شده و این امر سبب شده تا دانش آموزان از مدارس گریزان شوند در حالی که در کشورهای دیگر کودکان به دنبال کسب آموزش هستند!
متاسفانه فضاهایی که برای آموزش و رشد اجتماعی کودکان و نوجوانان خلق می شوند، به ابعاد مختلف وجودی سلامت روان کودک توجه ندارند و با ادراکات، فعالیت ها و نیازهای مخاطبان آن هماهنگ نیستند! زیباسازی و رنگ آمیزی نه در نگاه مدیران میانی و نه از دیدگاه نظام آموزش و پرورش اولویت چندانی ندارد! زیرا مدیران آموزش و پرورش تنها با دیدگاه رفع مسئولیت به مدارس به منظور رفع تکلیف در جهت تربیت دانش آموزان نگاه می کنند! پس می توان گفت مدارس ایران فضاهای رضایت بخشی در کشور نیستند و با توجه به شرایط کنونی و تحولات فرهنگی، نظام آموزش و پرورش همچنان با دیدگاه سنتی در بهره گیری از رنگ های تیره و خنثی حرکت کرده و هیچ تنوعی در ساختار فضاهای آموزشی ایران دیده نمی‌شود که با ترویج و توسعه این روند شاهد افسردگی و اضطراب در روانشناختیه دانش آموزان خواهیم بود.
کودکی که به علت فقر مالی از حداقل امکانات رفاهی برخوردار است، احتمالا از لحاظ روانشناختی و سلامت روانشناختی نیز با مشکل مواجه می شود. در انتها لازم است بیان کنیم که عامل خودپنداری، که به معنی شناخت خود و توانایی ها می باشد و دارای زیر مجموعه های عزت نفس، مهارت های اجتماعی، رشد شخصیت، خود مختاری، تسلط بر محیط، گسترش مرکز توجه کودکان است به عنوان مهم ترین فاکتور تاثیر گذار در طراحی فضاهای آموزشی محسوب می گردد.
