قاطعیت ورزی چیست؟
آیا تا به حال در شرایطی قرار گرفته اید که نتوانید مخالفت و اعتراض خود را با نظر دیگران ابراز کنید و حق خود را بگیرید ؟
در فروشگاهی،فروشنده با اصرار زیاد می خواهد جنس خود را بفروشد چه عکس العملی از خود نشان خواهید داد ؟
با مطلب مهارت قاطعیت ورزی در کلینیک روانشناسی دکتر هیربد همراه باشید
آیا تا به حال در شرایطی قرار گرفته اید که علی رغم میل خود مجبور به پذیرفتن خواسته دیگران باشید .
برای نمونه دوستی تلفن کرده و اظهار می کند که می خواهد جمعه به منزل شما بیاید در حالی که شما برنامه دیگری برای خود درنظر گرفته اید ؟
آیا مواردی پیش آمده که نتوانید رنجش و ناراحتی خود را از دیگران بیان کنید ؟
اگر شما نیز جزء کسانی هستید که بیشتر اوقات علیرغم میل باطنی خود، ناچار به پذیرش تقاضای دیگران شده اید .
و یا اینکه نمی توانید نارضایتی خود را از یک دوست بیان کنید، احتمالاً در زمینه رفتار قاطعانه و یا جراتمندی در بیان نظرات خود مشکل دارید.
قاطعیت ورزی به توانایی ابراز صادقانه عقاید، احساسات، نگرش ها و حقوق خود بدون اضطراب آزار دهنده و به شیوه ای که به حقوق دیگران تجاوز نشود گفته می شود.
قاطعیت ورزی به معنای پرخاشگری نیست، بلکه تعادلی بین قلدری و بیش از حد خاکی بودن است.
قاطعیت وابسته به احساس اعتماد به نفس، عزت نفس و خودکارآمدی است. اما عدم قاطعیت ورزی به چه چیزی برمی گردد؟
بسیاری از افراد چنین آموخته اند که ما باید دیگران را از خود خشنود و راضی نگهداریم.
نباید کاری بکنیم که دیگران از دست ما ناراحت یا دلخور بشوند. بسیاری دیگر ممکن است چنین اعتقادی نداشته باشند ولی مهارت قاطعیت ورزی را به خوبی نیاموخته باشند.
رفتار قاطعانه یا مهارت جرات ورزی به رفتاری اطلاق می شود که بهترین فرصت را برای دستیابی به اهداف مطلوب فرد فراهم کند وعلاوه برکسب احترام به خود به دیگران نیز احترام گذارد.
چه عواملی باعث عدم قاطعیت و جرات ورزی شده و باعث می شود فرد قادر به گفتن نه،نباشد؟
دلایل روان شناختی عمیق،پیچیده و چندین عاملی وجود دارد که از مهم ترین آنها رابطه بچه با والدین در زمان کودکی است.
تاریخچه زمان کودکی،اینکه کودک در چه خانواده ای رشد کرده و نظر پدر و مادر مورد قاطعیت چه بود ،در قاطعیت کودک موثر است.
روانشناسان سبکهای ارتباطی انسان ها را در یک تقسیم بندی کلی به سه دسته تقسیم کرده اند.
-
سبک ارتباطی منفعلانه
هنگامی که شما منفعل و سلطه پذیر هستید، هدف شما حفظ صلح و آرامش، تایید شدن از سوی دیگران و پرهیز از تعارض است.
با منفعل بودن، شما این پیام را می رسانید که «افکار و ارزش های دیگران مهم تر از افکار من است» و یا «من می دانم که شما اشتباه می کنید ولی به ریسک کردن و بحث در این مورد تمایلی ندارم.»
فرد منفعل معمولا آهسته، با تردید و مکث صحبت می کند و هنگام صحبت کردن ارتباط چشمی برقرار نمی کند. این فرد هنگامی که باید بگوید «نه» مجبور می شود بگوید «بله».
-
سبک ارتباطی قاطعانه
این شیوه ی ارتباطی عبارت است از بیان افکار و عقایدمان به شیوه ای مثبت و همراه با اعتماد به نفس و همچنین ترغیب دیگران به ارائه ی رفتاری مشابه.
در بین تمامی الگوهای رفتاری این نوع رفتار نیازمند بیشترین مهارت و تلاش است، زیرا برخلاف سایر رویکردهای رفتاری مثل “صحبت کردن همرابا
خشونت”، “رفتار منفعلانه” و… که معمولا از روی عادت انجام می شوند در این شیوه باید قبل از صحبت کردن فکر کنیم.
-
سبک ارتباطی پرخاشگرانه
هنگامی که شما پرخاشگر هستید، هدف شما تسلط یافتن بر موقعیت، کنترل دیگران و رسیدن به خواسته هایتان است حتی اگر برخلاف اصول و میل دیگران باشد. به عبارت دیگر، پرخاشگری نوعی تحکم و قلدری است.
رفتار جرأت مندانه
آیا برای شما سخت است که به افرادی که می خواهند نظرات خود را به نحوی به شما تحمیل کنند نه بگویید؟
آیا زندگی شما در دست دیگران است؟
آیا خواسته و تمایل خود را بیان نمی کنید؟
یا برعکس ، آیا دیگران را مجبور می کنید تا به خواسته های شما برسند؟
آیا برای اعمال حقوق خود تهاجمی عمل می کنید؟
برای بسیاری از افراد شرایط مناسب خسته کننده و آزاردهنده است و برای رهایی از آنها راه حلی ارائه می دهند ، برای حل این مشکلات باید به اصولی که به افراد در اعتماد به نفس کمک می کند توجه کنید .
یکی از این اصول داشتن رفتار جرات مندانه است .
رفتار جرات مندانه ویژگی هایی مانند مهارت اجتماعی دارد و افراد دارای این رفتار دارای مهارت های کلامی و غیر کلامی خاصی هستند.
روانشناسان به هشت ویژگی رفتار جرات مندانه اشاره می کنند که اساس تهیه پرسشنامه توسط ناظران در این زمینه بود:
- از گریه های غیر منطقی دیگران بدون اضطراب و نادانی اجتناب کنید.
- بیان برخی محدودیت های شخصی ، مانند پذیرش جهل در زمینه های خاص ، آماده شدن برای عدم موافقت و تصدیق اینکه گاهی اوقات ممکن است درخواست آنها رد شود.
- شروع به صحبت کنید و با غریبه ها صحبت کنید
- ابراز احساسات مثبت و دریافت ستایش برای خودتان.
- دعا کنید دیگران رفتار خود را تغییر دهند ، با تحمیل ارزش های عجیب مخالف باشند و از آسیب رساندن به احساسات و شخصیت دیگران اجتناب کنند.
- در کار ، تحصیل ، موقعیت های اجتماعی جسور باشید و آماده بیان نظرات و نظرات باشید.
- در صورت لزوم امکان پاسخ منفی.
- اکثر دنبال کنندگان معتقدند که بیان احساسات ، افکار و ابراز مخالفت دو ویژگی اصلی شجاعت است.
انواع رفتار جرأت مندانه
- ۱- بیان شفاف و جرأتمندانه احساسات مثبت و منفی علیرغم نظر منفی دیگران
- ۲- رد صریح و قاطع خواسته های نامعقول دیگران و مقاومت در برابر این تقاضا ها
- ۳- بیان درخواست جراتمندانه، قاطع، صریح و روشن از دیگران
کارکردهای قاطعیت:
مهارت قاطعیت به فراخور موقعیت چند هدف را برآورده می سازد.
به طور کلی استفاده ماهرانه از قاطعیت به فرد کمک می کند که:
- جلوی پایمال شدن حقوق خود را بگیرد.
- تقاضاهای نامعقول دیگران را رد کند.
- بتواند از دیگران درخواست های معقولی داشته باشد.
- با مخالفت های نامعقول دیگران، برخورد درست و مؤثری بکند.
- حقوق دیگران را به رسمیت بشناسد.
- رفتار دیگران را در برابر خود تغییردهد.
- از رفتارهای پرخاشگرانه غیرضروری خودداری کند.
- در هر موردی موضع خود را با اعتماد به نفس و آزادانه مطرح سازد.
چطور می توانیم جرأت مندی را ابراز کنیم ؟
۱- به موقع «نه» بگوییم.
برای «نه» گفتن صحیح می توان از روش های زیر استفاده کرد:
الف. فقط گفتن کلمه «نه» مثل:«نه» یا «نه متشکرم».
ب. گفتن کلمه «نه» همراه با توضیح دادن مثل:«نه متشکرم، من فردا امتحان دارم».
۲- تغییر دادن موضوع صحبت:در این روش سعی بر آن است که موضوع صحبت عوض گردد، تا هم ارتباط با شخص دیگر حفظ شود و هم رفتار جراتمندانه ابراز شود.
۳- دلیل آوردن و توضیح دادن در حد کوتاه و مختصر بدون عذرخواهی کردن
۴- انتقال احساس شخصیّت مهمتر در طرف مقابل مثل گفتن جملات زیر:
از شما انتظار نداشتم چنین تقاضایی از من بکنی!
۵- ارائه پیشنهادی بهتر به جای درخواست مطرح شده
۶- بیان موضوع مطرح شده در قالب شوخی و طنز
مثال: من هنوز بچّه ام، هنوز به اندازه کافی برای سیگار کشیدن بزرگ نشده ام.
۷- پافشاری و مقاومت در ردّ درخواست نامعقول دیگران
۸- دور شدن از موقعیّت: در مواقعی که فرد مقابل بیش از حد اصرار می ورزد
۹- ابراز همدلی کردن با شخص مقابل و اینکه متوجه هستیم که او چه احساسی دارد.
۱۰- معذرت خواهی کردن
مثال: با عرض پوزش، امیدوارم مرا ببخشید که به هیچ وجه نمیتوانم در میهمانی شما شرکت نمایم.
۱۱- تشکر و قدردانی
مثال: لطف کردید که مرا به منزل خود دعوت نمودید، ولی من دوست ندارم و نمی آیم.
