اختلال تماشاگری جنسی در مورد افرادی که تمایل تماشاگری جنسی خود را بازگو کرده و یا انکار می کنند ولی شواهد عینی قابل ملاحظه ای خلاف آن را ثابت می کند، به کار می رود.
این افراد از مشکلات روانشناختی و اجتماعی خود رنج می برند.
رفتارهای تکراری در زمینه ی تماشاگری جنسی و همزمان که موجب برانگیخته شدن رفتار نابهنجاری جنسی می شود، به دیگران هم آسیب می رساند. این علائم به مدت حداقل ۶ ماه ادامه دارد.
چشم چرانی یا تماشگری جنسی Voyeurism عبارت است از اشتغال ذهنی مکرر با تخیلات و اعمال مربوط به دید زدن افراد برهنه یا کسانی که در حال تعویض لباس یا فعالیت جنسی هستند.
در ضمن عمل دید زدن یا بعد آن معمولا خودارضایی تا ارگاسم روی میدهد.
معمولا قبل از ۱۵ سالگی شروع می شود و در مردها شایعتر است مردان ۲۰ تا ۳۰ ساله که ترجیح میدهند زنانی را که نمیشناسند تماشا و ندرتا از قربانی درخواست سکس میکنند.
افراد چشم چران انحرافات جنسی متعدد دارند که حتی از یک انحراف به دیگری هم عوض میشود.
بیشتر آنها اعمال پارافیلیک جدی نشان نمیدهند ولی گاها تجاوز یا قتل هم انجام میدهند و معمولا به جرم ولگردی دستگیر میگردند.
این بیماری در مراحل خفیف به دلیل محرومیت های جنسی ،اقتصادی ، فرهنگی می باشد و با بهبود شرایط این علائم از بین میروند اما در مراحل پیشرفته قابل توجیه نیست.
ملاکهای تشخیصی انحراف جنسی چشم چرانی در DSM5
A- در طول یک دوره حداقل ۶ ماهه تخیلات برانگیزنده قوی و عودکننده جنسی، امیال شدید جنسی یا رفتارهای مربوط به مشاهده شخص بی خبری که لخت، در حال کندن لباس یا مشغول عمل جنسی است وجود دارد.
B- شخص براساس این تمایلات جنسی دست به عمل بزند یا این تمایلات یا خیال پردازی های جنسی سبب ناراحتی شدید یا بروز مشکلات بین فردی می شوند.
C- فرد حداقل ۱۸ ساله است.
سازمان بهداشت جهانی ملاک های زیر را برای انحراف جنسی چشم چرانی ( اختلال تماشاگری جنسی ) دارد:
۱- فرد تمایلی مداوم یا مکرر برای تماشای رابطه جنسی دیگران یا اعمال خصوصی مانند درآوردن لباس دارد که همراه با تحریک جنسی و خودارضایی است
۲- ملاک های کلی اختلال رجحان جنسی باید موجود باشند:
– فرد به طور مکرر دچار امیال یا تخیلات جنسی عمیق مربوط به فعالیت ها با اشیا غیر عادی میشود
– فرد بر اساس این امیال غیرعادی عمل میکند یا بر اثر آنها به میزان زیادی دچار ناراحتی می شود
– رجحان غیرعادی فرد حداقل ۶ ماه دوام یافته است
سبب شناسی اختلال تماشاگری جنسی
عامل زیستی این اختلال مشخص نشده است، اما از عوامل محیطی موثر در این اختلال می توان به آزار جنسی در کودکی، سوء مصرف مواد و فزون خواهی جنسی اشاره کرد.
از نگاه رفتارگرایان کودکانی که قربانی یا ناظر رفتارهای جنس نامناسب هستند یاد می گیرند و تقلید می کنند و بعدها برای این رفتار تقویت می شوند.
فرایند شرطی سازی هم در پیدایش اختلالات نابهنجاری جنسی در رویکرد رفتارگراها موثر می باشد.
اشیاء غیر انسانی می توانند به طور مرتب با فعالیت جنسی لذت بخش ایجاد برانگیختگی جنسی کنند. در بعضی موارد، به نظر می رسد یک عامل مستعد کننده، مانند مشکل در ایجاد روابط فرد باشد.
نظریه ها و درمان نابهنجاری های جنسی :
- کنترل خارجی
- کاهش سایق های جنسی
- درمان اختلالات همزمان
- درمان شناختی-رفتاری
- روان درمانی پویشی
هر نابهنجاری جنسی رویکرد منفردی را می طلبد، اما چند اصل کلی وجود دارد. اغلب نابهنجاریهای جنسی در تجربیات کودکی ریشه دارند.
بعد از اینکه نابهنجاری جنسی تثبیت شد، مزمن می شود.
به عقیده مانی، نقشه عشقی، بازنمایی خیالپردازیها و شیوه های عمل جنسی ترجیحی فرد است.
نقشه های جنسی در اوایل زندگی تشکیل می شوند. نابهنجاری جنسی به علت نقشه عشقی به خطا رفته است.
به عبارتی فرد طوری برنامه ریزی شده است که خیالپردازیهای جامعه ناپسند و بالقوه زیانبخش را به اجرا گذارد.
نابهنجاری جنسی می تواند در موقعیت آمیزش جنسی با همسر روی دهد.
چنین رفتاری بیانگر اختلال در رابطه عاشقانه، یعنی، نظر تحریف شده در مورد رفتار جنسی مناسب است.
نظریه پردازان معتقدند از طریق نابهنجاریهای وراثتی، هورمونی، یا عصب شناختی، برای این رفتارها آمادگی زیستی دارند، اما دیدیم که طبق رویکرد رفتاری، یک یا چند رویداد یادگیری در دوران کودکی فرد اتفاق افتاده که پاسخ شرطی لذت جنسی به محرک نامناسب را شامل می شوند.
به مرور زمان، فرد به صورت بی اختیار، ارضای تداعی شده با این محرک یا تجربه را دنبال می کند. اغلب نوعی احساس قدرت با این ارضا همراه است.
آنها می توانند از طریق تجربیات موفقیت آمیز با موضوع دلخواه خود، نیازهای جنسی و عزت نفس خود را ارضا کنند. نظریه دیگری اعلام می دارد که افراد مبتلا به نابهنجاریهای جنسی، نقص کنترل کلی دارند.
آنها به جای اینکه فقط یک رفتار نابهنجار جنسی را اکتساب کرده باشند از یک نابهنجاری جنسی به سراغ دیگری می روند، یا رفتارهای بیش از یک طبقه را انجام می دهند.
درمان افراد مبتلا به نابهنجاری جنسی خیلی سخت است؛ زیرا این افراد اغلب مایل نیستند رفتار لذتبخش خود را ترک کنند یا خیلی خجالت می کشند کمک بخواهند.
سیر و پیش آگهی اختلال تماشاگری جنسی
مردان بزرگسال در نوجوانی از این تمایل خود برای اولین بار آگاه می شوند. حداقل سن برای گرفتن تشخیص این اختلال ۱۸ سالگی می باشد.
تداوم این اختلال به ناراحتی ذهنی، بیماری روان پزشکی، فزون خواهی جنسی و تکانشگری جنسی مرتبط می باشد، و به طور کلی روند این اختلال با افزایش سن تغییر می کند.
منبع:
- راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانشناختی ویرایش ۵, DSM-۵
- خلاصۀ روان پزشکی کاپلان و سادوک بر اساس DSM-5