اوتیسم چیست؟

اختلال طیف اوتیسم به مجموعه ای از اختلال رشدی مغزی گفته می شودکه دو تظاهر اساسی دارد :
⦁ درخودماندگی و مقاومت در برابر تغییر ( ناراحتی و رنج شدید در برابر تغییر و اصرار و پافشاری بر روی یکنواختی)
⦁ رفتارهای کلیشه ای و تکراری
این اختلال مهارتهای کلامی و غیر کلامی ارتباطی و تعامل اجتماعی را به طور معنی داری تحت تاثیر خود قرار می دهد و اغلب علایم آن در آغاز 18 ماهگی و یا دو سالگی )پیش از سه سالگی( بروز می یابد وعلاوه بر اثرگذاری بر اغلب جنبه های رشدی و اجتماعی؛ عملکردهای آموزشی شناختی فرد را نیز تحت تاثیر خود قرار می دهد.

اوتیسم به عنوان یکی از در حال گسترش ترین اختلال دوره کودکی شناخته می شود.

افزایش موارد این اختلال از نظر آماری در اغلب موارد زنگ خطری است که باعث نگرانی متخصصین و برنامه ریزان امور آموزش، رشد و بهداشت جوامع شده است.
علایم اوتیسم می تواند شامل موارد زیر باشد:
⦁ بد خواب بوده و یا دیر می خوابند و با کم ترین صدایی بیدار می شوند.
⦁ اختلال کیفی در ارتباطات اجتماعی : فقدان تماس چشمی مناسب ، ژست چهره و بدن دارند .
⦁ عدم اهمیت برای به اشتراک گذاری لذت بازیها و علایق با دیگران بازیهای اجتماعی)مثلاً بازی دالی یا قایم باشك(انجام نمی دهند ویا به طور یک جانبه و باخودشان بازی می کنند.
⦁ به شیوه خاصی بازی می کنند ؛ مثلا مشغله فکری با قسمتهای غیر عملکردی اسباب بازی مثلا بو کردن ، لمس کردن یا دقت به لرزشی که تولید میکنند و علاقه ای برای انجام بازی با دیگران از خود نشان نمی دهند.
⦁ مشغله ذهنی با یکی یا تعداد بیشتری الگوی حرکتی تکراری و کیشه ای دارند .
⦁ حساسیت زیاد یا کم حس های بدن به طور مثال با روشن شدن جارو برقی و یا سایر وسایل سر و صدا دار گوش خود را می گیرند و فرار می کنند یا به لباسهای خاص یا نوع دوخت خاص حساس هستند و بی قرار می شوند.
⦁ بیاد داشته باشید که این علایم می تواند در کودکان دارای سایر اختلالات نیز روی دهد و حتماً نشانه وجود اوتیسم نیست .

مشکلات زبانی

در مقایسه با دیگران تاخیر قابل توجهی در کسب این توانایی دارند.

انجام مکالمه برایشان بسیار دشوار است، ممکن است در زمان بیان کلام مانند آدم آهنی و بدون احساس صحبت کنند.

مهارت های اجتماعی ضعیف

ناتوانی و ضعف در برقراری ارتباط با دیگران یکی از مهم ترین ویژگی های اختلال طیف اوتیسم است .

کودک ممکن است به چشم افراد دیگر و حتی والدین خود نگاه نکند.

ممکن است به مدت طولانی افراد محیط را انکار کرده و بر اشیاء پیرامون خود تمرکز کند. ممکن است از حالت بدن، حالت های صورت و بیانات چهره ای برای برقراری ارتباط با دیگران و نشان دادن وا کنش های عاطفی خود استفاده نکند.
حرکات تکراری و کلیشه ای
مثل بال بال زدن ، دست زدن، به دور خود چرخیدن که بیشتر اوقات در زمان هیجانی شدن اتفاق میفتد .

⦁ علایم هشدار دهنده در سال اول :

حتی کودکان یک ساله نیز توانایی های اجتماعی دارند. بنابر این برای شناسایی علایم اوتیسم باید نحوه تعامل کودک با جهان پیرامون را مورد بررسی قرار داد.
کودک دارای اوتیسم ممکن است علایم زیر را از خود نشان دهد:
⦁ وا کنش نشان ندادن و عدم برگشت به جهت صدای مادر ، عدم وا کنش نسبت به نام خود
⦁ راضی از اینکه تنها ترک و رها شوند
⦁ نگاه نکردن به چشم دیگران
⦁ فقدان اشاره و یا غان و غون تا سن یکسالگی
⦁ فقدان لبخند و یا سایر علایم اجتماعی در برابر دیگران
⦁ علاقه محدود به سایر کودکان
⦁ کودکان فاقد اوتیسم نیز می توانند چنین علایمی از خود نشان دهند، اما بهتر است در صورت نگران شدن با پزشک کودکتان مشورت کنید.

غربال اوتیسم در مراحل اولیه :

اغلب کودکان دارای اوتیسم تا سن پیش از مدرسه و حتی بالاتر از آن تشخیص داده نمی شوند و بنابراین حمایت های مورد نیاز خود را در زمانی که به آنها به شدت احتیاج دارند دریافت نمیکنند.

به همین دلیل است که غربال تمامی کودکان در مراحل اولیه رشد جهت ارجاع آنان برای تشخیص و شناسایی کودکان نیازمند مداخله، ضروری است.

اختلال اوتیسم با عملکردهای سطح بالا :

افراد دارای اوتیسم با عملکردهای سطح بالا محدودیتی در عملکردهای ذهنی و مهارتهای زبانی ندارند.

در واقع، ممکن است مهارتهای گفتاری سطح بالایی داشته باشند.

اما این افراد از نظر اجتماعی، ناپخته بوده و در ادراک علایم غیر کلامی نظیر درک حالت های عاطفی چهره، مشکل دارند.

ممکن است تنها بر یک موضوع مورد علاقه خود تمرکز کنند و تمام جنبه های آن را بشناسند ، اما در دوست یابی و برقراری ارتباط با دیگران مشکل داشته باشند.

⦁ مداخله ها : برنامه های رفتاری ، تعامل همه جانبه ، آموزش ، دارو درمانی ،انسجام حسی ، تکنولوژی حمایتی

ورود به مدرسه

براساس قوانین کشور، همه کودکان حق دریافت آموزش مناسب و در سطح توان خود را دارند.

برنامه های آموزشی می تواند شامل آموزش های رو در روی انفرادی باشد و آموزش والدین را نیز در بر گیرد. با استفاده از حمایت های آموزشی و ابزار های کمکی می توان توانایی های این افراد را در کلاس درس افزایش داد.

ورود کودکان دارای اُتیسم در مدرسه براساس نیازها و توانایی های وی صورت می گیرد و لذا می توانند در کلاس درس در کنار سایرکودکان دارای رشد عادی و یا کلاس خاص افراد دارای اتیسم شرکت کنند.

در شرایط خاص، حتی آموزش در خانه نیز برای این افراد تجویز می شود.

درنهایت و به طور خلاصه :

اصطلاح «طیف» به این موضوع اشاره دارد که علایم این اختلال، بسته به شدت آن‌ها، سطح رشدی و سن تقویمی، بسیار متغیر است.

این کودکان دارای طیف وسیعی از اختلالات روانشناختی و پزشکی هستند و تشخیص این اختلالات در سنین اولیه زندگی اهمیت دارد و مداخلات تاثیر بیشتری دارد. علائم اختلال طیف اوتیسم از حدود 2 سالگی مشهود است، اما همیشه مدت زمانی طول می‌کشد تا خانواده و نیز فرد متخصص، اختلال را تشخیص دهد؛ با اینکه اختلال طیف اوتیسم مادام العمر هستند اما فرد مبتلا با آموزش‌های مستمر می‌تواند از زندگی طبیعی‌تری برخوردار شود.

هر چقدر زودتر بتوان این اختلال را در یک کودک تشخیص داد، زودتر هم می‌شود از برنامه‌های درمانی برای کمک به این کودکان بهره برد، همچنین هرچه برنامه درمانی منظم‌تر و دارای ساختار دقیق‌تری باشد، می‌توان نتایج بهتری را به دست آورد.

بررسی ها نشان داده است که افراد استفاده کننده از خدمات توانبخشی موجود در مقابل کسانی که به دلایلی از این روشها استفاده نکرده اند، بسیار با هم فرق دارند و گروه استفاده کننده، توانایی ارتباطی، اجتماعی ویادگیری بسیار بهتری از خود نشان داده وتوانسته اند در جامعه حضور بیشتری داشته باشند .
در تست آنلاین ، تمام کودکان زیر 6 سال توسط والدین از نظر احتمال دارا بودن علایم این اختلال، مورد سنجش و غربال قرار می‌گیرند.

سپس در صورت مشکوک بودن کودک به ابتلای این اختلال ، توسط ( دستیار فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان ) در این مورد اجرای آزمون تشخیصی (گارس 2) انجام و در صورت قطعی شدن تشخیص، کودک به مراکز توانبخشی اختلالات طیف اوتیسم جهت مداخلات مرکزمحور و خانواده‌محور، ارجاع می‌شود.

با عنایت به اینکه خانواده به عنوان عامل مهمی در افزایش سطح مداخلات در این اختلالات به حساب می‌آید.

برنامه کلینیک ما به عنوان برنامه‌ای خانواده‌محور در نظر گرفته شده ، خدمات شامل ارجاع به مراکز روانپزشکی ، روانشناسی ، گفتاردرمانی، کاردرمانی و خدمات مکمل،خدمات مددکاری، درمانی و غیره است.

با استفاده از آموزش و حمایت های مناسب، افراد دارای اوتیسم با عملکردهای سطح بالا قادرند در جامعه حضور داشته باشند، شغل مناسبی بیابند و تحصیلات خود را در مقطع دانشگاه نیز ادامه دهند.