اختلال هماهنگی رشدی

A – فراگیری و اجرای مهارت های حرکتی هماهنگ با توجه به سن زمانی فرد و فرصت برای یادگیری استفاده از مهارت، به طور قابل ملاحظه ای پایین تر از حد مورد انتظار است. مشکلات به صورت بی مهارتی یا بی دست وپایی(مثل انداختن چیزها یا برخورد کردن با اشیاء) م همین طور کندی و ی دقتی عملکرد مهارت های حرکتی(مانند گرفتن یک شیء، استفاده از قیچی یا قاشق و چنگال، دستخط، دوچرخه سواری، یا شرکت کردن در ورزش ها) آشکار می شود.
B -کمبود مهارت های حرکتی در ملاک A به طور قابل ملاحظه و مداوم در فعالیت های روزانه مناسب برای سن زمانی، اختلال ایجاد می کند(مثل مراقبت از خود و رسیدگی به خود) و بر بایدهی تحصیلی/مدرسه، فعالیت های قبل از شغل و شغلی، اوقات فراغت و بازی تأثیر می گذارد.
C -شروع نشانه ها در دوره رشد اولیه است.
D -کمبودهای مهارت های حرکتی با ناتوانی عقلانی(اختلال عقلانی رشدی) یا اختلال بینایی بهتر توجیه نمی شوند و ناشی از بیماری عصبی که بر حرکت تأثیر می گذارد نیستند(مثل فلج مغزی، نقص تغذیه عضلانی، اختلال تباهشی).

موضوعات تشخیصی مرتبط با فرهنگ در اختلال هماهنگی رشدی

اختلال هماهنگی مربوط به رشد در فرهنگ ها، نژادها، و موقعیت های اجتماعی – اقتصادی مختلف روی می دهد. بنا بر تعریف، «فعالیت های زندگی روزمره» دلالت دارد بر اینکه تفاوت های فرهنگی، ایجاب می کنند موقعیتی که کودک در آن زندگی می کند، و اینکه آیا فرصت های مناسبی برای یادگرفتن و تمرین این گونه فعالیت ها داشته است، در نظر گرفته شود.

ابزارهای تشخیصی اختلال هماهنگی رشدی

آزمون های نوروسایکولوژیک: جهت ارزیابی کودکانی که مشکوک به مشکلات عصبی همراه و نیز ارزیابی اختصاصی مهارت های درکی-حرکتی و یکپارچگی حسی هستند می توان از این آزمون ها استفاده نمود. این آزمون ها شامل موارد ذیل است:

1. مجموعه ارزیابی عصب شناختی کاردرمانی چسینگتون
2. آزمون درکی حرکتی پردو
3. آزمون دیداری حرکتی بندرگشتالت
4. آزمون حافظه رفتاری ریورمید
5. مجموعه آزمون عصب روانشناختی ریتان ایندیانا
6. آزمون رشدی ادراک دیداری فراستیگ
7. مجموعه آزمون عصب روانشناختی لوریا نبراسکا
8. آزمون رشدی ادراکی دیداری
9. ارزیابی رشدی عصب روانشناختی کودکان
10. مجموعه آزمون عصب روانشناختی هالستد ریتان
11. آزمون حافظه دیداری بنتون
12. آزمون مشاهدات بالینی آیرز
13. آزمون یکپارچگی حسی و پراکسی
14. آزمون رشدی یکپارچگی حرکتی دیداری
15. آزمون های مهارت های حرکتی درشت و ظریف
16. آزمون مهارت های دستی مینه سوتا
17. آزمون مهارت قطعات ریز کرافورد
18. ارزیابی حرکتی کودکان و نوزادان
19. آزمون عملکرد دستی جبسون
20. تست جعبه و مکعب
21. تست پردو پگ برد
22. تست مهارت حرکتی برونینکز اوزرتسکی
23. تست حرکتی ای بی سی
24. چک لیست ارزیابی مهارت های حرکتی درشت (ارزیابی سطوح رشدی)،
25. چک لیست ارزیابی مهارت های حرکتی ظریف

همه گیری شناسی اختلال هماهنگی رشدی

اختلال هماهنگی رشدی(D.C.D) یکی از نارسایی های بارز در زمینه رشد مهارتهای حرکتی درکودکان سنین دبستان است و در ابتدا به صورت مشکلی در زمینه یادگیری یاداشتن مهارتهایی که نیازبه هماهنگی حرکتی دارند،آ شکار می شود. میزان شیوع آن که در پسران ٣ تا ٧ برابر بیشتر از دختران است، در ٧ سالگی حدوداً ۵ تا ۶ درصد می باشد . مشخص شده است زایمان قبل از  ٣٢ هفتگی احتمال ابتلا به  این اختلال را افزایش میدهد .

اعتقاد بر این است که ۶-۵ درصد کودکان سنین مدرسه مبتلا به DCD هستند. در تعدادی از این کودکان تنها اختلال DCD مشخص و بارز است اما در کودکان دیگر ممکن است علاوه بر DCD ، اختلال یادگیری مشکلات زبان و گفتار و اختلال کمبود توجه وجود داشته باشد. شیوع این اختلال در ۵ درصد کودکان سنین مدرسه تخمین زده می شود. پسرها بیشتر از دخترها مبتلا می شوند. در کودکان دچار این اختلال ابتلا به اختلالات زبان و تکلم بیشتر دیده می­ شود و در مطالعات مربوط به کودکان دچار اختلالات تکلم، میزان بالایی از دست و پا چلفتی بودن گزارش شده است. اختلال رشد هماهنگی همچنین با اختلالات خ.اندن، اختلال ریاضیات و اختلال بیان نوشتاری ارتباط دارند. در افراد مبتلا به این اختلال میزان بروز اختلالات کم ­توجهی/بیش­ فعالی بیش از حد مورد انتظار است.

 

شکل گیری و روند اختلال هماهنگی رشدی

روند اختلال هماهنگی مربوط به رشد متغیر است، اما اختلال در پیگیری ۱ ساله ثابت می ماند. گرچه امکان دارد در بلدمده بهبودی وجود داشته باشد، اما مشکلات مربوط به حرکات هماهنگ تا نوجوانی در ۵۰ تا ۷۰ درصد کودکان برآورده شده است. شروع به هنگام اوایل کودکی است. نقاط عطف عطف حرکتی تأخیر شده می توانند اولین علایم باشند، یا این اختلال برای اولین بار زمانی تشخیص داده می شود که کودک سعی می کند تکالیفی مانند نگهداشتن چاقو و چنگال، بستن دکمه های لباس، یا توپ بازی را انجام دهد. در اواسط کودکی، در رابطه با جنبه های حرکتی چیدن پازل ها، ساختن مدل ها، توپ بازی، و دستخط و همین طور منظم کردن نتعلقات، در مواقعی که متوالی کردن و هماهنگی حرکتی ضرورت دارند، مشکلات وجود دارد. در اوایل بزرگسالی، در رابطه با یادگیری تکالیف جدیدی که مستلزم مهارت های حرکتی پیچیده/خودکار هستند، از جمله رانندگی و استفاده از ابزارها، مشکلاتی وجود دارد. ناتوانی در یادداشت برداری و نوشتن سریع می تواند بر عملکرد در محل کار تأثیر بگذارد. وقوع همزمان با اختلالات دیگر(به بخش «همزمانی» برای این اختلال مراجعه کنید) تأثیر بیشتری بر جلوه، روند، و پیامد دارد.

اختلال هماهنگی رشدی در سال های مختلف

اختلال روانشناختی – حرکتی در ۶ هفتگی

۱-وجود خواب زیاد و مداوم   اولین علامت اختلال می باشد و ویژگی بالینی کودک است  هر اندازه کمبود قوای هوشی باعث می شود به محرکات مثل بچه عادی جواب نمی دهد .

۲-کوچکی ، بزرگی بیش از اندازه دور سر

اندازه طبیعی ۳۷ – ۳۲ سانتی متر

در یک سالگی دو سر به ۵۰ سانتی متر می رسد .

میکروسفال اگر کمتر و هیدروسفال اگر بیشتر باشد .

اختلال روانشناختی – حرکتی در ۸ هفتگی

۱-از ۳ روز تا ۷ هفتگی  لبخند اجتماعی می گوید که اگر کودک سیر باشد ، زیرش خشک باشد  ، ناراحتی نداشته باشد چه خواب باشد چه بیدار  ولی کودک ع . ذ این ویژگی را ندارد .

۲-قادر به گردن گرفتن نیست

اختلال روانشناختی – حرکتی در ۶ ماهگی 

۱-کند بودن در تمام جنبه های حرکتی تا این زمان ( نشستن ، گردن گرفتن )

۲-برنگرداندن سر به دنبال سرچشمه صدا که کودک ناشنوا است .

۳-شلی یا سفتی عضلانی

۴-وجود اختلالات بینائی لوچی چشم یا زنش چشم

۵-صرع  به معنی زمین افتادن

اختلال روانشناختی – حرکتی در ۱۰ ماهگی

۱-عدم تحمل وزن بدن بر روی پاها

۲-محدودیت حرکات مفاصل ( فلج مغزی )

۳-اشکال در صداسازی ۶-۳ ماهگی را مرحله Babling گویند یعنی غان و غون در ۹-۷ ماهگی غان و غون پیشرفته

۴-اشکال در تعادل

۵-اشکال در جویدن که فرد آسیب مغزی است

۶-هرگونه تاخیر در رشد گردن گرفتن ، نشستن ، ایستادن

اختلال روانشناختی – حرکتی در ۱۸ ماهگی :

۱-وجود آبریزش از دهان ( ۸-۶ ماهگی طبیعی است )

۲-گذاشتن اشیای خوراکی و غیر خوراکی در دهان

۳-پرتاب کردن عمدی وسایل بازی به جای بازی

۴-عدم توانایی و ایستادن بدون کمک

۵-محدودیت در باز کردن رانها

۶-نگاه نکردن به دیگران ، جواب ندادن به دیگران ، فقدان علاقه به محیط

اختلال روانشناختی – حرکتی در ۲ سالگی :

۱-عدم توانایی در راه رفتن بدون کمک

۲-اختلال در دستها ، بسته شدن دست ، لرزش در دست

۳-اختلال در تکلم : کودک عادی ۲ سالگی   ۳۰۰ کلمه بلد است یا صحبت نمی کند یا واژگان قابل شمارش است .

۴-ضعف تمرکز قوای فکری

۵-هرگونه تاخیر رشد عمومی

اختلال روانشناختی – حرکتی در ۳ سالگی :

۱- اشکال شنوایی ، اختلال در گفتار ، ( عدم استفاده از جمله ۳ کلمه ، محدودیت واژگان اشکال در تلفظ ( حذف کردن صدا در کلمه ، سیب   ایب ، جابجا گفتن صدا در کلمه ، اسب است .

اختلال در راه رفتن ، اختلال در تعادل ، هرگونه تاخیر در رشد عمومی

اختلال روانشناختی – حرکتی در ۴ سالگی :

۱-اختلال در دقت

۲-ضعف تمرکز قوای فکری

۳-فعالیت های حرکتی ضعیف

۴-کندی در انجام اعمال

۵-اختلال در تکلم به صورت تاخیر در گفتار

۶-محدودیت واژگان

۷-اشکال بینایی

۸-هرگونه تاخیر در رشد عمومی

اختلال روانشناختی – حرکتی در ۶ سالگی :

۱-وجود اشکال فکی – دندانی به علت افراط در مکیدن ، استفاده از پستانک ، وجود لکنت زبان ، ناروانشناختی گفتار در ۲/۵ – ۲ تا ۵/۵ – ۵ سالگی طبیعی ، استفاده از تکرار کلمه ، تکرار صدای اول کلمه ، کشیدن گفتن کلمه .

۲-وجود بی قرار در کودک

۳-عصبانیت مداوم

۴-نافرمانی شدی

۵-دعوا با والدین

۶-اذیت و آزار دیگران

۷-شکستن عمدی وسایل

۸-امتناع از رفتن به مدرسه

۹-فرار از مدرسه

۱۰-عدم استقبال از بازی با همسالان

۱۱-بی تفاوتی و گوشه گیری

۱۲-کم خوابی

۱۳-کم اشتهایی

۱۴-گریه و خنده بدون علت

۱۵-ابراز درد جسمانی بدون علت

۱۶-بی اختیاری در کنترل ادرار و مدفوه از ۵/۱ تا ۲سالگی باید توالت رفتن آموزش داده شود .

۱۷-ابراز ترسهای شدی نسبت به همه چیز

۱۸-وابستگی شدید به والدین

۱۹-دروغگویی و برداشتن وسایل دیگران

 

 

همزمانی اختلالات در اختلال هماهنگی رشدی

اختلالاتی که معمولاً با اختلال هماهنگی به رشد روی می دهند عبارتند از اختلال گفتار و زبان، اختلال یادگیری خاص(مخصوصاً خواندن و نوشتن)؛ مشکلات بی توجهی، از جمله ADHD (رایج ترین بیماری همزمان با وقوع همزمان تقریباً ۵۰ درصد)؛ اختلال طیف اوتیسم؛ مشکلات رفتار اخلالگر و هیجانی؛ و نشانگان بیش تحرکی مفصل. مجموعه های متفاوت وقوع همزمان ممکن است وجود داشته باشند (مثل مجموعه با اختلالات شدید خواندن، مشکلات حرکتی ظریف، و مشکلات دستخط؛ مجموعه دیگر با کنترل حرکتی معیوب و برنامه ریزی حرکتی). وجود اختلالات دیگر، اختلال هماهنگی مربوط به رشد را منتفی نمی سازد، بلکه آزمون کردن را دشوارتر می کند و ممکن است به طور مستقل در اجرتی فعالیت های زندگی روزمره اختلال ایجاد کند، بنابراین، برای نسبت دادن اختلال به مهارت های حرکتی، قضاوت آزماینده لازم است.

تشخیص افتراقی در اختلال هماهنگی رشدی

اختلالات حرکتی ناشی از بیماری جسمانی دیگر. مشکلات هماهنگی می توانند با اختلال بینایی و اختلالات عصبی خاص(مثل فلج مغزی، ضایغعات پیش رونده مخچه، اختلالات عصبی-عضلانی) ارتباط داشته باشند. در چنین مواردی، پافته های بیشتری در معاینه عصبی وجود دارند.

ناتوانی عقلانی(اختلال عقلانی رشدی). اگر ناتوانی عقلانی وجود داشته باشد، مهارت های حرکتی ممکن است هماهنگ با ناتوانی های عقلانی معیوب باشند. با این حال، اگر مشکلات حرکتی بیشتر از آن باشند که بتوانند با ناتوانی عقلانی توجیه می شوند، و ملاک های اختلال هماهنگی مربوط به رشد برآورده شده باشند، در این صورت اختلال هماهنگی مربوط به رشد نیز می تواند تشخیص داده شود.

اختلال کاستی توجه/بیش فعالی. افراد مبتلا به ADHD ممکن است زمین بخورد، با اشیا برخورد کنند، یا چیزها را بیندازند، برای معلوم کردن اینکه آیا بی کفایتی حرکتی ناشی از حواسپرتی و تکانشگری است و نه اختلال هماهنگی مربوط به رشد، مشاهده دقیق در موقعیت های مختلف ضرورت دارد. اگر ملاک های ADHD و اختلال هماهنگی مربوط به رشد برآورده شده باشند، هر دو تشخیص می توانند داده شوند.

اختلال طیف اوتیسم. افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم ممکن است علاقه نداشته باشد، در تکالیفی که به مهارت های هماهنگی پیچیده نیاز دارند مثل توپ بازی، شرکت کننده که بر عملکرد آزمون تأثیر خواهد گذاشت، اما شایستگی حرکتی اساسی را منعکس نمی کند. وقوع همزمان اختلال هماهنگی مربوط به رشد و اختلال طیف اوتیسم رایج است. اگر ملاک های هر دو اختلال برآورده شده باشند، هر دو تشخیص می توانند داده شوند.

نشانگان بیش تحرکی مفصل. افراد مبتلا به مجموعه نشانگانی که موجب قابلیت کشش بیشتر مفاصل می شود(که در معاینه بدنی معلوم می شود؛ اعلب با شکایت درد) ممکن است نشانه های مشابه با نشانه های اختلال هماهنگی مربوط به رشد را آشکار سازند.

 

پیامدهای کارکردی اختلال هماهنگی مربوط به رشد در اختلال هماهنگی رشدی

اختلال هماهنگی مربوط به رشد به عملکرد معیوب ر فعالیت های زندگی روزمره منجر می شود(ملاک B) و این اختلال با بیماری هایی که به طور همزمان روی می دهند، افزایش می یابد. پیامدهای اختلال هماهنگی مربوط به رشد عبارتند از کاهش مشارکت در بازی تیمی و ورزش ها؛ عزت نفس و احساس ارزشمندی پایین؛ مشکلات هیجانی و رفتاری؛ پیشرفت تحصیلی معیوب؛ برازندگی جسمانی نامناسب و کاهش فعالیت بدنی و چاقی.

درمان اختلال هماهنگی رشدی

در مداخلات مربوط به کودکان دچار اختلال هماهنگی از وجوه متعددی شامل مواد بصری، شنیداری و لمسی استفاده میشود که هدف آنها آموزش حرکتی ادراکی برای تکالیف حرکتی اختصاصی است. درمان اختلال رشد هماهنگی عموما شامل انواعی از برنامه های ادغام حسی و آموزش فیزیکی تعدیل شده است. برنامه های ادغام حسی را معمولا کاردرمانگرها انجام میدهند و شامل فعالیت های جسمی است که آگاهی فرد از کارکرد حسی و حرکتی را افزایش میدهد. شاید بتوان اظهار داشت که موثرترین و مهمترین درمانی این کودکان، کاردرمانی می باشد. در سرویس کاردرمانی، ابتدا کودک هم ازجنبه جسمانی و مهارت های فیزیکی و تحرکی مورد ارزیابی قرار می گیرد و هم اینکه توانایی های ذهنی، درکی و مهارتی او به دقت مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. سپس، با توجه به اختلالات و ناتوانی های رشدی کودک، برنامه درمانی پی ریزی خواهد شد و با هماهنگی و همکاری والدین، برنامه درمانی کودک پیش خواهد رفت و در سیر مراحل درمان نیز در صورت تشخیص مدیریت تیم درمانی، از دیگر خدمات توانبخشی از جمله گفتاردرمانی، آموزش ذهنی، مهارتهای درکی و حرکتی، بازی درمانی و گروه درمانی نیز بهره گرفته خواهد شد.

منبع: 

1. راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانشناختی ویرایش ۵, DSM-۵
2. خلاصۀ روان پزشکی کاپلان و سادوک بر اساس DSM-5
3. وبسایت فکر بنیان