در طب گیاهی برای درمان بیماریها و حفظ سلامتی روی گیاهان تأکید می شود. این رشته احتمالا کهنترین نظام شناخته شده طب است و حدود ۴۰۰۰ قبل از میلاد از چین سرچشمه گرفته است. متون باستانی طب چینی هنوز هم مورد استفاده قرار میگیرند و طب نوین چینی برای تصحیح عدم توازن موجود در بدن در کنار روش هایی نظیر طب سوزنی، ماساژ، رژیم غذایی و ورزش روی گیاهان نیز تکیه دارد. در یک متن رومی – یونانی (نوشته Dioscorides) به نام مواد طبی کاربرد بیش از ۵۰۰ نوع علف و گیاه در درمان بیماری ها تشریح شده است.
در این سری از مقالات تنها به شرح و توضیح انواع روش های مختلف طب مکمل منطبق با کتاب سیناپس کاپلان و سادوک بر اساس DSM-5 پرداخته شده است و توضیح این روش ها به معنای رد و تایید آنها توسط کلینیک اعصاب و روان هیربد نیست. کلینیک هیربد جهت مشاوره و درمان تنها از روش های درمانی مبتنی بر منابع علمی روز روانپزشکی و روانشناسی که در کارآزمایی های بالینی اثربخشی آنها ثابت شده است استفاده می کند.
روش های شرح داده شده در این مقاله صرفا جهت اطلاع است و مانند سایر روش های درمانی دیگر باید تحت مطالعات پژوهشی قرار بگیرند تا اثربخشی و عوارض جانبی آن ها مشخص شود.
افول طب گیاهی در قرن بیستم به دلیل پیشرفت علمی و فن آوری بود که منجر به کاربرد داروهای صناعی شد؛ با این همه طبق برخی برآوردها، حداقل ۲۵ درصد از داروهای فعلی از اجزاء فعال گیاهان تهیه می شوند. مثال ها در این زمینه زیاد است: دیژیتالیس (digitalis) از گل انگشتانه، افدرین از افدرا، مورفین از خشخاش، پالکیتاکسل (تاکسول) از درخت سرخدار و کینین از پوست درخت گنه گنه.
طب گیاهی روزبروز رواج بیشتری می یابد. از سال ۲۰۰۵ در ایالات متحده سالیانه تقریبا ۴ میلیارد دلار صرف داروهای گیاهی شده است که جزو مکمل های تغذیه ای طبقه بندی می شوند. پزشکان این مکتب در غرب برای درمان انواع مختلف بیماریهای مربوط به دستگاه تنفس، گوارش، قلب و عروق و عصبی از گیاهان استفاده میکنند. این گیاهان همچون اکثر داروهای تجویزی دارای جزء فعالی هستند که سبب ایجاد اثرات فیزیولوژیک آن می شود. در نتیجه برای پیشگیری از بروز اثرات سمی، گیاهان مزبور باید در دوزهای متناسب تجویز شوند.
این داروها مورد تأیید FDA (اداره دارو و غذای ایالات متحده) نیستند و هیچ معیار واحدی برای کنترل کیفیت با تأثیر ترکیبات گیاهی وجود ندارد. در واقع برخی از این ترکیبات هیچگونه جزء فعالی ندارند و یا تقلبی هستند. تولیدکنندگان مکمل های گیاهی برای اینکه بتوانند محصولات خود را به فروش برسانند فقط بایستی بی خطر بودن محصول خود را به اثبات برسانند و در بروشور و برچسب داروهای خود مطالب کذب درج نکنند و نیازی به اثبات اثربخشی محصولات خود ندارند.
صنعت گیاهان دارویی می کوشد از طریق سازمانهایی نظیر شورای تغذیه و انجمن آمریکایی گیاهان دارویی، خود را تنظیم و کنترل کند، ولی طبق نظر کمیسیون بازرگانی فدرال هنوز در این حیطه روش های جعلی و تبلیغات کاذب به چشم می خورد. در سال ۲۰۰۳ FDA محصولات رژیمی مشتق از افدرا (ma huang) را به دلیل خطرات قلب و عروق ممنوع کرد.
گیاهی که توجه روان پزشکی غرب را به خود جلب کرده است گیاه سنت جونز (علف چای) (Hypericum) است که در درمان اختلال افسردگی اساسی به کار می رود . از صدها سال پیش گیاه سنت جونز در طب عامیانه به کار می رفته است و هنوز هم مصرف آن در اروپا رواج دارد. در آلمان سالی چند میلیون نسخه هیپریکوم تجویز می شود و صنعت بیمه هزینه آن را در مورد افسردگی، اضطراب و مشکلات خواب پوشش می دهد.
مطالعاتی برای مقایسه اثرات این گیاه با دارونما، داروهای سه حلقه ای و مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) انجام شده و نشان داده است که عصاره هیپریکوم در درمان افسردگی خفیف تا متوسط مؤثرتر از دارونما است. در بسیاری از مطالعات ملاک های دقیق تشخیص افسردگی، حجم نمونه و ارزیابی اثربخشی با دقت رعایت نشده است. NCAMM برای تعیین اجزاء فعال داروهای گیاهی که ممکن است اثربخشی خاص آنها را توجیه کند، روی این مواد اسپکتروگرافی و سایر آزمایشات تجزیه ای را انجام میدهد.
بسیاری از داروهای گیاهی (phytomedicinals) دارای خواص روانگردان هستند و در حال حاضر برای درمان انواعی از اختلالات روان پزشکی به کار می روند و یا در گذشته بدین منظور به کار رفته اند. احتمال بروز عوارض جانبی وجود دارد و تداخلات سمی با سایر داروها ممکن است در تمام داروهای گیاهی دیده شود.
بالینگران باید همواره در حین ارزیابی روان پزشکی شرح حال کاملی از مصرف این داروها اخذ نمایند. تقلب در این زمینه شایع است و در اکثر موارد ترکیبات استاندارد و یکدستی وجود ندارد. اطلاعات مربوط به بی خطری و عوارض جانبی اکثر این مواد ناقص است، بسیاری از این گیاهان در شیر ترشح می شوند و مصرف آنها در حین شیردهی و دوران بارداری ممنوع است.
از هزاران سال پیش در بسیاری از فرهنگ ها برای دستیابی به بینش شخصی و روحانی مواد توهم زا از جمله مسکالین، پسیلوسیبین و ارگوتها مصرف شده است. اسید الیسرژیک دی اتیلامید (LSD) در دهه ۱۹۳۰ تولید شد و در اواخر دهه ۱۹۴۰ تحت نام تجاری Delysid به منظور درک روان پریشی و تسهیل روان درمانی به روان پزشکان و سایر پزشکان عرضه شد.
طبق برخی گزارش ها مصرف LSD به بیماران کمک کرد تا خاطرات واپس زده خود را بازیافته و با اضطراب کنار بیایند و از طریق تحلیل فرآیند اولیه ناشی از مصرف توهم زا به بینش دست یابند. در تمام طول دهه ۱۹۵۰ و اوایل دهه ۱۹۶۰ گاهی روان پزشکان برای تسهیل روان درمانی برخی بیماران دوزهای LSD ۱۵۰ – ۲۵۰mg خوراکی تجویز می کردند. در دهه ۱۹۶۰ تیموتی لیری مدافع مصرف گسترده توهم زاها بود، اما این داروها در ۱۹۶۵ جزو مواد کنترل شده طبقه قرار گرفتند و غیرقانونی اعلام شدند. هرچند دیگر در ایالات متحده LSD برای مقاصد درمانی مصرف نمی شود، اما این دارو در زمینه کاوش روان پریشی نقش مهمی ایفا کرد.
دانش اخیر در مورد اثرات دارویی LSD و تمایل آن به گیرنده های سروتونین (گیرنده نوع ۵۲- هیدروکسی تریپتامین [HT2-5]) توجه محققین را به تولید آنتاگونیست های سروتونین – دوپامین (ضد روان پریشی های آتیپیک) با خواص مهار گیرنده ۵HT2 جلب کرد. اخیره NIH مطالعاتی با استفاده از متیلن دی اکسی متامفتامین (MDMA یا اکستازی) را تصویب کرده است.
منبع:
کتاب سیناپس کاپلان و سادوک بر اساس DSM-5
