مهارت حل مسئله

مسئله چیست؟

 این تصور که “همه مشکلات قابل حل هستند”، غیرمنطقی و خلاف واقعیت است. با این وجود اگر زمان کافی به بررسی جامع، منطقی و خلاقانه مشکلاتمان اختصاص دهیم، اغلب آنها قابل حل بوده و استرسی برای ما ایجاد نخواهند کرد. اکثر افراد خیلی برای حل مشکل خود وقت نمی گذارند و لذا بسیاری از راه حل های موجود را نادیده می گیرند.

مشکلات و مسئله‌های کاری، پایه و اساس فعالیت هر فردی در محل کار هستند. شما در طول فعالیت کاری خود یا در حال حل مشکلات مراجعان هستید یا به پشتیبانی از افرادی که حل مسئله می‌کنند می‌پردازید. مشکلات و مسائل کاری می‌توانند بزرگ، کوچک، ساده یا پیچیده باشند.

در ادامه با مطالب روانشناسی کلینیک دکتر هیربد همراه باشید.

یکی از ساده ترین تعاریف مسئله رو گاندی مطرح کرده: انجام عملیاتی برای برطرف کردن شکاف بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب یک موقعیت. مثلاً چاق هستیم(وضعیت موجود)، میخوایم اندام مناسبی داشته باشیم(وضعیت مطلوب)، کاری که باید انجام بدیم اینه که با اقدامات و برنامه ای مشخص، برای تناسب اندام و استاندارد کردن وزنمون تلاش کنیم(عملیات)

مهارت حل مسئله عبارت است از فرآیند شناختی و رفتاری که توسط فرد هدایت می‌شود و فرد سعی می‌کند با کمک آن، راه‌حل‌های مؤثر یا سازگارانه برای مسائل زندگی روزمره خویش پیدا کند. به این ترتیب این مهارت یک فرآیند آگاهانه، منطقی، تلاش‌بر و هدفمند است.

کاربرد مهارت حل مسأله

مطالعات نشان داده اند که افرادی که با مهارت حل مسأله آشنا بوده و آن را در زندگی روزمره شان بکار می بندند، استرس یا فشار روانشناختی کمتری را در زندگی روزمره شان بکار می بندند، استرس یا فشار روانشناختی کمتری را در زندگی تجربه می کنند.

همچنین یافته ها دال بر آن است که بسیاری از افراد در زندگی با مشکل، دردسر، گرفتاری، بحران و … روبرو می شوند، اما همه آنها به طور یکسان از این تجارب استرس زا آسیب نمی بینند.

چون آنچه مهم است آن است افراد در مواجهه با این گونه موقعیت های دشوار چگونه می توانند به شیوه ای صحیح  عمل کنند و با نیروی فکر خود با مشکلات غیر قابل اجتناب زندگی کنار بیایند. در واقع توانایی حل موفقیت آمیز مسائل، ارتباط نیرومندی با سلامت روان افراد دارد.

تعریف مسئله چیست؟

بخش مهمی از تعریف مسئله این است که پیچیدگی موقعیت مسئله را درک کنیم. کلید اصلی در شروع تعریف مسئله این است که مطمئن شوید در حال حل مسئله‌ی اصلی هستید و به مشکلات جانبی آن نمی‌پردازید. به‌عنوان مثال ممکن است مشکل شما در تیم، کارایی باشد. در نگاه اول به این موضوع فکر می‌کنید که افراد استخدام شده در تیم برای کارهای آن مناسب نیستند. اما با نگاه دقیق‌تر به این موضوع پی‌ می‌بریم که کمبود آموزش یا حجم کاری غیر منطقی، می‌تواند مشکل اصلی باشد.

پس از پی بردن به وجود مشکل، باید به تعریف مسئله و فهمیدن این نکته که مسئله چگونه ایجاد شده است، پرداخت. سپس باید میزان اهمیت و جدی بودن مسئله را تشخیص دهید. بر اساس میزان جدی بودن مسئله شما تصمیم می‌گیرید که فکری برای آن بکنید یا خیر. گاهی اوقات پس از بررسی دقیق مشخص می‌شود چیزی که شما آن را مسئله کوچکی می‌پنداشته‌اید، مسئله‌ی بسیار بزرگی بوده است یا برعکس.

در این مرحله باید تا جایی که می‌توانید اطلاعات جمع آوری کنید و با افرادی که با این مسئله درگیرند مشورت کنید. اهمیت و فوریت مسئله را در ذهن داشته باشید و محدودیت زمانی خود را نیز در نظر بگیرید. بعد از اینکه اطلاعات را جمع آوری و مرور کردید، شما درک درستی از مسئله و مهمترین عاملی که آن را به وجود آورده است خواهید داشت.

• بارش فکری

بارش فکری یعنی اینکه فرد ذهن خود را باز بگذارد تا ذهن بدون سانسور هر راه حلی را که به نظرش می‌آید، چه خوب و چه بد، چه سازگارانه و چه ناسازگارانه، آزادانه بیان کند. در این روش پس از مشخص شدن دقیق مسئله، فرد باید فهرستی طولانی از راه حل‌های مربوط به مسئله را تهیه کند. موضوع بسیار مهم در این مرحله کمیت راه حل‌هاست و نه کیفیت آن‌ها. در این مرحله می‌توان از نظرات و تجربیات دیگران نیز استفاده نمود و سپس این راه حل‌ها را بر روی کاغذ بنویسید. نکته بسیار مهم در این مرحله از مهارت حل مسئله فهرست کردن راه حل‌های متعدد بدون ارزیابی آنهاست. قضاوت و ارزشیابی راه حل‌ها مربوط به مرحله بعد است.

فواید استفاده از تکنیک بارش فکری:

• رسیدن به راه حل‌هایی که در حالت معمول به ذهن فرد خطور نمی‌کند.
• فرد درمی‌یابد که برای حل مشکلات راه حل‌های بسیاری وجود دارد و به حل مسئله امیدوار می‌شود.

. ارزیابی راه حل‌ها و انتخاب بهترین راه حل

در این مرحله هریک از راه حل‌های به دست آمده مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و فرد سودمند بودن یا نبودن آن‌ها را برای رسیدن به راه حل مناسب ارزیابی نموده و پیامدهای آن را با خود و دیگران مورد قضاوت قرار می‌دهد. در این مرحله می‌توان از تکنیک دو ستونی برای هر یک از راه حل‌ها استفاده نمود. در یک ستون محاسن و در ستون دیگر معایب آن راه حل در کوتاه مدت و دراز مدت نوشته می‌شود.

 . اجرای راهکار

گرچه شما سه مرحله‌ی بالا را طی کرده‌اید و عوامل بسیاری را برای انتخاب بهترین راهکار در نظر گرفته‌اید،‌ نباید امید واهی داشته باشید که راهکارتان کاملا ایده‌آل باشد. بهتر است ابتدا آن را عملی کنید و سپس مؤثر بودنش را بسنجید و قضاوت کنید. در این صورت مسیر روشن‌تری برای حل مشکل در ذهن خود خواهید داشت.

نکاتی که به حل مسئله کمک می‌کند

۱- نگرشتان را به مسئله‌ تغییر دهید: در مواردی مسائلی وجود دارند که به هیچ عنوان قابل حل نمی‌باشند و فرد باید آن را بپذیرد. در این صورت برای سازگاری هرچه بیشتر با مسئله مورد نظر فرد باید بتواند از زوایای مختلف مسئله مورد نظر را بررسی نماید. به این نگاه نکنید که یک موقعیت چقدر بد و ناخوشایند به نظر می‌رسد، از خود بپرسید در این موقعیت چه فرصتی برای من نهفته است؟

۲- مدیریت هیجانات منفی: تغییر نگرش‌های منفی در مورد مسئله به نگرش‌های خوش بینانه می‌تواند در مدیریت هیجان منفی مؤثر باشد. غلبه بر این هیجانات منفی و تسلط و کنترل احساسات می‌تواند فرد را برای ارزیابی و دیدن صحیح مسئله یاری نماید.

۳- پذیرش رنج: انسان‌ها باید بپذیرند که زندگی بدون رنج فاقد معنای واقعی می‌باشد و مشکلات حاوی تجربه‌هایی هستند که انسان می‌تواند به وسیله آن در جهت رشد شخصی خویش گام بردارد. انسان های کمال طلب و آنان که خواهان زندگی برتر بدون رنج و مسئله هستند تنها خود را فریب داده و قدرت مدیریت مسائل خود را از دست می‌دهند.

۴- تفاده از خلاقیت: برای پرورش خلاقیت در حل مسائل ابتدا باید الگوهای نوعی که هر فرد در مواجه با مسائل قبل خود به کار برده است را شناسایی و میزان اثر بخشی آن را آن را مشخص کرد. گاهی اوقات استفاده از روش‌های قبلی و قدیمی برای حل مسائل جدید کارساز نخواهد بود. روش‌های سنت شکن و تغییر الگوهای قبلی به وسیله تغییر نگرش به موضوع و دیدن آن از زوایای متفاوت امکان‌پذیر می‌باشد.

 به خاطر داشته باشیدکه شما قبلاً نیز همواره و به طور روزمره با مشکلاتی روبرو شده اید. گاهی اوقات، وقتی با مشکلی روبرو می شویم، به قدری درگیر آن شده که دیگر نمی توانیم راه حلی برای آن در نظر بگیریم. این مراحل حل مسئله به شما کمک می کندکه بتوانید این گونه مشکلات دشوار را اداره کنید.