همانطور که کودکان مهارتهای زبان را یاد میگیرند، در طی این فرایند ممکن است مشکلاتی در درست بیان کرن کلمات داشته باشند که این امر طبیعی میباشد و بخشی از فرآیند یادگیری است. مهارتهای گفتاری در طول زمان پیشرفت میکند. آنها در هر سنی کلمات خاصی را یاد میگیرند و قادرند آنها را تلفظ کنند و اکثر کودکان در سن ۸ سالگی میتوانند تمام کلمات را به درستی بیان کنند. اما برخی از کودکان در بیان کلماتی که در آن سن از آنها انتظار میرود دچار مشکل هستند. این مسأله موجب میشود که آنچه را که کودکان میخواهند بیان کنند را متوجه نشویم و در واقع گفته میشود که دارای اختلال صدای گفتار هستند. برخی از بزرگسالان نیز به این اختلال دچار هستند که ممکن است در دوران کودکی آغاز شده باشد یا پس از سکته مغزی بوجود آمده باشد. کنش پریشی کلامی نام دیگر این اختلال میباشد.
در ادامه با کلینیک اعصاب و روان هیربد همراه باشید.
اختلال صدای گفتار (اختلال آواهای گفتاری، اختلال هجی کردن)
این اختلال شامل اختلال تولیدصدای گفتار و اختلال واج شناختی میباشد. تولید صدای گفتار همان طرز بیان واضح واج ها میباشد که از ترکیب آنها کلمات گفتاری بوجود میآید. دانش واج شناختی و توانایی هماهنگ کردن حرکات اندامهای تولید گفتار مانند آرواره، زبان و لبها به همراه تنفس و تولید صدا در این فرایند لازم میباشد. نشانههای اختلال واج شناختی ممکن است شامل این موارد باشد: تلفظ فقط یک هجا از کلمه، ساده سازی یک کلمه با تکرار دو هجا، تلفظ نکردن حروف بی صدا در کلمه و تغییر برخی از حروف بی صدا در کلمه.
کودکان مبتلا در دانش واج شناختی یا هماهنگ کردن حرکات اندامهای گفتار مشکل دارند که بیان کلمات نسبت به سن و مرحله رشدی آنها پایین تر از حد انتظار میباشد. زمانی که این مشکلات در اثر اختلال جسمانی، ساختاری، عصبی یا شنوایی باشد این اختلال مطرح نمیشود. گفتار نرمال در کودکان ۴ ساله باید قابل فهم باشد و در ۲ سالگی ۵۰ درصد حرفهایشان قابل فهم است. این اختلال در مسائل اجتماعی، پیشرفت تحصیلی یا عملکرد شغلی مشکل بوجود میآورد. نشانهها در اوایل دوره ی رشد آشکار میشوند.
ملاکهای تشخیصی اختلال صدای گفتار در DSM5
A. مشکل مداوم در تولید صدای گفتار که در مفهوم بودن گفتار اختلال ایجاد کرده یا از ارتباط کلامی پیامها جلوگیری میکند.
B. این اختلال محدودیتهایی را در ارتباط مؤثر ایجاد میکند که مشارکت اجتماعی، پیشرفت تحصیلی، یا عملکرد شغلی را به صورت فردی یا در هر گونه پیوند، مختل می کند.
C. شروع نشانهها در اوایل دوره رشد است.
D. این مشکلات نمیتوانند ناشی از بیماریهای مادرزادی یا اکتسابی، مانند فلج مغزی، شکاف کام، ناشنوایی یا فقدان شنیدن، صدمه مغزی آسیب زا، یا بیماریهای جسمانی یا عصبی دیگر باشند.
ویژگیهای تشخیصی
تولید صدای گفتار، طرز بیان روشن واجها (یعنی صداهای تکی) را توصیف میکند که وقتی با هم ترکیب میشوند، کلمات گفتاری را تشکیل میدهند. تولید صدای گفتار به دانش واج شناختی صداهای گفتار و توانایی هماهنگ کردن حرکات اندامهای تولید گفتار (مثل آرواره، زبان، و لبها) همراه با تنفس و تولید صدا برای گفتار نیاز دارد. کودکان مبتلا به مشکلات تولید گفتار ممکن است در رابطه با دانش واج شناختی صداهای گفتار یا توانایی هماهنگ کردن حرکات برای گفتار، به درجات مختلف دچار شوند. بنابراین، اختلال صدای گفتار از نظر مکانیزمهای زیربنایی آن ناهمگون است و اختلال واج شناسی و اختلال تولید گفتار را شامل میشود. اختلال صدای گفتار زمانی تشخیص داده میشود که تولید صدای گفتار براساس سن و مرحله رشد کودک، مورد انتظار نباشد. و همچنین زمانی که این کمبودها حاصل اختلال جسمانی، ساختاری، عصبی، یا شنوایی نباشد. گفتار کلی در کودکانی که در ۴ سالگی به طور عادی رشد میکنند، باید قابل فهم باشد، در حالی که در ۲ سالگی، فقط ۵۰ درصد ممکن است قابل درک باشد.
ویژگیهای مرتبط که تشخیص را تأیید میکنند
اختلال زبان، مخصوصاً کمبودهای بیانی، ممکن است همراه با اختلال صدای گفتار روی دهد. اغلب سابقه خانوادگی مثبت اختلالات گفتار یا زبان وجود دارد.
اگر توانایی هماهنگ کردن سریع اندامهای تولید گفتار جنبه خاصی از مشکل باشد، در این صورت ممکن است سابقه تأخیر یا ناهماهنگی در مهارتهای اکتسابی که از اندامهای تولید گفتار و نظام عضلانی صورت مربوط نیز استفاده میکنند، وجود داشته باشد؛ این مهارتها از جمله موارد دیگر، جویدن، بسته نگهداشتن دهان و دمیدن در بینی را شامل میشود. زمینههای دیگر هماهنگی حرکتی مانند آنچه در اختلال هماهنگی مربوط به رشد وجود دارد، ممکن است معیوب باشند. کنش پریشی کلامی نیز اصطلاحی است که برای مشکلات تولید گفتار به کار برده میشود.
امکان دارد که گفتار در برخی بیماریهای ژنتیکی (مثل نشانگان دان، حذف ۲۲q، جهش ژن Foxp2) به صورت متفاوتی معیوب باشد. در صورتی که اینها وجود داشته باشند نیز باید کدگذاری شوند.
سبب شناسی اختلال صدای گفتار
- آسیب مغز
- ناتوانی فکری و رشدی
- مشکلات شنوایی، مانند سابقه عفونت گوش
- ناهنجاریهای فیزیکی که بر روی گفتار تأثیر میگذارند، از جمله شکاف کام
- اختلالاتی که بر روی اعصاب درگیر در گفتار تأثیر میگذارد
همه گیرشناسی اختلال صدای گفتار
۵ درصد از کودکان ایالات متحده آمریکا در سن ۳ تا ۱۷ سالگی دارای اختلال صدای گفتار هستند. پسران بیشتر از دختران دارای این اختلال (۹٫۶ درصد در مقایسه با ۵٫۷ درصد) میباشند. شیوع این اختلال در میان کودکان ۳-۶ سال (۱۱٫۰ درصد)، در مقایسه با کودکان ۷-۱۰ ساله (۹٫۳ درصد) و کودکان ۱۱-۱۷ سال (۴٫۹ درصد) بیشتر است.
شکل گیری و روند اختلال صدای گفتار
یادگیری تولید کردن صداهای گفتار به صورت روشن و دقیق و یادگیری تولید کردن گفتار متصل به صورت فصیح، مهارتهای رشدی هستند. شمرده بیان کردن صداهای گفتار، از الگوی رشد پیروی میکند، که در هنجارهای سنی آزمونهای استاندارد شده منعکس شده است. برای کودکانی که به طور عادی رشد میکنند، غیرعادی نیست که وقتی صحبت کردن را یاد میگیرند، برای کوتاه کردن کلمات و هجاها از فرایندهای مربوط به رشد استفاده کنند، اما پیشرفت آنها در تسلط یافتن بر تولید صدای گفتار باید در ۳ سالگی به گفتار عمدتاً قابل فهم منجر شود. کودکان مبتلا به اختلال صدای گفتار، بعد از سنی که اغلب کودکان میتوانند کلمات را به وضوح تولید کنند، به استفاده از فرایندهای ساده کردن واج شناسی ناپخته ادامه میدهند.
در ۷ سالگی، مطابق با هنجارهای سنی و جامعه، اغلب صداهای گفتار باید به روشنی تولید شده و اغلب کلمات باید درست تلفظ شوند. همچنین صداهایی که غالباً بد بیان میشوند، یعداً آموخته می شوند که باعث میشود آنها «آخر ۸ سالگی» نامیده شوند (zh,dzh,ch,th,z,s,r,l). بد بیان کردن هریک از این صداهای متعدد درگیر باشند، شاید مناسب باشد که برخی از این صداها به عنوان بخشی از بهبود بخشیدن به قابل فهم بودن گفتار، قیل از سنی که تقریباً تمام کودکان میتوانند آنها را درست تولید کنند، کانون توجه قزاز گیزند. نوک زبانی (یعنی بد بیان کردن صداهای سوت مانند) خیلی شایع است و میتواند الگوهای جلویی و عقبی مسیر جریان هوا را در بر داشته باشد. این ممکن است با الگوی نابهنجار بلعیدن فروبردن با زبان ارتباط داشته باشد.
اغلب کودکان مبتلا به اختلال صدای گفتار به درمان، خوب جواب میدهند و مشکلات گفتار با گذشت زمان بهبود مییابند و بنابراین، این اختلال میتواند دایمی نباشد. اما وقتی اختلال زبان نیز وجود داشته باشد، اختلال گفتار پیش آگهی ضعیفتری دارد و ممکن است با اختلالات یادگیری خاص ارتباط داشته باشد.
تشخیص افتراقی اختلال صدای گفتار
تنوعهای عادی در گفتار. تنوعهای منطقهای، اجتماعی، یا فرهنگی / قومی گفتار باید قبل از تشخیص دادن، در نظر گرفته شوند.
اختلال شوایی یا اختلال حسی دیگر. اختلال شنوایی یا ناشنوایی ممکن است به نابهنجاریهای گفتار منجر شود. کمبودهای تولید صدای گفتار میتوانند با اختلال شنوایی، کمبود حسی دیگر، یا کمبودگفتاری-حرکتی ارتباط داشته باشند. در صورتی که کمبودهای گفتاری بیش از کمبودهایی باشند که معمولاً با این مشکلات ارتباط دارند، تشخیص اختلال صدای گفتار میتواند داده شود.
کمبودهای ساختاری. اختلال گفتار ممکن است ناشی از کمبودهای ساختاری باشد (مثل شکاف کام).
نارساگویی عضوی. اختلال گفتار ممکن است ناشی از اختلال حرکتی، مانند فلج مغزی باشد. علایم عصبی، همین طور ویژگیهای برجسته صدا، نارساگویی عضوی را از اختلال صدای گفتار متمایز میکنند، هرچند در کودکان خردسال (زیر۳ سال) تمایز ممکن است دشوار باشد، مخصوصاً زمانی که درگیری حرکتی کلی بدن وجود نداشته یا حداقل باشد (به عنوان مثال در نشانگان ورستر-درافت).
لالی انتخابی. استفاده محدود از زبان میتواند علامت لالی انتخابی باد، نوعی اختلال اضطرابی که با فقدان گفتار در یک یا چند زمینه یا موقعیت مشخص میشود. لالی انتخابی میتواند در کودکان مبتلا به اختلال گفتار به علت شرمندگی از اختلال شان ایجاد شود، اما خیلی از کودکان مبتلا به لالی انتخابی، در محیط های «امن» نظیر خانه یا با دوستان صمیمی، گفتار عادی دارند.
درمان اختلال صدای گفتار
آسیب شناسان گفتار زبان با کودکان کار میکنند تا به آنها کمک کند:
- صدا را درست بسازند و اشتباهات خود را تشخیص و اصلاح کنند.
- یاد بگیرند چگونه صداهای اشتباه را درست کنند.
- تمرین صداها و کلمات
- با ساختن جملات طولانی تمرین کنند.
- در صورت نیاز گفتار درمانگر کودک شما را به متخصص گوش، حلق و بینی یا دکتر دهان و دندان ارجاع خواهد داد.
سیر و پیش آگهی اختلال صدای گفتار
پیشرفت مهارتهای تولید گفتار در کودکان ۳ ساله باید واضح باشد اما کودکان مبتلا در این سن از فرایندهای ساده کردن واجها به صورت ناپخته استفاده میکنند. در سن ۷ سالگی اغلب صداها به روشنی تولید و تلفظ میشوند و برخی صداها در ۸ سالگی آموخته میشوند که بد بیان کردن آنها تا ۸ سالگی طبیعی میباشد. نوک زبانی نیز شایع است که در نتیجه الگوهای جلو و عقبی مسیر جریان هوا میباشد و ممکن است یا الگوی نابهنجار بلعیدن فرو بردن با زبان در ارتباط باشد. از آنجایی که این اختلال به درمان خوب پاسخ میدهد و با گذشت زمان بهبود مییابد میتوان گفت که این اختلال دایمی نیست. در صورت وجود اختلال زبان، اختلال گفتار پیش آگهی ضعیف تری خواهد داشت و احتمال اینکه با اختلالات یادگیری خاص در ارتباط باشد وجود دارد.
منبع:
- راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانشناختی ویرایش ۵, DSM-۵
- خلاصۀ روان پزشکی کاپلان و سادوک بر اساس DSM-5
- وبسایت فکر بنیان