اختلال صدای گفتار

ملاک‌های تشخیصی اختلال صدای گفتار در DSM5

A. مشکل مداوم در تولید صدای گفتار که در مفهوم بودن گفتار اختلال ایجاد کرده یا از ارتباط کلامی پیام‌ها جلوگیری می‌کند.
B. این اختلال محدودیت‌هایی را در ارتباط مؤثر ایجاد می‌کند که مشارکت اجتماعی، پیشرفت تحصیلی، یا عملکرد شغلی را به صورت فردی یا در هر گونه پیوند، مختل می کند.
C. شروع نشانه‌ها در اوایل دوره رشد است.
D. این مشکلات نمی‌توانند ناشی از بیماری‌های مادرزادی یا اکتسابی، مانند فلج مغزی، شکاف کام، ناشنوایی یا فقدان شنیدن، صدمه مغزی آسیب زا، یا بیماری‌های جسمانی یا عصبی دیگر باشند.

ویژگی‌های تشخیصی

تولید صدای گفتار، طرز بیان روشن واج‌ها (یعنی صداهای تکی) را توصیف می‌کند که وقتی با هم ترکیب می‌شوند، کلمات گفتاری را تشکیل می‌دهند. تولید صدای گفتار به دانش واج شناختی صداهای گفتار و توانایی هماهنگ کردن حرکات اندام‌های تولید گفتار (مثل آرواره، زبان، و لب‌ها) همراه با تنفس و تولید صدا برای گفتار نیاز دارد. کودکان مبتلا به مشکلات تولید گفتار ممکن است در رابطه با دانش واج شناختی صداهای گفتار یا توانایی هماهنگ کردن حرکات برای گفتار، به درجات مختلف دچار شوند. بنابراین، اختلال صدای گفتار از نظر مکانیزم‌های زیربنایی آن ناهمگون است و اختلال واج شناسی و اختلال تولید گفتار را شامل می‌شود. اختلال صدای گفتار زمانی تشخیص داده می‌شود که تولید صدای گفتار براساس سن و مرحله رشد کودک، مورد انتظار نباشد. و همچنین زمانی که این کمبودها حاصل اختلال جسمانی، ساختاری، عصبی، یا شنوایی نباشد. گفتار کلی در کودکانی که در ۴ سالگی به طور عادی رشد می‌کنند، باید قابل فهم باشد، در حالی که در ۲ سالگی، فقط ۵۰ درصد ممکن است قابل درک باشد.

ویژگی‌های مرتبط که تشخیص را تأیید می‌کنند

اختلال زبان، مخصوصاً کمبودهای بیانی، ممکن است همراه با اختلال صدای گفتار روی دهد. اغلب سابقه خانوادگی مثبت اختلالات گفتار یا زبان وجود دارد.

اگر توانایی هماهنگ کردن سریع اندام‌های تولید گفتار جنبه خاصی از مشکل باشد، در این صورت ممکن است سابقه تأخیر یا ناهماهنگی در مهارت‌های اکتسابی که از اندام‌های تولید گفتار و نظام عضلانی صورت مربوط نیز استفاده می‌کنند، وجود داشته باشد؛ این مهارت‌ها از جمله موارد دیگر، جویدن، بسته نگهداشتن دهان و دمیدن در بینی را شامل می‌شود. زمینه‌های دیگر هماهنگی حرکتی مانند آنچه در اختلال هماهنگی مربوط به رشد وجود دارد، ممکن است معیوب باشند. کنش پریشی کلامی نیز اصطلاحی است که برای مشکلات تولید گفتار به کار برده می‌شود.

امکان دارد که گفتار در برخی بیماری‌های ژنتیکی (مثل نشانگان دان، حذف ۲۲q، جهش ژن Foxp2) به صورت متفاوتی معیوب باشد. در صورتی که اینها وجود داشته باشند نیز باید کدگذاری شوند.

شکل گیری و روند اختلال صدای گفتار

یادگیری تولید کردن صداهای گفتار به صورت روشن و دقیق و یادگیری تولید کردن گفتار متصل به صورت فصیح، مهارت‌های رشدی هستند. شمرده بیان کردن صداهای گفتار، از الگوی رشد پیروی می‌کند، که در هنجارهای سنی آزمون‌های استاندارد شده منعکس شده است. برای کودکانی که به طور عادی رشد می‌کنند، غیرعادی نیست که وقتی صحبت کردن را یاد می‌گیرند، برای کوتاه کردن کلمات و هجاها از فرایندهای مربوط به رشد استفاده کنند، اما پیشرفت آنها در تسلط یافتن بر تولید صدای گفتار باید در ۳ سالگی به گفتار عمدتاً قابل فهم منجر شود. کودکان مبتلا به اختلال صدای گفتار، بعد از سنی که اغلب کودکان می‌توانند کلمات را به وضوح تولید کنند، به استفاده از فرایندهای ساده کردن واج شناسی ناپخته ادامه می‌دهند.

در ۷ سالگی، مطابق با هنجارهای سنی و جامعه، اغلب صداهای گفتار باید به روشنی تولید شده و اغلب کلمات باید درست تلفظ شوند. همچنین صداهایی که غالباً بد بیان می‌شوند، یعداً آموخته می شوند که باعث می‌شود آنها «آخر ۸ سالگی» نامیده شوند (zh,dzh,ch,th,z,s,r,l). بد بیان کردن هریک از این صداهای متعدد درگیر باشند، شاید مناسب باشد که برخی از این صداها به عنوان بخشی از بهبود بخشیدن به قابل فهم بودن گفتار، قیل از سنی که تقریباً تمام کودکان می‌توانند آنها را درست تولید کنند، کانون توجه قزاز گیزند. نوک زبانی (یعنی بد بیان کردن صداهای سوت مانند) خیلی شایع است و می‌تواند الگوهای جلویی و عقبی مسیر جریان هوا را در بر داشته باشد. این ممکن است با الگوی نابهنجار بلعیدن فروبردن با زبان ارتباط داشته باشد.

اغلب کودکان مبتلا به اختلال صدای گفتار به درمان، خوب جواب می‌دهند و مشکلات گفتار با گذشت زمان بهبود می‌یابند و بنابراین، این اختلال می‌تواند دایمی نباشد. اما وقتی اختلال زبان نیز وجود داشته باشد، اختلال گفتار پیش آگهی ضعیفتری دارد و ممکن است با اختلالات یادگیری خاص ارتباط داشته باشد.

تشخیص افتراقی اختلال صدای گفتار

تنوع‌های عادی در گفتار. تنوع‌های منطقه‌ای، اجتماعی، یا فرهنگی / قومی گفتار باید قبل از تشخیص دادن، در نظر گرفته شوند.

اختلال شوایی یا اختلال حسی دیگر. اختلال شنوایی یا ناشنوایی ممکن است به نابهنجاری‌های گفتار منجر شود. کمبودهای تولید صدای گفتار می‌توانند با اختلال شنوایی، کمبود حسی دیگر، یا کمبودگفتاری-حرکتی ارتباط داشته باشند. در صورتی که کمبودهای گفتاری بیش از کمبودهایی باشند که معمولاً با این مشکلات ارتباط دارند، تشخیص اختلال صدای گفتار می‌تواند داده شود.

کمبودهای ساختاری. اختلال گفتار ممکن است ناشی از کمبودهای ساختاری باشد (مثل شکاف کام).

نارساگویی عضوی. اختلال گفتار ممکن است ناشی از اختلال حرکتی، مانند فلج مغزی باشد. علایم عصبی، همین طور ویژگی‌های برجسته صدا، نارساگویی عضوی را از اختلال صدای گفتار متمایز می‌کنند، هرچند در کودکان خردسال (زیر۳ سال) تمایز ممکن است دشوار باشد، مخصوصاً زمانی که درگیری حرکتی کلی بدن وجود نداشته یا حداقل باشد (به عنوان مثال در نشانگان ورستر-درافت).

لالی انتخابی. استفاده محدود از زبان می‌تواند علامت لالی انتخابی باد، نوعی اختلال اضطرابی که با فقدان گفتار در یک یا چند زمینه یا موقعیت مشخص می‌شود. لالی انتخابی می‌تواند در کودکان مبتلا به اختلال گفتار به علت شرمندگی از اختلال شان ایجاد شود، اما خیلی از کودکان مبتلا به لالی انتخابی، در محیط های «امن» نظیر خانه یا با دوستان صمیمی، گفتار عادی دارند.