ازدواج
“ازدواج آگاهانه و با برنامه، برج مراقبت زندگی است “
ازدواج آگاهانه و با برنامه، برج مراقبت زندگی است و ضرورت آن، به ویژه در این دوران که زندگی بشر از پیچیدگی خاصی برخوردار است پوشیده نیست.
ازدواج، اهداف و نیازهای بی شماری را برآورده میسازد که مهم ترین آن‌ها آرامش و سکون است.
برخی اهداف در زندگی
مواردی چون نیل به آرامش و سکون، تأمین نیازهای جنسی و حیاتی، بقای نسل، تکمیل شخصیت و تکامل اجتماعی، سلامت و امنیت اجتماعی و تأمین نیازهای روانشناختی اجتماعی در شمار مهمترین اهداف ازدواج جای دارند.
رسیدن به همه این اهداف به تأمل و تفکر و نیل به چنین ازدواجی به برنامه ریزی نیازمند است.
این گفتار به ضرورت ازدواج میپردازد و سپس ٩مؤلفه ضروری جهت برنامه ریزی ازدواج را برمی شمارد؛ از آسیب شناسی وعناصرچهارگانه لازم یک ازدواج سخن میگوید و به بعضی مسائل مربوط به ازدواج در دوران جوانی، دوران تحصیل اهتمام می ورزد.
انسان، اجتماعی ترین موجود زمین است و هیچ انسان سالمی نمی‌تواند بدون ارتباط با دیگران زندگی کند.
آدمی ترکیبی از جسم و روان است. برخی چنان میپندارند که وجودشان به این جسم خاکی محدود است.
در صورتی که این جسم، استراحتگاه موقتی روح شمرده میشود و روان آدمی به مونس و همدم و همراه نیاز دارد.
اریک فروم روانشناس آلمانی میگوید:
“انسان ازلحظه ای که به دنیا میآید تا آن دمی که ازدنیا میرود، هرکاری که میکند برای رفع احساس تنهایی خویش است“.
وقتی این تنهایی بیشتر شود، تکاپوی بشر برای جست و جوی یار و همراه فزونی می‌یابد.
کامل ترین و جامع ترین نمود این جست و جو که قاعدتا تمام زندگی فرد را تحت الشعاع قرار میدهد، ازدواج است.
اهمیت ازدواج
البته ازدواج امری سهل و ساده نیست. برای این امر مهم باید بسیار اندیشید و به فکر فرو رفت، نقشه‌ها کشید و مهمتر از همه مشورت کرد. خلاصه همه این موارد محتاج برنامه ریزی است.
ضرورت برنامه ریزی در ازدواج
صاحب نظران معتقدند به همان اندازه که نباید از ازدواج دچار ترس و توهم شد، به همان اندازه نیز نباید این اتفاق مهم و حیاتی را ساده پنداشت؛ زیرا ازدواجهای بدون برنامه و بدون مطالعه، کارنامه خوبی نداشته اند.
به همین خاطر، برای یک ازدواج موفق باید برنامه داشت.
این امر به ویژه در دنیای پست مدرن امروز که از پیچیدگی خاص برخوردار است، اهمیت دو چندان پیدا میکند؛ ازدواج یک سنت دیرینه اجتماعی است؛ ادیان الهی از مشوقان عمده آن بوده اند و حتی آن را میثاق مقدس خوانده اند.
دین مبین اسلام بر این سنت پاک و ارزشمند که سعادت جامعه را رقم میزند و موجب بقای نسل میگردد، بسیار تأکید ورزیده است.
این بنا به برنامه و نوعی مهندسی فکری و روانشناختی نیاز دارد. ازدواج و تشکیل خانواده حرکت از “من “ به سوی “ما” است. نیازی مقدس و طبیعی است که از فطرت و آفرینش انسانها سرچشمه میگیرد و نباید آنرا یک قرارداد متعارف اجتماعی تلقی کرد؛ زیرا اگر این بنیان مقدس آسیب بیند، پیامدهایی جبران ناپذیر دارد.
٩ مهارت وعامل اساسی در ازدواج
در برنامه ریزی ازدواج از ٩عامل نام برده میشود که در توفیق این امر مهم تأثیر بسیار دارد. این عوامل عبارت است از:
١. نیت و اراده آگاهانه:
برای ایجاد خانواده و ساختن زندگی مشترک نیت تنها یک امر ذهنی نیست.
این پدیده مجموعه ای ازطراحی های ذهنی وعملی است که سخت کوشی و تلاش بهینه و کارآمد بخشی از آن به شمار میآید. کسی که برنامه ای شفاف و روشن برای این امر مهم داشته باشد، استحکام و بقای این پیوند مقدس را رقم زده است.
البته این نکته را هم نباید فراموش کنیم که هرگاه انسان به کاری مقدس و ارزشمند به ویژه ازدواج دست بزند، دستهای نامرئی از آستین رحمت الهی خارج میشوند و یاری اش میدهند. بسیاری از ازدواجهای موفق و زوجهای کامیاب وجود چنین امری را تأیید کرده اند.
پس وقتی از برنامه در ازدواج سخن میگوییم، هدف آن است که این امر مهم را به زمان مبهم موکول نکنیم و در زمانهای مناسب و نزدیک به آن، با مشاوره و رایزنی و مطالعه و کسب اطلاعات و مهمتر از همه تجارب دیگران، به برنامه ریزی روی آوریم.
٢. سلامت روح و جسم:
انسان سالم به وجود آورنده خانواده سالم است، چون اجتماع مجموعه خانواده‌ها است، وقتی سلامت روان پایه و اساس زندگی‌های مشترک باشد، بالندگی اجتماعی به ارمغان میآورد. سلامت جسم در مرتبه بعد است.
گروهی از مردم در اثر سوانح و جنگ‌ها مشکل جسمی پیدا میکنند؛ ولی میتوانند زندگی زناشویی بسیار متعالی تشکیل دهند. در مسئله ازدواج سلامت اندیشه وروان وخلقیات از اهمیت ویژه برخوردار است.
٣. داشتن منبع درآمد مناسب:
بحث تأمین برای یک ازدواج موفق و زندگی پرخیر و برکت بسیار ضرورت دارد.
مسئله اشتغال و تأمین خانواده نوعی امنیت روانشناختی ایجاد میکند که لازمه زندگی مشترک است.
امروزه این نکته حائز اهمیت است که حتی بسیاری از افراد توانگر جامعه که مشکل تحصیل و تأمین نداشته اند، در آغاز راه سالها صبر و تلاش کرده اند تا توانسته اند به مرحله توانگری نائل شوند.
“تأمین “ رهاورد سالها اندیشه و عمل و جد و جهد است. روانشناسان میگویند: هر حرکت انسان با یک فکر یاتصویرذهنی شروع میشود و سپس از آنجا به صورت مادی تجسم پیدا میکند.
پس میتوانیم با افکارمان و ایده‌های عملی مان زندگی‌مان را بسازیم؛ چرا که جایگاه اصلی قدرت وتوانگری درون ماست. انسان چرایی است که میتواند با هر چگونه ای بسازد. این یک شعار روانشناسی نیست.
خلقت آدمی به گونه ای است که اگر بخواهد و از جمود خارج شود و منتظر نشود همیشه برای ش تصمیم بگیرند، میتواند به مرحله تصمیم سازی برسد و مهم تر از آن در بحث تأمین به مرحله کارآفرینی دست یابد.
جوان امروز: جوان امروز در مقایسه با جوان دهه‌های پیشین، ازخلاقیت، مهارت، استعداد وتوانگری بیشتر برخوردار است. از طرف دیگر، جوامع امروز از فرصتها و امکانات اشتغال و تولید و فعالیت اکنده اند.
این ما هستیم که باید به سمت کار خیز برداریم یا موقعیت آنرا خلق کنیم.
چه بسا لازم باشد این موقعیت را در کنار تحصیل و با نیت تشکیل زندگی مشترک فراهم سازیم. نکته مهمی که در اینجا وجود دارد، بحث ازدواج و رزق است.
۴. سن مناسب:
زوج مناسب باید از جهت جسمی به بلوغ کامل رسیده باشند و از جهت روانشناختی وروانشناختی برای پذیرش مسئولیت ازدواج آمادگی داشته باشند.
امروزه با عنایت به بحث تحصیل و کار و امکانات، تعریفی خاص از سن مناسب وجود ندارد؛ یعنی با لحاظ کردن بلوغ جسمی و روانشناختی و تطبیق با شرایط زمانه، از جهت تحصیل و اشتغال و تأمین، میتوان در خصوص ازدواج تصمیم گرفت.
البته نباید فراموش کنیم که بیش از سن تقویمی، سن عقلی ضامن بقای زندگی مشترک خواهد بود. از سوی دیگر، برخی صاحب نظران دامنه سنی ویژه برای دختران و پسران ذکر کرده اند، برای نمونه سن مناسب آقایان جهت ازدواج را با لحاظ شرایط فوق بین ٢٢- ٢٨سال و سن مناسب خانمها را بین ١٩- ٢۵سال دانسته اند.
البته همسنی آقایان و خانمها در بسیاری از موارد مثبت است و به تفاهم بالا در محیط خانواده میانجامد.
امروزه شاهد بالا رفتن سن ازدواج آقایان و خانم ها هستیم که پدیده ای جالب نیست. به طوری که مرز٣٠ -٣۵سال برای آقایان و٢۵- ٣٠سال برای خانم ها عادی شده است.
البته نباید شرایط اجتماعی، اشتغال و بحث تأمین را انکار کرد؛ اما همانگونه که گذشت کمک و همکاری بزرگترها و تأمین بخشی از هزینه زندگی در زمان تحصیل زوج یا زوجین و سعی و اهتمام همسر در برآوردن نیازهای خانواده و داشتن صبر، قناعت و پذیرش شرایط گذرای فعلی و ایمان و اعتقاد به رحمت خداوند از تبدیل شدن این دوره‌های بالای سنی به فرهنگ جلوگیری میکند.
امروزه اصطلاح سنین طلایی زندگی بسیار شنیده میشود. این دوره در ازدواج آقایان همان سنین ٢٢-٢٨ است و در خانم ها٢٠ -٢۵ سالگی. همچنین ۶- ١٨ سالگی را سنین طلایی یادگیری و حفظ و تکرار و ١٨ -٢۵ سالگی را سنین طلایی تجربه اندوزی شمرده اند.
۵. ثبات عاطفی :
داشتن ثبات عاطفی و کنترل عواطف و احساسات در امرازدواج بسیار تعیین کننده و مهم است. حوصله وبردباری، صداقت، خلوص، بی آلایشی، مهربانی، گذشت، صمیمیت، اعتماد، نظم وانضباط وهمکاری، سازگاری، تعهد، سخاوت و حسن تفاهم و بالاخره انعطاف از موارد عمده ثبات عاطفی اند.
جوانانی که در آستانه ازدواج و تشکیل خانواده قرار دارند، باید از حداقل ثبات برخوردار باشند؛ بتوانند خشم و شادی غیرطبیعی خود را کنترل کنند؛ با متانت و تأمل به بررسی واقعیت‌ها پردازند و هنگام قضاوت و داوری با عقل و منطق ظاهر شوند.
امروزه عقیده بر این است که در امر ازدواج باید عقل و عاطفه را به هم پیوند زد تا فرزندی به نام منطق صحیح و تعامل انسانی زاده شود.
تحقیقات مختلف نشان میدهد در مجموع افراد متأهل از افراد مجرد خوشبخت تر و راضیتر، سالم تر و دارای وضعیت روانشناختی و اقتصادی بهترند.
همچنین زنان جوان متأهل، در مقایسه با دوره تجرد خود، از فشار روانشناختی کمتری برخوردارند.
ازدواج وتعادل عاطفی : از سوی دیگر، کلا ازدواج عامل تعادل عاطفی است. به شرطی که زوج‌ها در تعامل های خود به مؤلفه‌های آن توجه داشته باشند. جالب این است که در شرایط مساعد روانشناختی و روانشناختی، انسان بعد از تعادل عاطفی به تعادل روانشناختی میرسد. امروزه ازدواج منبع بسیار مهم امنیت خاطر، به ویژه برای زنان به شمار می آید و برای احساس مسئولیت های زوجین در برابر یکدیگر جایگاهی مهم و حساس است. ازدواج برای زنان بیشترجنبه عاطفی و صمیمیت و تعلق دارد.
۶. داشتن منطق ومسئولیت پذیری:
برای پدید آوردن یک ازدواج موفق هرگز نباید بنیان آنرا برهوس های گذرا استوار کرد.
یکی از معیارهای اساسی در مرحله مقدماتی ازدواج، داشتن منطق واحساس مسئولیت پذیری است که در حقیقت علاقه و رغبت برای ایجاد خانواده است و پیش شرط اساسی ازدواج موفق به شمار میآید.
مسئولیت پذیری نوعی اطمینان خاطر و امنیت روانشناختی به همراه میآورد و از راه های اساسی کاهش صدمات زندگی و حیات مشترک زناشویی است. بنابراین، تا این حس در وجود جوان به ظهور نرسیده است، نمی‌تواند به سمت یک زندگی زناشویی بی دغدغه گام بردارد.
پس زوجهای جوان باید، در حدود وظایف خویش، حس مسئولیت را در خود تقویت کنند.
٧. عشق الهی و تحکیم بنیان خانواده:
در فرآیند ازدواج مراحلی وجود دارد که سردار همه آن ها عشق وشوق به زندگی با همسر آینده است. این عشق هر چه به حقیقت و واقعیت و اصالت نزدیک تر باشد، خانواه از تداوم و استحکام فزون تر برخوردار میشود. وفاداری به عشق، وفاداری به همسر را به ارمغان میآوردکه در آن احساس تکامل و تعلق خاطر و خوشبختی حاصل میگردد. بعضی صاحب نظران معتقدند عاشق بودن شیرین ترازحق داشتن است. پس اگردرزندگی‌مشترک همواره برای ن اصرارکنیدکه حق به جانب من است، عشق وگذشت رافراموش خواهید کرد. کانون خانواده مکانی برای بخشش وخوشبخت کردن طرف مقابل است نه مقابله و به دست آوردن امتیاز.
عشق لازمه زندگی است خواه زندگی زناشویی باشد و خواه عواطف و احساساتی که بین اعضای یک خانواده رد و بدل میشود. اگر عشق امیر باشد، هیچ مشکلی توان ایستادگی ندارد.
مرحوم شریعتی مینویسد: “آنجا که عشق فرمان میدهد، محال سر تسلیم فرود میآورد”. در یک برنامه موفق ازدواج، عشق جایگاهی ویژه دارد. عشق را باید عامل تعالی و تکامل انسان بدانیم و آنرا از ارضای نیازهای معمولی و مشترک حیوانی و انسانی متمایز سازیم؛ زیرا اگر ما برای رفع نیازهای خود به چیزی یا انسانی نیازمند باشیم، این نیاز میان ما و آن شیء یا انسان نوعی وابستگی ایجاد میکند. این وابستگی را نباید با کشش عاشقانه یکی بدانیم. این نوعی هوای نفس به شمار میآید. عشق از صفات برتر و متعالی انسانی است و بدین سبب، موجب تعالی و عفت و کمال ازدواج میشود.
بهترین جایگاه عشق، دلهای جوان و پاک است. این پدیده، اگر با شوق زندگی و مسئولیت پذیری و قناعت و منطق و ثبات عاطفی و انتخاب برنامه ریزی شده و صحیح همراه شود، در زندگی روشنایی می آفریند و در سایه لطف ورحمت الهی زوجین به معشوق حقیقی که جمال روی خود او است، متصل میگردند. عشق گل سرسبد نعمت های الهی و الفبای برنامه زندگی است.
٨. آشنایی با قوانین ازدواج:
ازدواج دارای وظایف، حقوق وتکالیف است. ضرورت آشنایی جوانان با قوانین و مقررات
ازدواج بر هیچ کس پوشیده نیست. این مسئله بخشی از برنامه ازدواج است. قانون میگوید: وقتی زوجین به سنین تکلیف میرسند یعنی از بعد جسمی به بلوغ کامل و از جهات روانشناختی به تعادل رسیدند آماده ازدواج با حفظ شرایط جانبی هستند. به منظور تعظیم سنت نبوی در امر ازدواج و زندگی سعادتمندانه در دنیای امروز و تشکیل خانواده در ایام جوانی، زوجین باید دقیقا با حقوق و تکالیف زناشویی از نظر شرعی، اجتماعی، قانونی و انتظارات و تعهدات و مسئولیت‌های خود آشنا شوند.
آشنایی مقدماتی با حقوق و قوانین تشکیل خانواده، درپایداری ازدواج و شیرینی و لذت زندگی بسیار مؤثر است. از جمله این حقوق، حقوق قانونی و شرعی، مهریه و حدود و اختیارات زوجین در برابر یکدیگر، تقسیم کار، حقوق زن، تعهدات اصلی و فرعی، شروط و تربیت فرزند است.
٩. بهداشت، مدیریت تحکیم خانواده:
از لوازم یک ازدواج موفق و برنامه ریزی شده آشنایی زوجین با بهداشت و تلاش برای حفظ و نگهداری سلامت خانواده است. کسب اطلاعات در خصوص تنظیم خانواده و توجه به برنامه‌های جمعیتی کشور، به عنوان یک خانواده بزرگ ضرورت دارد. تعامل‌های زوجین، بهترین سن بچه دار شدن زن که بین ٢٠- ٣٠سالگی است و رعایت فاصله حداقل ٣ سال بین زایمان و رفتار مسئولانه و آگاهانه در زندگی زناشویی بخشی از این اصول به شمار میآید. دنیایامروزدنیای تغییر است و زوجهای جوان باید هر روز طریقی جدید برای بهتر شدن روابط خود بیابند.
نتیجه گیری
از عوامل بازدارنده بسیارمهم ازدواج در سنین واقعی و درست، نیازهای تصنعی و غیر ضروری مانند لوکس گرایی، تنوع‌های بیش از اندازه درخوراک و پوشاک و توهمات خیالی است.
البته عوامل بازدارنده واقعی نیز وجود دارند که قابل اغماض نیستند، ولی قابل رفع و حل مینمایند؛ مانند بحث اشتغال، منبع درآمد و مسکن که در طول مقاله به آن‌ها اشاره شده است. برای از میان برداشتن این موانع، افزون بر همت فرد، تلاش بستگان و والدین نیز مؤثر و کارساز مینماید. امروزه اموری چون مسکن، وسایل زندگی و حرفه و درآمد در زندگی نقش اساسی دارند و عدم یا کمبود آن‌ها میتواند عامل اختلاف و ناخشنودی و فروپاشی زندگی شود.
ازدواج به منزله فرصت
ازدواج فرصتی است که فرد باید در آن به سمت موفقیت‌ها شتاب گیرد؛ زیرا در ازدواجهای موفق و با برنامه و توکل به خداوند، زوجی در کنار فرد قرار میگیرد که زمینه‌های رشد را فراهم میکند. هر چه سنین ازدواج به جوانی نزدیک تر باشد، این توفیقات فزون تر و سریع تر است. هماناکه پشت هرمرد مؤثر و ماندگار یک زن وجوددارد.
برتولت برشت نویسنده نامدار و تحلیل گر، توفیقات سقراط حکیم در دوران جوانی را مدیون همسرش اکسانتیپه میداند.
