حرکت درمانی یا رقص درمانی یکی از جمله مهم ترین روش های درمان و مقابله با اختلالات روانشناختی است که در کشور هایی نظیر استرالیا، آمریکا و همچنین بریتانیا توسط درمانگران به کار گرفته می شود. رقص درمانی یا حرکت درمانی یکی از مهم ترین روش های برقراری ارتباط بین ذهن و بدن می باشد که به خوبی قادر است تا زمینه بروز احساسات از جانب فرد را فراهم کند.
در ادامه با کلینیک اعصاب و روان هیربد همراه باشید.
حرکت درمانی
انجمن رقص درمانی آمریکا در سال 1966 بعنوان سازمانی برای حمایت از درمانی نو ظهور با عنوان حرکت درمانی یا رقص درمانی تأسیس شد. این سازمان تنها سازمان آمریکایی است که به حرفه رقص و حرکت درمانی اختصاص دارد.
تاریخچه رقص درمانی
شاید برایتان جالب باشد که بدانید حرکت درمانی نوعی درمان کهن است که برای هزاران سال مورد استفاده قرار می گرفته؛ این نوع درمان نه به اسم امروزی بلکه با عنوان یک آئین برای درمان بیمارن کاربرد داشته که بر روی باروری، بیماری و زمان مرگ فرد تاثیر گذار بوده است.
در طی سال های بین 1840 تا 1930 میلادی فلسفه ای جدید از رقص در اروپا و ایالات متحده توسعه یافت، این ایده چنان تعریف می شد که حرکات انجام شده توسط فرد متحرک می تواند تاثیرات مختلفی را بر وی داشته باشند و رقص صرفا یک هنر نمایشی نیست.
Tina Keller-Jenny و سایر روانپزشکان هم دوره وی را می توان از پیشگامان عرصه حرکت درمانی به شمار آورد، این افراد کسانی بودند که در دهه 1940 میلادی تمارینی را برای این روش ابداع کرده و از آنها بهره بردند. به گفته یونگ (روانشناس/ 1916) رقص جنبشی نشئات گرفته از تخیل فعال فرد است. این نظریه در دهه 1960 میلادی توسط یکی از پیشگامان عرصه رقص درمانی یعنی Mary Whitehouse توسعه بیشتری یافت.
زمان تاسیس اولین سازمان رقص درمانی مربوط به سال 1950 میلادی می باشد که در این زمان این نوع درمان به عنوان یک روش حرفه ای شناخته شد که بنیانگذار آن Marian Chace بود.
موج اول
از Marian Chace می توان به عنوان یک پیامبر در عرصه حرکت درمانی یاد کرد. او بنیانگذار روشی است که امروزه در آمریکا به عنوان رقص درمانی از آن یاد می شود. در سال 1942 وی به عنوان اولین پزشک غربی در زمینه رقص درمانی به جامعه زمان خود معرفی شد.
Marian Chace قبل شروع کار خود به عنوان یک درمانگر، در حرفه هایی نظیر طنز پردازی، رقص و اجرا فعالیت داشت؛ وی پس از افتتاح یک مدرسه رقص در واشنگتن دی سی با مطالعه بر روی حرکات دانش آموزان خود متوجه تاثیرات رقص بر آنها شد.
پس از گذشت مدتی با تحقیقاتی که بر روی دانش آموزان وی صورت گرفت مشخص شد که میزان بالایی از احساسات مثبت و روانشناختیه خوب در وجود آنها ایجاد شده است. بر همین اساس برخی پزشکان، مراجعه کنندگان خود را به کلاس های ماریان روانه کردند.
نتایج حاصل به قدری درخشان بود که پس از مدت کوتاهی از وی خواسته شد تا در بیمارستان سنت الیزابت واشنگتن شروع به کار کند، در سال 1966 Marian Chace به عنوان اولین رئیس انجمن رقص درمانی در آمریکا منصوب شد. از رقص درمانی می توان به ابزاری برای ادغام عاطفی، اجتماعی، شناختی و حرکتی فرد یاد کرد.
موج دوم
موج دوم جنبش رقص درمانی در دهه 1970 تا دهه 1980 میلادی شکل گرفت و باعث ایجاد علاقه بسیاری از روانپزشکان آمریکایی را به خود جلب کرد. در طی این مدت درمانگران با نجام مطالعات و آزمایشات مختلف برنامه هایی را برای بهره برداری از ای روش ترتیب دادند.
در نتیجه همین آزمایش ها درمانگران حرکت درمانی را بعنوان نوعی روان درمانی طبقه بندی شده قرار دادند. پس از این موج دوم بود که حرکت درمانی و رقص درمانی تا امروز مراحل تکامل خود را طی کرد.
اصول و تئوری
تئوری حرکت درمانی اساساً بر این عقیده استوار است که بدن و ذهن در تعامل هستند. هر دو حرکت آگاهانه و نا خود آگاه فرد براساس فرضیه ذهن دوگانه گرا بر عملکرد کلی وی تأثیر می گذارد، همچنین نوع حرکات فرد شخصیت و ذهنیت وی را بروز خواهد داد.
به همین دلیل این روش درمانی نه بر اساس رابطه کلامی بلکه بر اساس زبان بدن می باشد؛ به عقیده درمانگران حرکات فرد نشئات گرفته از احساسات درونی وی می باشند و همین عامل به تنهایی شرح حال کاملی از وضع روانشناختی فرد را در اختیار درمانگر قرار می دهد.
نوعی دیگر از درمان، انجام حرکات بداهه است؛ با استفاده از این روش علاوه بر اینکه فرد خود را بروز می دهد ممکن است حرکات جدیدی نیز ابداع شود که می توانند بسیار مفید باشند. همچنین با برقراری ارتباط بین درمانگر و فرد تحت درمان هر دو فرد با انجام اینگونه حرکات قادر به درک یکدیگر خواهند شد.
یک پارچگی جسم و ذهن
حرکت درمانی با بکارگیری و استفاده از یکپارچگی جسم، ذهن و روح فرد نوعی تمامیت را برای وی به ارمغان می آورد. یکی از مهم ترین نیاز های فیزیکی و ذهنی بدن تخلیه انرژی است؛ در این روش درمانی تخلیه انرژی از واکنش های عظلانی و به وسیله رقصیدن انجام خواهد گرفت.
حرکت درمانی یا رقص درمانی برای مقاصد مختلفی بکار گرفته می شود که یکی از کاربردی ترین آنها بهبود مهارت های اجتماعی و ایجاد روابطی پویا است؛ این نوع درمان به فرد کمک می کند تا بتواند یک شخصیت پویا و اجتماعی را از خود در جامعه به نمایش بگذارد.
رقص درمانی با سایر روشهای درمانی توانبخشی متفاوت است، زیرا امکان بیان خلاق را فراهم می کند و روشی جامع تر است، به این معنا کهفرد رفتاری همه جانبه را از خود بروز می دهد؛ رفتاری با تمام ابعاد وجود یعنی ذهن، جسم و روح.
روش و شیوه بکار گیری
حرکات و روش های بکار گرفته شده در حرکت درمانی یا رقص درمانی یک پایه نظری ثابت دارند برای مثال روانشناسی انسانی، درمان های تلفیقی، درمان های رفتار شناختی، اگزیستانسیال درمانی و غیره. بسته به فرد و اختلال مورد نظر ممکن فرد درمانگر رویکرد متفاوتی را در پیش بگیرد.
علاوه بر مبنای روان درمانی در کار درمانگران، ممکن است رویکرد های مختلفی برای حرکت و رقص به کار بکار گرفته شود. در این نوع درمان ممکن است برخی درمانگران برای بهبود شرایط فرد از رقص هایی همچون باله، رقص های محلی و … بهره ببرند، اما پایه این نوع درمان بر اساس حرکات خلاقانه و و با استفاده از بداهه سازی صورت می گیرد.
الزاما افرادی که در این رشته فارق التحصیل می شوند می بایست تسلط کافی بر موارد همچون تحیلیل جنبش ( که شامل آنالیز حرکات laban، حرکت های جنبشی و حرکات Kestenberg آناتومی تجربی، توسعه ها و پیشرفت های انسانی، روانشناسی رشد، حرکات پایه، شیوه های ادغام ذهن مانند Body-Mind Centering®, Bartenieff Fundamentals و همچنین روش Feldenkrais و یا تکنیک های Alexander را داشته باشد.
علاوه بر موارد بالا، به دلیل اینکه ممکن است این نوع درمان ها به صورت دسته جمعی بکار گرفته شوند و یا اینکه افراد از نظر شرایط فرهنگی با یکدیگر متفاوت باشند روش هایی نیز برای استاندارد سازی حرکات وجود دارند که درمانگر می بایست این آموزش ها را فرا گرفته باشد.
در اینجا قصد داریم تا بکار گیری این روش را توسط Bonnie Meekums، یکی از متخصصین رقص درمانی مورد بررسی قرار دهیم:
مرحله اول: آماده سازی و گرم کردن برای حرکت درمانی
در اینجا لازم است تا فضایی امن و بدون هچگونه مانعی که سبب ایجاد حواس پرتی در فرد شود تهیه گردد. پس از آن یک رابطه حمایتی بین درمانگر و فرد دچار اختلال ایجاد گردیده و فرد شرکت کننده با با حرکات آشنا می شود.
مرحله دوم: پرورش
رهبر به طور شفاهی شرکت کننده را ترغیب می کند تا به سمت تصاویر نا خود آگاهی که در ذهن وی وجود دارد هدایت شود و یک محیط داخلی را برای خود ایجاد کند، یک فضای آرام که در آن به انجام حرکات خواهد پرداخت.
مرحله سوم: اشراق و روشنایی
فرایندی که از طریق آگاهی آگاهانه از طریق گفتگو با شاهد ادغام می شود خود اندیشی است که در آن شرکت کننده انگیزه های نا خود آگاه را کشف و برطرف می کند، که باعث افزایش آگاهی از خود در فرد می شود؛ افزایش آگاهی از خود می تواند اثرات مثبت و منفی متفاوتی را در پی داشته باشد.
مرحله پایانی: ارزیابی
در مورد بینش،اهمیت و میزان تاثیر گذاری درمان برای پایان دادن به دوره درمانی آماده شوید.
تحقیقات
رقص درمانی یک روش با کاربرد های یکسان نیست، بسته به آداب، رسوم و فرهنگ کشور های مختلف، این نوع درمان می تواند نمود های مختلفی را شامل شود بسته کشوری که درمان در آن صورت می گیرد ممکن است متخصص رقص درمانی در کنار سایر روانشناسان فعالیت داشته و یا اینکه روند درمان را در یک محیط اختصاصی پی بگیرد.
همین امور سبب می شوند تا تحقیقات علمی در رابطه با حرکت درمانی با رقص درمانی به خوبی پاسخگوی نحوه مکانیسم و اثر بخشی این نوع روش درمان نباشند. همچنین شیوه های اختصاصی بکار گرفته شده در این درمان نیز به پیچیدگی های شناختی آن افزوده و کار را کمی سخت تر کرده؛ اما در نهایت این تاثیر مثبت و درمان فرد است که برای ما حائز اهمیت است که رقص درمانی این نتایج را در بر داشته است.
مکانیسم های پیشنهادی
فرضیه های مختلفی در این رابطه ارائه شده است و افراد می توانند با بکار گیری آنها از مزایای آن بهره ببرند. از جمله فواید بسیار مثبت حرکت درمانی نمود های اجتماعی این نوع درمان است که در قسمت های مختلف این مقاله به آن اشاره شده است. همچنین استفاده از موسیقی تاثیر گذاری این نوع درمان را دوچندان کرده است.
پژوهشگران بر این باورند که استفاده از موسیقی می تواند موجب کاهش درد، اضطراب و همچنین افزایش آرامش در فرد تحت درمان باشد. همچنین شما برای رقصیدن به آموزش نیاز خواهید داشت، محققان بر این باورند که آموزش های فیزیکی فواید مختلفی را از جنبه های روانشناختی برای فرد در پی خواهد داشت.
برای اغلب افراد رقصیدن نوعی تفریح لذت بخش است؛ تفریح همراه با درمان و نوعی ارتباط غیر کلامی که سبب می شود تا احساساتتان را به بهترین شکل ممکن بروز دهید؛ این نوع درمان به ویژه برای افراد مبتلا به زوال عقل و آلزایمر توصیه می شود.
مطالعات و بررسی های صورت گرفته
طی یک بررسی با عنوان حرکت درمانی و اسکیزوفرنی که در سال 2013 توسط Cochrane صورت گرفت، منجر شد تا این نتایج بدست آیند:
متاسفانه تعداد افراد شرکت کننده در این مطالعه به حد کافی نبود و به همین دلیل نمی توان این نوع درمان را برای این اختلال رد و یا تائید کرد.
مطالعه دیگری نیز در این زمینه در رابطه با بیمارن مبتلا به سرطان در سال 2015 صورت گرفت: یافته های حاصل از مطالعات فردی نشان می دهد که رقص درمانی یا حرکت درمانی ممکن است تأثیر مفیدی بر کیفیت زندگی، جراحی سوماتیکی (یعنی پریشانی ناشی از درک عملکرد بدن) و قدرت زنان مبتلا به سرطان سینه داشته باشد.
جدید ترین تحقیقات
در طی جدید ترین بررسی که توسط Cochrane برای بررسی تاثیر حرکت درمانی و تاثیر آن بر افسردگی صورت گرفت نتایج زیر حاصل شد: هیچ مدرکی مبتنی بر اثر بخشی و یا سوء اثر بخشی این نوع درمان حاصل نشد؛ مهم ترین نتیجه کسب شده این بود که این نوع درمان تاثیر بسیار مثبتی بر عملکرد اجتماعی افراد دارد اما از آنجا که این از یک مطالعه با کیفیت روش شناختی پایین بود این نتایج قابل استناد نخواهند بود.
طی بررسی دیگری که در زمینه بیماری پارکینسون و تاثیر حرکت درمانی یا رقص درمانی بر آن صورت گرفت مشخص کرد که بیشترین الزامات برنامه های ورزشی را برای بیماران مبتلا به پارکینسون برآورده می کند. مزایایی همچون بهبود عملکرد راه رفتن، تعادل و بالا بردن کیفیت زندگی؛ البته ابن نتایج در مطالعات کوتاه مدت یافت شد و برای بررسی تاثیر بلند مدت آن هنوز شواهدی در دسترس نیست.
طی آخرین بررسی های Cochrane در رابطه با رقص درمانی مشخص شد که این نوع درمان هیج نوع ثمر بخشی بر علائم رفتاری، اجتماعی، شناختی و احساسی افراد مبتلا به زوال عقل در پی نخواهد داشت.
مزایا
تحقیقات نشان می دهند که استفاده از رقص به عنوان یک روش درمانی چندین کارکرد مغز را به طور هم زمان فعال می کند که از جمله می توان به فعالیت های حرکتی، ذهنی، موسیقیایی و عاطفی اشاره کرد.
طی یک مطالعه تحقیقاتی انجام شده بر روی سالمندان و ببرسی نحوه تاثیر فعالیت های فیزیکی بر میزان پیشرفت و یا پیشگیری از ابتلا به زوال عقل، محققان دریافتند تقریبا هیچکدام از فعالیت های مانند گلف و یا پیاده روی هیچگونه تاثیری بر روند زوال ندارند.
اما این رقص درمانی یا حرکت درمانی بود که توانست تاثیری 76% را از خود نشان دهد! دلیل آن نیز واضح است، رقصیدن به صورت همزمان چندین ناحبه از مغز را به عمل وا می دارد و همین موضوع موجب تقویت عملکرد این عضو از بدن می شود.
همچنین بر اساس یافته ها رقص درمانی می تواند برای کودکانی که مورد آزار و اذیت نیز قرار گرفته اند مفید باشد، این روش درمانی نوعی درمان حمایتی برای این افراد به شمار می آید. پس از مطالعاتی که بر روی دختری که مورد آزار قرار گرفته بود مشخص شد که این فرد پس از شرکت در کلاس های رقص درمانی روند بهبودی مثبتی را پشت سر گذاشته است و همچنین میزان اعتماد بنفس نیز در وی افزایش یافته است.
آزار های جنسی و رقص درمانی
محقق دیگری تأثیرات رقص درمانی را در رابطه با کودکانی که در معرض سوءاستفاده قرار گرفته اند و ارتباط آنها با مادران را تحت بررسی قرار داده است. در طی این مطالعه مادران و فرزندانشان قبل از مورد بررسی قرار گرفته و سوالاتی از آنها پرسیده شد.
پس از برگزاری جلسه درمانی و حرکت درمانی نیز دوباره همان سوالات از افراد پرسیده شد؛ نتایج نشان ازایجاد پیوند قوی تر بین مادر و فرزند و بود.
همچنین مطالعات صورت گرفته بر روی افراد مبتلا به اضطراب نشان داد که حرکت درمانی یا رقص درمانی می تواند به عنوان یک روش درمانی مفید برای این افراد بشمار بیاید.
مطالعه دیگر بر روی کودکانی انجام شد که دچار نوعی بی نظمی و یا بد رفتاری بودند، این کودکان پس از شرکت در جلسات درمانی مهارت های اجتماعی قوی تری را کسب کردند و نیز مشارکت بیشتری را در کار های تیمی از خود نشان دادند.
عوارض جانبی
این نوع درمان هیچگونه عوارض جانبی را در پی نداشته و تنها گزارش منفی ذکر شده درباره یک شکستگی انگشت بوده که در اثر بی احتیاطی فرد در حین رقصیدن رخ داده است.
مشاغل مرتبط
برخی روش های مرتبط با این نوع درمان وجود دارد که فرد می تواند در این حوزه ها آموزش ببیند
- رقص
- آموزش فیزیکی
- درمان حرفه‌ای
- فیزیوتراپی
- روانشناسی
- هنر درمانی
موارد لازم برای داشتن صلاحیت درمانی
یک فرد برای تبدیل شدن به متخصص رقص درمانی یا حرکت درمانی لازم است تا آموزش های مورد نیاز جهت تبدیل شدن به یک درمانگر رقص درمانی را پشت سر گذاشته باشد. داشتن موارد زیر برای درمانگر الزامی است.
- مدرک کارشناسی ارشد رقص درمانی
- مدرک تدریس رقص
- گذراندن 700 ساعت آموزش بالینی تحت نظارت
- مدرک پیشرفته حرکت درمانی یا رقص درمانی
تحصیلات
هیچ مدرک تحصیلی مشخصی در زمینه رقص درمانی وجود ندارد و این درمانگران هستند که پس از گذراندن دوره کارشناسی ارشد در رشته های روانشناسی و یا روانپزشکی تحت آموزش هایی برای بادگیری نحوه بکار گیری رقص درمانی یا حرکت درمانی قرار می گیرند.
منابع
- Home. ADTA. Retrieved on 2015-12-04.
- ^ DTAA. DTAA. Retrieved on 2015-12-04.
- ^ Association for Dance Movement Psychotherapy. Admp.org.uk. Retrieved on 2015-12-04.
- ^ Ekman, S.-L.; Palo Bengtsson, L. and Winblad, B.; Ekman, S.-L. (1998). “Social Dancing: A Way to Support Intellectual, Emotional and Motor Functions in Persons with Dementia”. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing. 6. 5 (6): 545–554. doi:10.1046/j.1365-2850.1998.560545.x. PMID 10076285.
- ^ Schore, A. (1994). “affect regulation and the origin of the self: the neurobiology of emotional development”. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry. 35 (11): 1561–1562. doi:10.1097/00004583-199611000-00028.
- ^ Schwartz, H. (1992) “Torque: The new kinaesthetic of the twentieth century”. In Crary, J. and S. Kwinter (Ed.) Zone 6: Incorporations. New York: Urzone ISBN 9780942299298
- ^ Chodorow, Joan (1991). “Dance Therapy and Depth Psychology: The Moving Imagination (Paperback) – Routledge”. Routledge.com. Retrieved 6 November2017.
- ^ Pallaro, Patrizia (15 January 2007). Authentic Movement: Moving the Body, Moving the Self, Being Moved: A Collection of Essays – Volume Two. London: Jessica Kingsley Publishers. p. 33. ISBN 978-1846425868.
