اختلال مو کندن یا وسوسه کندن مو یا تریکوتیلومانیا
(Trichotillomania)
افراد مبتلا به صورت مکرر به کندن مو ی خود می پردازند که منجر به بی مویی می شود. مو کندن در هر ناحیه از بدن که مو رشد کند می تواند روی دهد.
نواحی رایج کاسه ی سر، ابروها و پلک ها هستند و نواحی کمتر متداول زیر بغل، صورت، ناحیه ی شرمگاهی و اطراف مقعد می باشد.
این بیماری از نظر بالینی به طور قابل ملاحظه ای در عملکرد های اجتماعی، شغلی و دیگر اختلال بوجود می آورد.
این نواحی در افراد مبتلا ممکن است با گذشت زمان تغییر کند.
دوره های این اختلال هم به صورت کوتاه مدت و در طول روز، هم مداوم و پراکنده باشد به طوری که چند ساعت طول بکشد و در کل این اختلال چند ماه تا چند سال ممکن است دوام داشته باشد. این افراد تلاش هایی برای کاهش رفتارهای مو کنی می کنند.
احساس ناراحتی در این افراد به صورت احساس کنترل نداشتن، شرمندگی و خجالت می باشد.
دامنه ی رفتاری در این اختلال با توجه به عوامل مختلف از جمله نوع مو، شیوه ی کندن و رفتارهای بعد از مو کندن متفاوت می باشد. حالت های هیجانی مختلف قبل از مو کنی یا همراه آن ممکن است وجود داشته باشد که شامل اضطراب، کسالت، احساس تنش، لذت و یا احساس تسکین می باشد.
رفتار مو کنی با درجات مختلفی از هشیاری در افراد به صورت توجه متمرکز و خودکار یا هر دو حالت وجود دارد. معمولا این افراد رفتار مو کنی را در حضور دیگران انجام نمی دهند.
کندن مو، کشیدن مو، خوردن مو یا بیرون آوردن مو از دید افرادی که به این اختلال روانشناختی دچار نیستند رنج‌آور است.
خوب است بدانید کسانی که به اختلال مو کندن دچار هستند این کار را انجام می‌دهند تا از وسواس و فکرهای آزاردهنده جلوگیری کنند یا آن‌ها را کاهش دهند.
افراد مبتلا به این اختلال یک میل اجباری (Compulsive) برای کندن مو در خودشان حس می‌کنند.
آن‌ها به اندازه‌ای موهایشان را می‌کنند که بخشی از سرشان کم‌مو یا کچل شود. این کم مو شدن یا کچلی نیز رنج، ناراحتی و فشار روانشناختی را برای این افراد به دنبال دارد. کسانی که دچار اختلال مو کندن هستند در زندگی روزمره، عملکرد اجتماعی و شغلی دچار مشکل اساسی می‌شوند.
اختلال مو کندن در نوزادان نیز دیده شده است اما معمولا در سال‌های نخست رشد از بین می‌رود.
آغاز اختلال مو کندن در بیش‌تر موارد هم‌زمان با بلوغ یا پس از آن است. اختلال مو کندن تریکوتیلومانیا نیز نامیده می‌شود که واژه‌ای یونانی است. تریکو (مو)، تیل (کشیدن)، مانیا (دیوانگی، جنون). تریکوتیلومانیا بیش‌تر با دیگر اختلالات روانشناختی به ویژه اختلال افسردگی عمده و اختلال پوست کندن، همایندی و Comorbidity دارد.
نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای اختلال مو کندن یا تریکوتیلومانیا
A: فرد همیشه موهای خود را می‌کند تا جایی که بخشی از سر او بدون مو یا کچل می‌شود.
B: فرد بارها و بارها برای کاهش یا جلوگیری از کندن مو تلاش کرده است ولی با شکست رو‌به‌رو شده است.
C: مو کندن به نابسامانی شدید و رنج شخصی در عملکرد اجتماعی، شغلی و دیگر جنبه‌های مهم زندگی فرد بیانجامد.
D: مو کندن با یک بیماری پزشکی عمومی توجیه شدنی نباشد. برای نمونه این کندن مو نباید به خاطر نوعی بیماری پوستی باشد.
E: مو کندن با اختلال روانشناختی دیگری توجیه‌پذیر نباشد. برای نمونه کندن مو به دلیل اختلال بادی دیسمورفیک نباشد.
سبب شناسی تریکوتیلومانیا
اضطراب، افسردگی و اختلال وسواسی اجباری در کسانی که دچار اختلال مو کندن هستند دیده می‌شود.
کندن مو با اختلال PTSD نیز همایندی دارد و استرس نیز می‌تواند عامل برخی از موارد مو کندن باشد.
برخی از روان‌شناسان بر این باورند که کندن مو مانند یک تقویت کننده مثبت کار می‌کند. به ویژه به این دلیل که فرد پس از تجربه یک تنش و فشار روانشناختی با کندن موی خود احساس آرامش می‌کند.
روان‌شناسانی که رویکرد شناختی دارند اختلال مو کندن را گونه‌ای از اختلال عادتی یا Habit Disorder می‌دانند. آن‌ها می‌گویند که گره‌های پایه (عقده‌های قاعده‌ای) در پدید آمدن عادت‌ها، و لب‌های پیشانی در سرکوب یا بازداری چنین عاداتی نقش دارند.
همچنین اختلال در رابطه مادر-کودک ، ترس از تنها ماندن و ترک شدن و فقدان اخیر شی یا object با این اختلال رابطه دارد.
درمان اختلال مو کندن یا تریکوتیلومانیا
روان درمانی
شیوه‌ی روان درمانی اختلال مو کندن به سن بستگی دارد. در کودکان مدرسه‌ای ممکن است این اختلال با ادامه‌ی رشد برطرف شود. در نوجوانان و جوانان آگاهی دادن به فرد و خانواده درباره‌ی ایناختلال روانشناختی بسیار مهم است.
بهترین شیوه‌ی درمان اختلال مو کندن، آموزش معکوس سازی عادت (HRT: Habit Reversal Trainingg) است. در این شیوه‌ی روان‌درمانی، روان‌شناس به فرد یاد می‌دهد تا میل شدید به مو کندن را بشناسد و این میل را به چیز دیگری معطوف کند. روان درمانی شناختی رفتاری یا CBT، بیوفیدبک، هیپنوتیزم، درمان رفتاری و نیز روانکاوی نیز می‌توانند از شدت فراوانی سمپتوم‌ها بکاهند و این اختلال را درمان کنند.
دارو درمانی اختلال مو کندن
- درمان شناختی
- تمرین برگرداندن عادت
- درمان پذیرش و تعهد
- دارو درمانی
دارو درمانی می تواند اختلال مو کندن را کنترل کند اما نمی تواند آن را به طور کامل درمان کند. درمان با کلوپیرامین (آنافرانیل)، داروهای تری سایکلیک (سه حلقه‌ای) نشانه داده است که می‌تواند سودمند باشد. فلوکستین (پروزاک) و دیگر SSRI ها نیز تا اندازه‌ای سودمند هستند اما عوارض جانبی نیز به همراه دارند.
منبع:
- راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانشناختی ویرایش ۵, DSM-۵
- خلاصۀ روان پزشکی کاپلان و سادوک بر اساس DSM-5
