اختلال افسردگی نامشخص

اختلال افسردگی نامشخص از دیدگاه دی اس ام مربوط به بیمارانی است که فاقد نشانه‌های عنوان شده برای تشخیص‌های معین هستند.

عوارض مشهود در این گونه بیماران ممکن است ملایم تر یا کوتاه مدت تر باشد یا اینکه ممکن است بیشتر نشانه‌های عوارض افسردگی اساسی یا افسرده خویی را داشته باشند ولی همه‌ی نشانه‌ها در آنان مشاهده نشود.

در ادامه با کلینیک اعصاب و روان هیربد همراه باشید.

اختلال افسردگی نامشخص

این گروه از بیماران ممکن است شامل خانم هایی باشد که از افسردگی ناشی از دوران عادت ماهانه رنج می‌برند یا انسان‌هایی باشند که دچار اسکیزوفرنی یا اختلالات روان پریشی با گرایش به افسردگی هستند.

اما افرادی که در سوگ از دست دادن عزیزی هستند یا شکست و تغییری در زندگی شان رخ داده یا در اثر مشکلات پزشکی دچار افسردگی شده‌اند در این گروه قرار نمی‌گیرند.

به عبارتی دیگر این گروه از بیماران شامل انواع گسترده‌ای از بیماران می‌شود که افسردگی شان علت خارجی روشنی ندارد ولی آن قدر جدی است که در توانایی آنان برای داشن یک زندگی عادی اختلال ایجاد می‌کند.

شاخص­هایی برای اختلالات افسردگی

همراه با ناراحتی اضطراب­ آور:

ناراحتی اضطرابی به صورت وجود حداقل دو مورد از نشانه­‌های زیر در طول اکثر روزهای دوره افسردگی اساسی یا اختلال افسردگی مداوم (افسرده­ خویی) تعریف شده است:

احساس کفری یا عصبی بودن.

احساس بی­قراری غیرعادی.

مشکل تمرکز کردن به خاطر نگرانی.

ترس از اینکه اتفاق هولناکی روی دهد.

احساس اینکه ممکن است فرد کنترل خودش را از دست بدهد.

توجه: ناراحتی اضطرابی به صورت ویژگی برجسته اختلال دوقطبی و افسردگی اساسی در مراقبت اولیه و محیط­ های تخصصی سلامت روان ذکر شده است. سطوح بالای اضطراب با خطر بالاتر خودکشی، مدت طولانی­تر بیماری و احتمال بیشتر پاسخ ندادن به درمان، ارتباط داشته است. در نتیجه، از لحاظ بالینی مفید است که برای برنامه ­ریزی درمان و نظارت کردن بر پاسخ به درمان، وجود و شدت سطوح پریشانی مضطرب به دقت مشخص شود.

همراه با ویژگی­های مختلط:

حداقل سه مورد از نشانه­‌های مانیک/هیپومانیک زیر تقریباً هر روز در طول اکثر روزهای دوره افسردگی اساسی وجود دارند:

• خلق بالا، گشاده.
• عزت نفس کاذب یا بزرگ منشی.
• پرحرف ­تر از معمول یا تحت فشار برای ادامه دادن صحبت.
• پرش افکار یا تجربه ذهنی که افکار شتابان هستند.
• افزایش انرژی یا فعالیت هدفمند (خواه اجتماعی، در محل کار یا مدرسه یا جنسی).
• مشغولیت زیاد یا افراطی در فعالیت­‌هایی که توان بالایی برای پیامدهای ناراحت­ کننده دارند (مثل پرداختن به ولخرجی در خرید مهارنشده، بی­ احتیاطی جنسی، سرمایه­ گذاری­ های احمقانه).
• کاهش نیاز به خواب (با وجود خوابیدن کمتر از معمول، احساس استراحت می­‌کند؛ با بی­ خوابی تفاوت دارد).

نشانه­‌های مختلط توسط دیگران مشاهده هستند و انحراف از رفتار معمول فرد را نشان می­‌دهند.

در مورد افرادی که نشانههای آنها ملاک‌های کامل را برای مانی یا هیپومانی برآورده می­‌کنند، تشخیص باید اختلال دوقطبی نوع I یا نوع II باشد.

نشانه­‌های مختلط ناشی از تأثیرات فیزیولوژیکی مواد نیستند (مثل سوءمصرف مواد مخدر، دارو یا درمان دیگر).

توجه: معلوم شده که ویژگی­ های مختلط مرتبط با دوره افسردگی اساسی، عامل خطر مهمی برای ایجاد اختلال دوقطبی نوع I و نوع II است. در نتیجه، اشاره کردن به وجود این شاخص برای برنامه ­ریزی درمان و نظارت کردن بر پاسخ به درمان، از لحاظ بالنی مفید است.

همراه با ویژگی­های مالیخولیایی:

یکی از موارد زیر در طول شدیدترین دوره کنونی وجود دارد:

فقدان لذت در تمام، یا تقریباً تمام فعالیت­ها.

فقدان واکنش ­پذیری به محرک­‌هایی که معمولاً لذت­بخش هستند

(وقتی اتفاق خوبی روی می­‌دهد، به نظر نمی ­رسد احساس کند خیلی بهتر است، حتی موقتی).

سه (یا تعداد بیشتر) موارد زیر:

• ویژگی متمایز خلق افسرده که با اندوهگینی عمیق، ناامیدی، و /یا کج­ خلقی یا به اصطلاح خلق پوچ مشخص می­‌شود.
• افسردگی که معمولاً هنگام صبح بدتر می­‌شود.
• بیدارشدن صبح زود (یعنی، حداقل ۲ ساعت قبل از بیدارشدن معمول).
• سراسیمگی یا کندی روانشناختی-حرکتی محسوس.
• بی­ اشتهایی یا کاهش وزن قابل ملاحظه.
• احساس گناه بیش از حد یا نامناسب.

توجه: شاخص «همراه با ویژگی‌­های مالیخولیایی» در صورتی به کار می­‌رود که این ویژگی‌ها درشدیدترین مرحله دوره وجود داشته باشند.

فقدان تقریباً کامل توانایی برای لذت، نه فقط کاهش، وجود دارد. رهنمود برای ارزیابی فقدان واکنش ­پذیری خلق این است که حتی وقایع بسیار مطلوب با مسرور شدن خلق ارتباط ندارند.

خلق یا اصلاً مسرور نمی‌­شود، یا فقط تا اندازه­ای مسرور می­‌شود (مثلاً تا ۲۰ الی ۴۰ درصد هر بار فقط به مدت چند دقیقه). «ویژگی متمایز» خلق که مخصوص شاخص «همراه با ویژگی­‌های مالیخولیایی» است، از لحاظ کیفی متفاوت با خلقی است که در دوره افسردگی غیرمالیخولیایی تجربه می‌شود.

خلق افسرده که به صورت صرفاً شدیدتر، طولانی مدت­ تر توصیف شده یا بدون دلیل وجود دارد، از لحاظ کیفی، واضح محسوب نمی­‌شود. تغییرات روانشناختی – حرکتی تقریباً همیشه وجود دارند و دیگران می‌­توانند آنها را مشاهده کنند.

ویژگی­‌های مالیخولیایی در فرد واحد، گرایش نسبتاً کمتری دارند که در دوره­‌ها تکرار شوند. آنها در بیماران بستری بیشتر از بیماران سرپایی شایع هستند؛ احتمال وقوع آنها در دوره ‌های افسردگی خفیف کمتر از دوره­ های افسردگی اساسی شدیدتر است؛ و بیشتر احتمال دارد که در افراد مبتلا به ویژگی­‌های روان­ پریشی روی دهند.

همراه با ویژگی­های نامتعارف یا متناقض

این شاخص زمانی می‌­تواند به کار برده شود که این ویژگی­ها در اکثر روزهای دوره افسردگی اساسی یا اختلال افسردگی مداوم کنونی یا اخیر غالب باشند.

• واکنش ­پذیری خلقی (یعنی، خلق در پاسخ به وقایعی یا بالقوه مثبت، مسرور می­‌شود).
• دو (یا تعداد بیشتری) از موارد زیر:
• افزایش وزن یا افزایش اشتهای قابل ملاحظه.
• پرخوابی.
• فلج سربی (یعنی، احساس سنگینی، سربی در دست­‌ها یا پاها).
• الگوی بادوام حساسیت نسبت به طرد میان­ فردی ( به دوره‌های اختلال خلقی محدود نم‌ ­شود) که به اختلال اجتماعی یا شغلی قابل ملاحظه منجر می­‌شود.

توجه:«افسردگی نامتعارف» اهمیت تاریخی دارد (یعنی، نامتعارف در تناقض با جلوه­ های افسردگی کلاسیک سراسیمه، «درون­زاد» که وقتی افسردگی به ندرت در محیطهای سرپایی تشخیص داده می‌­شد و تقریباً هرگز در نوجوانان یا بزرگسالان جوان­تر تشخیص داده نمی‌­شد، رایج بود) و این روزها، آن گونه که این اصطلاح ممکن است به آن اشاره داشته باشد، بر جلوه بالینی نامعمول یا غیرعادی دلالت ندارد.

واکنش ­پذیری خلقی عبارت است از توانایی مسرور شدن به هنگامی که فرد با رویدادهای مثبت روبرو می‌­شود (مثل دیدار فرزندان، ستایش ‌های دیگران). اگر شرایط بیرونی مطلوب بمانند، ممکن است خلق حتی طولانی سرحال (نه غمگین) شود. افزایش اشتها می­‌تواند با افزایش واضح در مصرف غذا یا افزایش وزن آشکار شود. پرخوابی می­‌تواند مدت طولانی ­تر خواب شبانه یا چرت زدن روزانه را شامل شود که حداقل به ۱۰ ساعت خواب در روز می­‌رسد ( یا حداقل ۲ ساعت بیشتر از زمانی که فرد افسرده نبوده است). فلج سربی به صورت احساس سنگینی یا سربی کردن معمولاً در دست‌ها یا پاها تعریف شده است. این حس عموماً به مدت حداقل یک ساعت در روز وجود دارد، اما اغلب هر بار به مدت چند ساعت ادامه می­‌یابد. برخلاف ویژگی‌های نامتعارف دیگر، حساسیت بیمارگون نسبت به احساس طرد میان­ فردی، صفتی است که شروع زودهنگام دارد و در طول بخش عمده­ای از زندگی بزرگسالی ادامه می­‌یابد. حساسیت نسبت به طرد هم زمانی که فرد افسرده است و هم افسرده نیست روی می‌دهد، هرچند ممکن است در طول دوره­‌های افسردگی تشدید شود.

همراه با ویژگی­های روان­پریشی:

هذیان­ها و  یا توهمات وجود دارند.

همراه با ویژگی‌­های روان­پریشی همخوان با خلق: محتوای تمام هذیان­ها و توهمان با موضوعات معمول افسردگی بی­کفایتی شخصی، احساس گناه، بیماری، مرگ، پوچ­انگاری، یا سزاوار تنبیه بودن هماهنگ است.

همراه با ویژگی­‌های روان ­پریشی ناهمخوان با خلق: محتوای هذیان­‌ها و توهمات، موضوعات معمول بی­ کفایتی شخصی، احساس گناه، بیماری، پوچ ­انگاری، یا سزاوار تنبه بودن را شامل نمی­‌شود، یا محتوا آمیزه­‌ای از موضوعات ناهمخوان با خلق یا همخوان با خلق است.

همراه با کاتاتونی:

در صورتی که ویژگی­های کاتاتونیک در بخش عمده­ای از دوره وجود داشته باشد، شاخص کاتاتونی می‌­تواند در مورد دوره افسردگی به کار برده شود. به ملاک‌های کاتاتونی مرتبط با اختلال روانشناختی در فصل «طیف اسکیزوفرنی و اختلالات روان­پریشی دیگر» مراجعه کنید.

همراه با شروع پیش از زایمان

این شاخص می­‌تواند در مورد دوره کنونی اعمال شود، یا اگر ملاک‌های کامل در حال حاضر برای دوره افسردگی اساسی برآورده نشده باشند، در مورد جدیدترین دوره افسردگی اساسی، در صورتی که شروع نشانه ‌های خلقی در مدت حاملگی یا ۴ هفته بعد از زایمان باشد، به کار برده شود.

توجه: دوره­‌های خلقی می­‌توانند در مدت حاملگی یا پس از زایمان شروع شوند. گرچه برآوردها مطابق با دوره پیگیری بعد از زایمان تفاوت دارند، اما بین ۳ تا ۶ درصد زنان در مدت حاملگی یا در چند هفته یا چند ماه بعد از زایمان، شروع دوره افسردگی اساسی را تجربه خواهند کرد. پنجاه درصد دوره­‌های افسردگی اساسی «پس از زایمان» عملاً قبل از زایمان شروع می­‌شوند.

بنابراین، به این دوره‌­ها جمیعاً با عنوان دوره­‌های پیش از زایمان اشاره شده است.

زنان مبتلا به دوره‌های افسردگی اساسی پیش از زایمان اغلب اضطراب شدید و حتی حملات وحشتزدگی دارند.

تحقیقات آیده­ نگر نشان داده‌­اند که نشانه­‌های خلقی و اضطرابی در مدت حاملگی، به علاوه «غم مادری» خطر دوره افسردگی اساسی پس از زایمان را افزایش می­‌دهند.

دوره ­های خلقی با شروع پیش از زایمان می‌­توانند با ویژگی­های روان­پریشی یا بدون آنها وجود داشته باشند.

بچه­ کشی غالباً با دوره­ های روان­پریشی پس از زایمان ارتباط دارد که با توهمات دستوری برای کشتن بچه یا هذیان­‌هایی که روح بچه تسخیر شده است مشخص می­‌شوند، اما نشانه‌های روان­پریشی می­‌توانند در دوره­‌های خلقی شدید پس از زایمان نیز بدون هذیان­‌ها یا توهمات خاص، روی دهند.

به نظر می­‌رسد که دوره­‌های خلقی (افسردگی اساسی یا مانیک) پس از زایمان همراه با ویژگی‌­های روان­پریشی در ۱ مورد از ۵۰۰ تا ۱ مورد از ۱۰۰۰ زایمان روی می­‌دهند و ممکن است در زنان دارای یک اولاد، شایع­تر باشند. خطر دوره­‌های پس از زایمان همراه با ویژگی­های روان­پریشی در زنانی خیلی بالاست که به دوره­ های خلقی پیشین پس از زایمان مبتلا هستند، ولی در زنانی که سابقه قبلی اختلال افسردگی یا دوقطبی دارند (مخصوصاً اختلال دوقطبی نوع I) و آنهایی که سابقه خانوادگی اختلالات دوقطبی دارند نیز بالاست.

در صورتی که زن دوره پس از زایمان همراه با ویژگی­‌های روان­پریشی داشته باشد، خطر عودکردن با هر زایمان بعدی، بین ۳۰ تا ۵۰ درصد است. دوره­ های پس از زایمان همراه با ویژگی‌های روان­پریشی داشته باشد، خطر عودکردن با هر زایمان بعدی، بین ۳۰ تا ۵۰ درصد است.

دوره ­های پس از زایمان باید از دلیریوم که در دوره پس از زایمان روی می‌دهد، که با سطح نوسان­ کننده آگاهی یا توجه مشخص می‌­شود، متمایز شود.

دوره پس از زایمان از نظر میزان تغییرات عصبی-درون­ریز و سازگاری­‌های روانشناختی – اجتماعی، تأثیر بالقوه شیردادن با پستان بر برنامه ­ریزی درمان، و اشارات ضمنی بلندمدت سابقه اختلال خلقی پس از زایمان برای برنامه ­ریزی خانوادگی بعدی، منحصر به فرد است.

همراه با الگوی فصلی:

این شاخص در مورد اختلال افسردگی اساسی و عود کننده به کار می‌­رود.

بین شروع دوره­‌های افسردگی اساسی در اختلال افسردگی اساسی و زمان خاصی از سال( مثلاً در پاییز یا زمستان) رابطه زمانی وجود داشته باشد.

توجه: مواردی را که در آنها تأثیر واضح عوامل استرس ­زای روانشناختی – اجتماعی مرتبط با فصل وجود دارد منظور نکنید (مثل بیکار بودن منظم در هر زمستان).

بهبودهای کامل (یا تغییر از افسردگی اساسی به مانی یا هیپومانی) نیز در زمان بخصوصی از سال روی می­‌دهند (مثلاً افسردگی در بهار ناپدید می­‌شود).

در ۲ سال گذشته، دو دوره افسردگی اساسی روی داده­‌اند که روابط زمانی فصلی را که در فوق شرح داده شد، نشان­ داده­‌اند و در طول همین دوره، هیچ دوره افسردگی اساسی غیرفصلی روی نداده است.

تعداد دوره­‌های افسردگی اساسی فصلی (به صورتی که در فوق شرح داده شد) به طور قابل ملاحظه‌­ای از دوره‌­های افسردگی اساسی غیرفصلی که ممکن است در طول زندگی فرد روی داده باشند، بیشتر است.

توجه: شاخص «همراه با الگوی فصلی» می‌­تواند در مورد الگوی دوره­ای افسردگی اساسی در اختلال افسردگی اساسی عودکننده به کار برده شود. ویژگی اصلی عبارت است از شروع و بهبود دوره­‌های افسردگی اساسی در زمان­های بخصوصی از سال.

در اغلب موارد، این دوره‌­ها در پاییز یا زمستان شروع می‌شوند و در بهار بهبود می‌­یابند. در موارد نادر، ممکن است دوره­‌های افسردگی تابستانی مکرر وجود داشته باشند.

این الگوی شروع و بهبود دوره ‌ها باید در طول حداقل دوره ۲ ساله روی داده باشند، بدون هرگونه دوره­‌های غیرفصلی که در طول این دوره روی داده باشند.

به علاوه، تعداد دوره‌های افسردگی فصلی در طول زندگی فرد باید خیلی بیشتر از دوره‌های افسردگی غیرفصلی باشد.

این شاخص در مورد موقعیت­‌هایی که در آنها این الگو با عوامل استرس ­زای روانشناختی – اجتماعی مرتبط با فصل بهتر توجیه می­‌شوند، کاربرد ندارد (مثل بیکاری فصلی یا برنامه تحصیلی). دوره­‌های افسردگی اساسی که به صورت الگوی فصلی روی می‌دهند اغلب با انرژی برجسته، پرخوابی، پرخوری، افزایش وزن و اشتیاق به کربوهیدرات­ها مشخص می‌شوند.

معلوم نیست که آیا الگوی فصلی به احتمال بیشتر در اختلال افسردگی اساسی یا اختلالات دوقطبی عودکننده است. با این حال، در محدوده گروه اختلالات دوقطبی، به نظر می‌­رسد که الگوی فصلی به احتمال بیشتری در اختلال دوقطبی نوع II باشد تا اختلال دوقطبی نوع I. در برخی افراد، شروع دوره­‌های مانیک یا هیپومانیک نیز ممکن است با فصل خاصی ارتباط داشته باشد.

به نظر می‌­رسد که میزان شیوع الگوی فصلی از نوع زمستانی مطابق با عرض جغرافیایی، سن، و جنسیت، تفاوت داشته باشد. میزان شیوع با عرض‌های جغرافیایی بالاتر افزایش می‌­یابد.

سن نیز پیش ­بین نیرومند فصلی بودن است؛ به طوری که افراد جوان­تر بیشتر در معرض خطر دوره­‌های افسردگی زمستانی هستند.