هیپرترمی (hyperthermia) به دسته ای از بیماری‌های مرتبط با تب اشاره دارد که با بالارفتن غیر طبیعی دمای بدن شناخته می‌شوند و برعکس آن هیپوترمی یعنی پایین آمدن غیرطبیعی بدن است.
برای آشنایی بیشتر با هیپرترمی و علائم و درمان‌های آن در ادامه مطلب با کلینیک اعصاب و روان هیربد همراه باشید.
این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم تنظیم گرمای بدن تحت تأثیر عوامل بیرونی قرار می‌گیرد و باعث می‌شود دمای داخلی بدن فرد افزایش یابد.
هیپرترمی با شرایطی که عوامل داخلی بدن مانند عفونت، مشکلات تنظیم گرما و واکنش‌های دارویی و یا مصرف بیش از حد داروها باعث افزایش درجه حرارت بدن شوند، تفاوت دارد.
در انسان دمای نرمال بدن در طول روز 35.5 درجه سانتیگراد تا 37.5 درجه سانتیگراد است. اما مبتلایان به هیپرترمی دمای بدن بیش از 38 درجه سانتیگراد دارند.
حقایقی در مورد هیپرترمی:
- دمای بدن بیش از 40 درجه سانتیگراد به عنوان هیپرترمی شدید تعریف می‌شود.
- گرمازدگی یکی از جدی ترین مراحل هیپرترمی است.
- هرگونه فعالیتی که در محیط‌های گرم و مرطوب انجام شود، خطر این بیماری را افزایش می‌دهد.
علائم هیپرترمی چیست؟
علائم هیپرترمی بستگی به مرحله‌ای که بدن به آن رسیده یا میزان گرم شدن بدن دارد. علائم گرمای بیش از حد ممکن است خیلی سریع یا در طی ساعت‌ها یا روزها بروز کند.
از آنجا که بدن سعی می‌کند خود را با عرق کردن خنک کند، عرق آب و نمک‌های حیاتی به نام الکترولیت را از بدن می‌گیرد و باعث کم آبی بدن می‌شود.
کم آبی بدن باعث ایجاد علائمی مانند سردرد و گرفتگی عضلات می‌شود.
اما کم آبی شدید بدن می‌تواند توانایی خنک شدن بدن را از بین ببرد.
اگر این بیماری درمان نشود، می‌تواند منجر به درجه حرارت زیاد بدن و شرایط خطرناک از جمله نارسایی اندام‌ها و در نهایت مرگ شود.
انواع هیپرترمی و علائم مرتبط با آنها عبارتند از:
-
خستگی و گرفتگی
این مرحله از هیپرترمی منجر به علائم زیر می‌شود:
- تعریق مفرط
- خستگی
- پوست سرخ یا قرمز
- گرفتگی عضلات، اسپاسم و درد
- سردرد شدید یا خفیف
- حالت تهوع
2. گرمازدگی
گرمازدگی در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به غش در اثر گرما شود، که وضعیتی خطرناک برای زندگی است.
علائم گرمازدگی شامل موارد زیر است:
- احساس سرما، رنگ پریده و پوست مرطوب
- تعریق شدید یا بیش از حد
- نبض سریع اما ضعیف
- حالت تهوع، استفراغ و اسهال
- سردرد
- گرفتگی عضلات
- خستگی
- ضعف
- عطش شدید
- سرگیجه
- تکرر ادرار کمتر و ادرار تیره
- مشکل در توجه یا تمرکز
- تورم خفیف پاها و مچ پا یا انگشتان و دست
- ضعف یا از دست دادن آگاهی به طور موقت
3. سکته گرما
عدم درمان سكته گرما مي تواند منجر به عوارض خطرناك شود، خصوصاً در كودكان خردسال، كساني كه سيستم ايمني‌شان حساس است و افراد بالاتر از 65 سال.
همچنین هیپرترمی در افرادی که ناراحتی قلبی و فشار خون دارند، عوارض بیشتری ایجاد می‌کند.
با سکته گرما، دمای بدن بیش از 39 درجه تا 40 درجه سانتیگراد، بسته به دمای معمولی و متوسط دمای بدن فرد می‌رسد.
دما و بسیاری از علائم اولیه سکته گرما مانند گرمازدگی است. علائم سکته گرما عبارتند از:
- نبض سریع، اما پالس بسیار ضعیف
- نفس سریع و عمیق
- کاهش عرق کردن
- پوست گرم، قرمز، مرطوب یا خشک
- حالت تهوع
- سردرد
- سرگیجه
- گیجی
- سردرگمی
- تاری دید
- تحریک پذیری یا نوسانات خلقی
- عدم هماهنگی
- غش یا از دست دادن آگاهی
عوارض سکته گرمای شدید شامل موارد زیر است:
- تشنج
- نارسایی ارگان‌ها
- کما
- مرگ
یکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است در اثر گرمازدگی شدید اتفاق بیفتد، رابدومیولیز نام دارد. رابدومیولیز زمانی اتفاق می‌افتد که پروتئینی که از سلولهای عضلانی اسکلتی آسیب دیده آزاد می‌شود باعث آسیب کلیه شود.
درمان‌های هیپرترمی چیست؟
فرد باید فوراً کارهایی را که انجام می‌دهد متوقف کند و در صورت وجود شک به فشار خون بالا به جاهای خنک و سایه دار با جریان هوای خوب حرکت کند.
اگر گرمازدگی بیش از یک ساعت بعد از استراحت در یک مکان خنک ادامه یابد، فرد باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی و آمبولانس باشد.
همچنین باید در مورد علائم عمومی که در طی 30 دقیقه استراحت و مراقبت بهبود نمی‌یابند، به مراقبت‌های پزشکی توجه شود.
نکات اضافی برای درمان هیپرترمی خفیف تا متوسط شامل موارد زیر است:
- نوشیدن آب خنک یا نوشیدنی الکترولیتی
- شل کردن یا درآوردن لباس اضافی
- دراز کشیدن و تلاش برای استراحت
- حمام یا دوش گرفتن
- یک پارچه خنک و مرطوب را روی پیشانی قرار دادن
- به مدت 60 ثانیه مچ دستان را زیر آب خنک نگه داشتن
- تا زمانی که علائم از بین نرفت، از سر نگرفتن فعالیتهای خود
- قرار دادن بسته‌های یخ یا کمپرس در زیر بازوها و کشاله ران
- استفاده از پنکه برای خنک کردن پوست
اگر مشکوک به گرمازدگی باشید یا علائم همچنان ادامه داشته باشد، باید با 115 تماس گرفته یا فرد را به اورژانس منتقل کنید.
اگر فرد مبتلا به گرمازدگی بیهوش باشد یا خیلی گیج و سردرگم باشد، شخص دیگری باید به او کمک کند.
دستورالعمل درمان گرمازدگی شامل موارد زیر است:
- حرکت به یک منطقه خنک، سایه دار و با تهویه مناسب
- دراز کشیدن
- شل کردن یا در آوردن لباس اضافی
- تماس با شماره 115 یا جستجوی مراقبت پزشکی
- نخوردن و نوشیدن چیزی مگر اینکه کاملاً آگاهانه باشد
- دوش گرفتن یا حمام خنک
- استفاده از پارچه‌های خنک و مرطوب روی پوست
پزشکان ممکن است در بیمارستان، مایعات داخل وریدی حاوی الکترولیت و احتمالاً مایعات سرد به فرد بیمار تزریق کنند.
تا زمانی که علائم برطرف شود و دمای بدن به سطح مطمئن برگردد، افراد از نزدیک مورد بررسی قرار می‌گیرند، که می‌تواند چندین ساعت طول بکشد.
برای موارد شدید یا پیچیده سکته گرما ممکن است داروهای اضافی و درمانی لازم باشد، از جمله در مواردی که نارسایی اندام، تشنج یا سایر شرایط پزشکی رخ داده است.
موارد شدید هیپرترمی اغلب به چندین روز بستری و نظارت نیاز دارد تا فرد به طور کامل بهبود یابد.
چه عواملی باعث هیپرترمی می‌شود؟
هیپرترمی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن دیگر نتواند برای حفظ دمای معمولی بدن، به اندازه کافی حرارت خود را آزاد کند.
بدن برای رهایی از گرمای اضافی مکانیزم‌های مقابله ای مختلفی مانند تنفس زیاد، تعریق و افزایش جریان خون به سطح پوست، دارد.
اما هنگامی که محیط خارج از هوای بدن گرمتر است، هوای خارج خیلی گرم یا مرطوب است تا منفعلانه گرما را از پوست بپذیرد و عرق را تبخیر کند و این حالت باعث می‌شود بدن خود را از گرمازدگی آزاد کند.
با پیشرفت گرمای بیش از حد و رطوبت بیشتر، الکترولیت‌های بدن از بین می‌روند، فشار خون را کاهش داده و تعریق را محدود می‌کنند.
عوامل خطر
هیپرترمی اغلب در هنگام ورزش یا فعالیت فیزیکی در محیط گرم یا مرطوب اتفاق می‌افتد.
هنگام ورزش فشار خون افزایش می‌یابد تا اکسیژن بیشتری به بافتهای در حال کار منتقل شود، دمای بدن افزایش می‌یابد و میزان کار بدن برای حفظ دمای پایدار باید زیاد شود.
هنگامی که ورزش کردن با فاکتورهای دیگر مانند هوای گرم که باعث افزایش دمای بدن می‌شود و توانایی آن در آزاد کردن گرما را نیز کاهش می‌دهد، تعجب آور نیست که می‌تواند احتمال گرمازدگی را افزایش دهد.
اگرچه کمتر رایج است، هیپرترمی در حالی که فرد در حال استراحت است، خصوصاً در هنگام موج‌های شدید گرما، می‌تواند رخ دهد.
کسانی که داروهای خاصی استفاده می‌کنند، رژیم‌های غذایی دارند و برخی از بیماری‌هایی هم دارند، ممکن است در زمان استراحت دچار هیپرترمی شوند.
همچنین در افرادی که زیر 16 سال یا بیشتر از 65 سال داشته باشد، فاکتورهای خطر ابتلا به هیپرترمی شامل موارد زیر است:
- بیماری‌های دستگاه ایمنی
- بیماری‌های قلبی
- فشار خون یا مشکل در گردش خون
- بیماری‌های ریه، کلیه و کبد
- کمبود آب بدن، به خصوص کم آبی بدن مزمن
- بیماری‌های متابولیک
- دیابت
- غدد عرق یا بیماری‌های تعریق
- چاقی
- مصرف بیش از حد الکل
- سیگار کشیدن
- کم وزن بودن
- اسهال و استفراغ
- داروهای دیورتیک، معمولاً برای فشار خون بالا یا شرایطی مانند گلوکوم و ادم
- داروهایی برای سیستم عصبی مرکزی، از جمله آنتی هیستامین‌ها، ضد فشار خون و مسدود کننده‌های بتا
- رژیم کم سدیم یا کم نمک
- مصرف مواد مخدر غیرقانونی، به ویژه ماری جوانا مصنوعی
- فعالیت‌هایی که بیشترین خطر ابتلا به هیپرترمی را دارند
فعالیتهای رایجی که خطر ابتلا به هیپرترمی را افزایش می‌دهد عبارتند از:
- فوتبال
- هندبال
- ماراتن یا دویدن در فاصله زیاد
- استفاده از سونا و وان‌های گرم
- پیاده روی
- دوچرخه سواری
چندین شغل یا انواع کار نیز خطر ابتلا به هیپرترمی را افزایش می‌دهد. مشاغل رایج یا کارهایی که با افزایش خطر ابتلا به هیپرترمی همراه است شامل موارد زیر است:
- نظامی یا سرباز بودن
- کار ساخت و ساز
- صنعت تولید
- اورژانس، از جمله آتش نشانان، پلیس و تیم پزشکی 115
- کشاورزی
- جنگلداری
- نقشه برداران
- نگهبانان و زیست شناسان میدانی
- کارمندان پارک و مسئولان حیات وحش
این مشاغل خطر هیپرترمی دارند. زیرا افراد را در معرض گرمای شدید قرار می‌دهد، یا تجهیزات محافظتی را شامل می‌شود، مانند وسایل آتش نشانی که هوا و توانایی بدن برای خنک کردن خود را به شدت محدود می‌کند.
منبع: medicalnewstoday
