اصطلاح پرخاشگری در روانشناسی، به طیف وسیعی از رفتارها گفته می‌شود که می‌تواند موجب آسیب‌های جسمی و روانی به خود، دیگران یا اشیاء محیط شود.
این نوع رفتارها موجب آسیب رساندن از نظر جسمی یا روحی به شخص دیگر می‌شود.
همچنین این رفتارها می‌تواند نشانه ای از یک اختلال اساسی سلامت روان، اختلال سوء مصرف مواد یا یک اختلال پزشکی دیگری باشد.
برای آشنایی با اشکال، اهداف و انواع پرخاشگری در ادامه مطلب با کلینیک اعصاب و روان هیربد همراه باشید.
اشکال پرخاشگری
پرخاشگری می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد، از جمله:
- جسمی
- کلامی
- ذهنی
- عاطفی
در حالی که اغلب ما پرخاش را صرفاً در اشکال جسمی مانند ضربه زدن و یا هل دادن می‌دانیم، از سوی دیگر پرخاشگری روانشناختی نیز می‌تواند بسیار آسیب زننده باشد.
به عنوان مثال ترساندن یا تحقیر کلامی شخص دیگر، نمونه‌هایی از پرخاشگری کلامی، ذهنی و عاطفی است.
اهداف پرخاشگری
پرخاشگری می‌تواند اهداف مختلفی داشته باشد، از جمله:
- برای ابراز خشم یا خصومت
- برای ادعای تسلط
- برای ترساندن یا تهدید کردن
- برای رسیدن به یک هدف
- برای ابراز تصرف
- برای پاسخ به ترس
- برای واکنش به درد
- برای رقابت با دیگران
انواع پرخاشگری
- تکانشی: این نوع پرخاشگری، به عنوان پرخاشگری عاطفی نیز شناخته می‌شود. همچنین پرخاشگری تکانشی با احساسات شدید و معمولاً خشم مشخص می‌شود. این شکل از پرخاشگری برنامه ریزی نشده است و اغلب در‌یک لحظه رخ می‌دهد. برای مثال وقتی اتومبیلی جلوی شما را در ترافیک می‌گیرد و شما شروع به داد زدن و ضرب و شتم راننده می‌کنید، پرخاشگری تکانشی را تجربه می‌کنید. تحقیقات نشان می‌دهد که پرخاشگری تکانشی، به ویژه وقتی که در اثر عصبانیت ایجاد شود، سیستم واکنش تهدید حاد را در مغز تحریک می‌کند که شامل آمیگدالا، هیپوتالاموس و خاکستری دور خون است.
- ابزاری: این نوع پرخاشگری به عنوان پرخاشگری درنده نیز شناخته می‌شود. پرخاشگری ابزاری با رفتارهایی مشخص می‌شود که برای رسیدن به یک هدف بزرگتر طراحی شده اند. پرخاشگری ابزاری اغلب با دقت برنامه ریزی می‌شود و معمولاً به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به هدف وجود دارد. آزار و اذیت فرد دیگر در یک سرقت یا جاسازی در اتومبیل نمونه ای از این نوع پرخاشگری هستند. هدف متجاوز بدست آوردن پول یا وسیله نقلیه است و آسیب رساندن به فرد دیگر، وسیله دستیابی به آن هدف است. شاید درباره جنون دزدی چیزی شنیده باشید.
عواملی که می‌توانند در پرخاشگری تأثیر بگذارند
تعدادی از عوامل مختلفی که می‌توانند در بروز پرخاشگری تأثیر بگذارند، شامل:
- عوامل بیولوژیکی: به طور کلی مردان بیشتر از زنان در معرض پرخاشگری جسمی قرار می‌گیرند. در حالی که محققان دریافته اند که زنان کمتر در معرض پرخاشگری جسمی قرار می‌گیرند، آنها همچنین اشاره می‌کنند که زنان از اشکال غیر جسمی مانند پرخاشگری کلامی، پرخاشگری رابطه‌ای و طرد کردن اجتماعی استفاده می‌کنند.
- عوامل محیطی: نحوه پرورش و تربیت شما نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. افرادی که در حین بزرگ شدن شاهد اشکال بیشتری از پرخاشگری هستند، احتمالاً باور دارند که چنین خشونت و خصومت‌هایی از نظر اجتماعی قابل قبول است. آزمایش عروسک معروف بوبو (Bobo) از بندورا (Bandura) نشان داد که دیدن نیز می‌تواند در نحوه یادگیری پرخاشگری نقش داشته باشد. در این آزمایش کودکان یک ویدئو کلیپی را تماشا می‌کردند که در آن یک مدل بزرگسال، رفتار پرخاشگرانه‌ای نسبت به عروسک بوبو (Bobo) داشت که کودکان احتمالاً وقتی فرصتی فراهم می‌شد، از این اقدامات تقلید می‌کردند.
- عوامل جسمی: صرع، جنون، روان پریشی، سوء مصرف الکل، سوء مصرف مواد مخدر و صدمات مغزی یا ناهنجاری نیز می‌تواند بر پرخاشگری تأثیر بگذارد.
منبع: verywellmind
