اختلال طیف اوتیسم

ویژگی‌های تشخیصی بیماری اوتیسم در DSM5

A . وجود نقایصی در ارتباطات و تعاملات اجتماعی در  زمینه‌های گوناگون به صورتی معیارهای زیر:

۱.  نقایصی در تقابل اجتماعی و عاطفی، برای مثال رفتارهای اجتماعی غیر عادی و شکست در گفتگوهای رو در رو؛ کاهش یافتن علایق مشترک، عواطف، یا احساسات؛ شکست در شروع تعاملات اجتماعی و یا پاسخ به آن.

۲. نقص در رفتارهای ارتباطی غیر کلامی مورد استفاده برای تعاملات اجتماعی، برای مثال کمبود یکپارچگی ارتباطات کلامی و غیر کلامی؛ ناهنجاری‌هایی در تماس چشمی و زبان بدن یا نقایصی در فهم و کاربرد ایما و اشارات؛ نبود کامل حالات چهره و ارتباطات غیر کلامی.

۳. نقایصی در رشد، ادراک و فهمیدن ارتباطات، برای مثال مشکلات در سازگاری رفتاری در زمینه‌های اجتماعی گوناگون؛ مشکلاتی در مشارکت در بازی‌های تخیلی یا در دوست یابی؛ فقدان تمایل به همسالان.

B. الگوهای علایق، فعالیتها و رفتارهای تکراری و محدود؛ که دو مورد از موارد زیرآن را نشان می‌دهد:

۱.  فعالیت‌های حرکتی تکراری و کلیشه‌ای، استفاده کلیشه‌ای و غیر معمول از اشیاء یا گفتار (حرکت‌های ساده کلیشه‌ای، به خط کردن اسباب بازی‌ها و حرکتهای پروانه‌ای، اکولیلیا و تعابیر شخصی).

۲.  پافشاری بر یکنواختی، پیروی بدون انعطاف از امور روزانه یا الگوها یا رفتارهای کلامی یا غیر کلامی تشریفاتی (برای مثال پریشانی شدید در اثر کوچکترین تغییر، مشکلات با تغییرات، الگوهای فکری جامد، مراودات تشریفاتی، نیاز به حفظ خط سیری ثابت در امور روزانه و یا خوردن یک غذا هر روز.)

۳.  محدودیت فراوان در اثر علایق ثابت که در شدت یا مرکز توجه بودن غیر عادی هستند. (برای مثال وابستگی و تمایلات شدید به اشیاء غیر معمول، علایق افراطی محدود یا ثابت).

۴. بیش واکنشی یا کم واکنشی به درون داد حسی یا علایق غیر معمول در جنبه‌های حسی در محیط (نشان دادن بی تفاوتی به درد یا فشار، پاسخهای مغایر به صداها یا نسوج خاص و یا پاسخ افراطی به بوها یا لمس شدن، شیفتگی دیداری به نورها یا حرکت.)

C.  بیشتر نشانه‌ها می‌بایستی در نوزادی و خردسالی مشاهده شود (اما ممکن است تا زمانی که نیازهای اجتماعی، ظرفیتهای محدود در این زمینه را نمایان سازد، به طور کامل آشکار نگردد، یا اینکه ممکن است به وسیله راهبردهای یادگرفته شده در مراحل بعدی زندگی پوشیده شده باشد.)

D.   علائم موجب آسیبهای مهم در امور اجتماعی، حرفه‌ای یا دیگر زمینه‌های مهم در عملکرد فعلی فرد گردیده باشد.

E.  این اختلالات به واسطه نقص در عملکرد هوش یا تأخیر در رشد کلی نمایان نمی‌شود (اختلالات رشدی هوشی). ناتوانی هوش و اختلال طیف اُتیسم اغلب با هم رخ می‌دهد؛ و هردو همزمان نمایان می‌گردد. برای تمایز بین این اختلال و اختلالات همزمان تعامل اجتماعی باید در تمام مراحل رشد مورد نظر قرار بگیرد.

نکته: افرادی که در IV DSM اتیستیک، آسپرگر یا PDD-NOS تشخیص داده شده‌اند، می‌بایستی دوباره مورد ارزیابی و تشخیص قرار گیرند. افرادی که مشخصه نقص در تعاملات اجتماعی را دارند ولی علائم دیگری که معیار تشخیص اُتیسم باشد را نشان نمی‌دهند، می‌بایستی برای اختلال تعامل اجتماعی مورد ارزیابی قرار گیرند.

(ملاک‌های C و D) این نشانه‌ها از اوایل کودکی وجود دارند و عملکرد روزانه را محدود یا مختل می‌کنند.

در زمان تشخیص توجه به این نکات الزامیست:

اختلال، با آسیب هوشی یا بدون آسیب هوشی همراه باشد. (در صورت وجود آسیب هوشی می‌بایستی دیگر ملاکهای تشخیصی اْتیسم مورد بررسی قرار گیرند مانند علایق محدود، حرکتهای کلیشه‌ای و….  و توجه به این مهم که ناتوانی‌های عملکردی کودک مانند فقر ارتباط به خاطر اختلال هوش یا عقب ماندگی ذهنی نباشد)

اختلال، با آسیب زبانی یا بدون آسیب زبانی همراه باشد. (از مطالب ورژن جدید اینگونه بر می‌آید که نمی‌توان تأخیر و محدودیت زبانی را منحصراً ملاکی برای تشخیص اوتیسم دانست.)

اختلال، با یک عامل شناخته شده پزشکی یا شرایط ژنتیک یا عامل محیطی ارتباط داشته باشد.

(در زمان ارزیابی و تشخیص می‌بایستی به شرح حال و تاریخچه‌ای که والدین شرح می‌دهند توجه نمود.)

(نکته کد گذاری: برای شرایط ژنتیک یا پزشکی مرتبط از کدهای تشخیصی استفاده شود)

ارتباط داشتن با دیگر اختلالات رفتاری یا ذهنی یا رشدی عصبی.

(به این مهم توجه شود که کودک اکثریت ملاکهای مرتبط تشخیصی را داشته باشد، برای مثال باید مراقب بود که ملاکهای تشخیصی اختلال نافرمانی مقابله‌ای یا رفتار تخریبی کودک با علائم رفتاری اختلال اوتیسم اشتباه نشود به همین علت می‌بایستی در زمان تشخیص و ارزیابی به شرح حال و تاریخچه خانوادگی و شرایط و علائم کودک در فرایند رشد توجه گردد تا در صورت امکان جلوی تشخیصهای انحرافی گرفته شود).

(نکته کد گذاری: برای تشخیص‌های مرتبط با  اختلالات رفتاری یا ذهنی یا رشدی عصبی ازکدهای اضافی استفاده گردد.)

با کاتاتونیا (به معیارهای مرتبط با کاتاتونیا به دیگر اختلالت ذهنی مراجعه کنید.

(نکته کد گذاری: استفاده از کدهای اضافی  اشاره به ارتباط کاتاتونیا با اختلال اوتیسم دارد، به این معنی که کاتاتونیا به عنوان اختلال همراه با اُتیسم وجود دارد .)

مرحله ای که در آن اختلال کارکردی آشکار می‌شود، مطابق با خصوصیات فرد و محیط او، متفاوت خواهد بود.

ویژگی تشخیص اصلی در دوره رشد آشکار هستند، اما مداخله، جبران و کمک‌های جاری می‌توانند مشملات را حداقل در برخی موقعیت‌ها بپوشانند.

جلوه‌های این اختلال نیز به مقدار زیاد بسته به شدت بیماری اوتیستیک، سطح رشد و سن زمانی تفاوت دارند:

از این رو، اصطلاح طیف به کار برده شده است. اختلال طیف اوتیسم، اختلالاتی را در بر می‌گیرد که قبلاً با عنوان اوتیسم بچه گانه اولیه، اوتیسم کودکی، اوتیسم کانر، اوتیسم با کارکرد بالا، اوتیسم نامتعارف، اختلال رشد فراگیر که به گونه دیگری مشخص نشده است، اختلال از هم پاشیدگی کودکی و اختلال آسپرگر به آنها اشاره می‌شد.

اختلالات در ارتباط و تعامل اجتماعی که در ملاک A مشخص شده‌اند، فراگیر و بادوام هستند. تشخیص‌ها زمانی بسیار معتبر و مطمئن هستند که بر منابع متعدد اطلاعات، از جمله مشاهدات متخصص بالینی، سابقه مراقبت کننده و در صورت امکان، گزارش شخصی استوار باشند.

کمبودهای کلامی و غیرکلامی در ارتباط اجتماعی، بسته به سن، سطح عقلانی و توانایی زبان فرد، همین طور عوامل دیگری چون سابقه درمان و کمک جاری، جلوه‌های متفاوتی دارند.

خیلی از افراد کمبودهای زبان دارند که از فقدان کامل تا تأخیرهای زبان، درک نامناسب گفتار، گفتار پژواکی یا زبان تصنعی و بیش از حجد کلمه به کلمه گسترش دارند.

حتی در صورتی که مهارت‌های زبان رسمی (مثل واژگا، دستور زبان)، سالم باشند، استفاده از زبان برای ارتباط اجتماعی متقابل، دراختلال طیف اوتیسم معیوب است.

کمبودها در رفتارهای ارتباط غیرکلامی که برای تعامل اجتماعی به کار برده می‌شوند به وسیله فقدان، کاهش، یا استفاده نامتعارف تماس چشمی (نسیت به هنجارهای فرهنگی)، حرکات ایما و اشاره، جلوه های صورت، جهت گیری بدن، یا آهنگ گفتار آشکار می‌شوند.

ویژگی اولیه اختلال طیف اوتیسم، توجه مشترک معیوب است که با فقدان اشاره کردن، نشان دادن، یا آوردن اشیا برای تقسیم کردن علاقه با دیگران، یا ناتوانی در دنبال کردن اشاره یا نگاه خیره دیگران آشکار می‌شود.

امکان دارد که افراد چند حرکت ایما و اشاره کارکردی را یاد بگیرند، ولی خزانه آنها کوچکتر از خزانه دیگران است و اغلب نمی‌توانند به طور خودانگیخته از حرکات ایما و اشاره در ارتباط استفاده کنند.

در بزرگسالی که زبان فصیح دارند، مشکل هماهنگ کردن ارتباط غیرکلامی با گفتار، ممکن است برداشت »زبان بدن» عجیب و غریب، بی روح، یا اغراق آمیز را هنگام تعامل‌ها ایجاد کند.

امکان دارد که اختلال در شیوه‌های فردی، نسبتاً ظریف باشد (مثلاً ممکن است فردی هنگام صحبت کردن تماس چشمی نسبتاً خوب داشته باشد) اما در ادغام کردن نامناسب تماس چشمی، حرکات ایما و اشاره، حالت بدن، واج شناسی و جلوه صورت برای ارتباط اجتماعی، قابل توجه باشد.

کمبودها در برقرارکردن، حفظ کردن، و درک کردن روابط باید با توجه به هنجارها برای سن، جنسیت و فرهنگ قضاوت شوند.

امکان دارد که علاقه اجتماعی وجود نداشته، کاهش یافته، یا نامتعارف باشد، که به وسبله طرد دیگران، منفعل بودن، یا برخوردهای نامناسبی که پرخاشگرانه یا اخلالگر به نظر می‌رسند، آشکار می‌شود.

این مشکلات بخصوص در کودکان خردسال دیده می‌شوند که اغلب فقدان بازی اجتماعی و خیالپردازی مشترک (مثل بازی وانمودکردن انعطاف پذیر متناسب با سن) و بعدها، اصرار بر بازی کردن بر طبق مقررات بسیار ثابت، در آنها وجود دارد.

افراد بزرگتر ممکن است برای اینکه بفهمند چه رفتاری در یک موقعیت، اما در در موقعیت دیگر، مناسب است (مثل رفتار اتفاقی در طول یک مصاحبه شغلی)، یا برای فهمیدن روش‌های مختلفی که زبان می‌تواند برای ارتباط برقرار کردن مورد استفاده قرار بگیرند (مثل طعنه، دروغ های مصلحت آمیز) تقلا کنند.

امکان دارد که ترجیح آشکاری برای فعالیت‌های تنها یا تعامل کردن با افراد بسیار کوچکر یا بزرگتر وجود داشته باشد.

غالبا، تمایل به برقرار کردن روابط دوستی بدون عقیده کامل یا واقع بینانه به اینکه روابط دوستی مستلزم چیست، وجود دارد (مثل روابط دوستی یک طرفه یا روابط دوستی مبتنی بر تمایلات خاص مشترک).

در نظر گرفتن روابط با خواهر –برادرها، همکاران و مراقبت کنندگان نیز اهمیت دارد (برحسب رفتار متقابل).

اختلال طیف اوتیسم با الگوهای رفتار، تمایلات، یا فعالیت‌های تکراری نیز تعریف شده (به صورتی که در ملاک b مشخص شده است)، که بسته به سن و توانایی، مداخله و کمک‌های جاری، دامنه‌ای از جلوه‌ها را نشان می‌دهد.

رفتارهای قالبی یا تکراری، از جمله حرکات قالبی ساده (مثل دست زدن، ضربه زدن با انگشت)، استفاده تکراری از اشیا (مثل چرخاندن سکه، یه صف کردن اسباب بازی‌ها)، و گفتار تکراری (مانند پژواک گویی، طوطی وار گفتن تأخیری یا فوری کلمات شنیده شده؛ استفاده از «شما» هنگام اشاره کردن به خود؛ استفاده قالبی از کلمات، عبارت‌ها یا الگوهای واج شناختی یا عروضی).

چسبیدن بیش از حد به روال عادی و الگوهای محدود رفتار می‌توانند به صورت مقاومت در برابر تغییر (مثل ناراحتی از تغییرات ظاهراً جزئی، مانند بسته بندی کردن غذای مطلوب؛ اصرار بر چسبیدن به مقررات؛ خشکب تفکر) یا الگوهای تشریفاتی رفتار کلامی یا غیرکلامی (مثل قدم زدن دور تا در جایی) آشکار شوند.

تمایلات بسیار محدود و ثابت در اختلال طبف اوتیسم، از نظر شدت یا تمرکز نابهنجار هستند (برای مثال، کودکان نوپا قویاً به ماهی تابه دلبسته می‌شوند؛ کودک به جاروبرقی دلمشغول می‌شود؛ فرد بزرگسال ساعات زیادی را صرف نوشتن برنامه‌های زمانی می‌کند).

برخی از شیفتگی‌ها و روال‌های عادی می‌توانند با بیش فعالی یا کم فعالی آشکار نسبت به درون داد حسی ارتباط داشته باشند، که از طریق پاسخ های شدید به صداها یا بافت های خاص، بوکشیدن یا لمس کردن بیش از حد چیزها، علاقه مفرط به نورها یا چیزهایی که می‌چرخند، و گاهی بی تفاوتی آشکار نسبت به درد، گرما یا سرما آشکار می‌شوند.

واکنش مفرط به تشریفاتی که مزه، بو، بافت، یا ظاهر غذا را شامل می‌شوند یا محدودیت‌های غذایی مفرط شایع هستند و می‌توانند ویژگی بیانگر اختلال طیف اوتیسم باشند.

شماری از بزرگسالان مبتلا به اختلال طیف اتیسم بدون ناتوانی‌های عقلانی یا زبان، یاد می‌گیرند از رفتار تکراری در حضور مردم جلوگیری کنند.

تمایلات خاص می‌توانند منبع لذت یا انگیزش بوده و بعدها در زندگی، راهی برای آموزش و استخدام باشند.

ملاک‌های تشخیصی می‌توانند زمانی برآورده شوند که الگوهای رفتار، تمایلات، یا فعالیت‌های محدود و تکراری در طول دوره کودکی یا یک زمانی در گذشته به وضوح نشان داده شده باشند، حتی اگر نشانه‌ها وجود نداشته باشند.

ملاک D ایجاب می‌کند که ویژگی‌ها، اختلال بالینی مهمی را در عملکرد اجتماعی، شغلی یا زمینه‌های مهم دیگر عملکرد کنونی ایجاد کرده باشند.

ملاکE مشخص می‌کند که کمبودهای ارتباط اجتماعی، با اینکه گاهی ناتوانی عقلانی (اختلال عقلانی رشدی) را به همراه دارند، با سطح رشد فرد هماهنگ نیستند؛ اختلال‌ها از مشکلاتی که براساس سطح رشد انتظار می‌روند، فراتر هستند.

ابزارهای تشیصی رفتاری استاندارد شده با ویژگی های روان سنجی خوب، از جمله مصاحبه با مراقبت کننده، پرسشنامه‌ها و مقیاس‌های مشاهده بالینی، فراهم هستند و می‌توانند پایانی تشخیص را با گذشت زمان و در بین متخصصان بالینی، افزایش دهند.

علائم اوتیسم

شماری از افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، اختلال عقلانی و یا اختلال زبان نیز دارند (مثل کند صحبت کردن، درک زبان عقبتر از تولید).

حتی آنهایی که از هوش متوسط یا یالا برخوردارند، نیمرخ توانایی‌های نامنظم دارند. اختلاف بین مهارت‌های عقلانی و کارکردی انطباقی اغلب زیاد است.

کمبودهای حرکتی، از جمله شیوه راه رفتن عجیب و غریب، علائم حرکتی نابهنجار دیگر (مثل راه رفتن با نوک پنجه) اغلب وجود دارند.

صدمه زدن به خود (مثب سرکوبش، گاز گرفتن مچ دست) ممکن است روی دهد و رفتارهای اخلالگر دیگر، از جمله ناتوانی عقلانی، شایع ترند.

نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به بیماری اوتیسم، مستعد اضطراب و افسردگی هستند.

برخی افراد، رفتار حرکتی شبه کاتاتونیک را پرورش می‌دهند (کند شدن یا «میخکوب شدن» در وسط کار)، اما معمولاً اینها به اندازه دوره کاتاتونیک نبستند.

با این حال، امکان دارد که افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، دچار تباهی محسوسی در نشانه‌های حرکتی شوند و دوره کامل کاتاتونیک را همراه با نشانه‌هایی از قبیل لالی، ادا و اطوار، شکلک، و انعطاف پذیری مومی شکل نشان دهند. به نظر می‌رسد که این دوره خطر برای کاتاتونیک همزمان، در سال‌های نوجوانی بیشتر از سال‌های دیگر باشد.

همچنین جهت اطلاعات بیشتر ویدیو زیر را مشاهده کنید :‌

 

منبع: 

1. راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانشناختی ویرایش ۵, DSM-۵
2. خلاصۀ روان پزشکی کاپلان و سادوک بر اساس DSM-5