احتمالا تا به حال این سؤال به ذهنتان رسیده که چرا برخی افراد در برخورد با عوامل استرس زا انعطاف پذیری خاصی دارند و خم به ابرو نمی آورند ولی بعضی های دیگر برای مقابله با چنین عواملی مشکل دارند؟ و این که ویژگی های این افراد آموختنی است یا ارثی؟
درادامه با مطالب کلینیک روانشناسی دکترهیربد همراه باشید.
قطعا آدمهایی را دیده اید که با وجود رشد در یک محیط نه چندان مناسب (مثلا در خانواده های آشفته، مدارس شلوغ و کم امکانات، جوامعی با میزان بیکاری بالا و فرصت های شغلی اندک و …) به موفقیت های بزرگی در زندگی خود دست یافته باشد؟
یا برعکس، افرادی که با وجود در اختیار داشتن امکانات مناسب و برخورداری از شرایط ایده آل، موفقیت های کمی را در زندگی تجربه کرده اند؟
شما چگونه به مشکلاتی که غیر قابل پیش بینی هستند واکنش نشان می دهید؟
ویژگی های افراد تاب آور
افراد تاب آور، شخصیتی مقاوم در برابر استرس دارند و درسهای ارزشمندی از تجارب سخت زندگی خود می گیرند. آنها در موقعیت های پراسترس و آسیب زا احساس می کنند که می توانند راه مناسبی را برای حل مشکلات خود بیابند. تاب آوری در مورد کسانی بکار می رود که در معرض خطر قرار می گیرند ولی دچار اختلال نمی شوند.
به خود متکی هستند و واکنشی یادگیرانه-مقابله ای در موقعیت های دشوار از خود نشان می دهند در حالی که افرادی که تاب آوری ضعیفی دارند واکنشی سرزنش کننده-قربانی شونده در چنین موقعیت هایی از خود نشان می دهند.
اشخاصی كه رويـكردی منفی نسبت به مشكل دارنـد، مشكلات را تهديدكننده، ادراك ميكنند و به هنگام مواجهه با موقعيتهای مشكل ساز دچار احساس ناكامی می شوند. برخی از آزمونهایی نظیر آزمون روانشناختی نگرش منفی به مشکل می توانند میزان منفی نگری افراد را به مشکلات مورد ارزیابی قرارد هند.
حتی در برخی موارد تاب آوری شرایط پیشرفت و تعالی را به همراه می آورد. مهارت تاب آوری، به معنی بازگشت از حالت دشواری پایدار و ترمیم خویشتن از حالت نامناسب است. این ظرفیت انسان می تواند باعث شود پیروزمندانه در رویدادهای ناگوار برخورد کند و با قدرت ادامه دهد.
تاب آورری چیست؟
تاب اوری ظرفیتی برای مقاومت در برابر استرس و فاجعه است. تاب آوری به معنای توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطاف پذیر به فشارهای زندگی روزانه است
تاب آوری، استرس را محدود نمی کند، مشکلات زندگی را پاک نمی کند، بلکه به افراد قدرت می دهد تا با مشکلات پیش رو مقابله سالم داشته باشند، بر سختی ها فائق آیند و با جریان زندگی حرکت کنند.
می توانید با آزمون روانشناختی افسردگی، اضطراب، استرس از میزان استرس خود مطلع شوید.
برخی افراد به طور طبیعی دارای این ویژگی هستند، اما خبر خوب این است که این ویژگی در انحصار عده ای معدود نیست و به نظر متخصصان، سایر افراد نیز قادرند تاب آوری را بیاموزند و آن را ارتقاء دهند.
تاب آوری توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت آمیز با شرایط استرس زا و چالش برانگیز است.
سه حوزه عملکرد برای تاب آوری تعریف و بر روی آنها متمرکز است :
۱) تاب آوری به عنوان یک ویژگی شخصیتی یا توانایی پیش بینی افراد در مقابل تائیدات منفی و ناملایمات و احتمال خطر فرض می شود .
۲) وضعیت روانشناختی مثبت یا سلامت روانشناختی یا فقدان بیماری روانشناختی به رغم احتمال خطر .
۳) فرآیندی پویا که بر واکنش بین متغیر های فردی و پیرامونی تاثیر گذاشته و در طول زمان تغییر می کند .
تاب آوری آموختنی است یا ذاتی؟
نکته ای که باید به آن توجه کرد، این است که درست است تاب آوری به توانایی انسان در مواجهه با بلایا یا فشارهای طاقت فرسا گفته می شود، اما این ویژگی در کنار توانایی های درونی دیگر شخص و مهارت های اجتماعی او و همچنین در تعامل با محیط تقویت می شود، توسعه می یابد و به عنوان یک ویژگی مثبت خودش را نشان می دهد. نتیجه این که تاب آوری مهارتی قابل آموزش است یعنی پدیده ای ذاتی نیست بلکه از طریق تمرین، آموزش، یادگیری و تجربه حاصل می شود.
پس اگر فکر می کنید تاب آوری کمی دارید، می توانید آن را تقویت کنید و مهارت های خود را در این زمینه پرورش دهید.
چگونه تاب آور شویم؟
فرد تاب آور، نحوه استدلال و نگرش متفاوتی در مواجهه با شرایط ناگوار اتخاذ می کند و به جای فاجعه ساختن از مشکل و گرفتار شدن در تبعات آن، به خود و توانایی هایش توجه بیشتری می کند.
به طور مثال، چنین شخصی ممکن است یک موقعیت پر مخاطره را یک فرصت در نظر بگیرد نه یک تهدید و در دشواری ها به جای اضطراب، موفقیت را تجربه کند؛ بنابراین تاب آوری موجب سازگاری مناسب در مواجهه با مشکلات می شود و این چیزی بیش از اجتناب ساده از پیامدهای منفی است.
به نظر می رسد که افراد تاب آور به طور خلاقانه رابطه «شرایط ناگوار باعث ایجاد آسیب های روانشناختی می شوند» را حذف و با یک تغییر جدید، رابطه «شرایط پر مخاطره باید زمینه ساز رشد و بالندگی شوند» را جایگزین آن می کنند؛ یعنی تاب آورها ذهن شان را طوری برنامه ریزی کرده اند که بعد از هر موقعیت استرس آوری به دنبال رشد خودشان هستند و مثل خیلی ها تسلیم آسیب های روانشناختی نمی شوند.
خدمات درمان شناختی رفتاری شما کمک می کند تا به طرزی دیگر اندیشیده و درنتیجه این طرز تفکر جدید، پاسخ های احساسی و رفتاری سالم تر و درست تری در برابرحوادث نامطلوب داشته باشید.
۶ روش افزایش تاب آوری
۶ شیوه افزایش تاب آوری که در ادامه مطرح می شود، مواردی است که از سوی انجمن روانشناسی آمریکا پیشنهاد می شود تا استقامت و تاب آوری شما در هنگام مواجهه با مشکلات و شرایط سخت را بیشتر کند.
۱-برقراری روابط بین فردی: حفظ روابط خوب با اعضای خانواده و دوستان، شاخص مهمی برای افزایش تاب آوری است.
۲-ندیدن بحران ها به صورت موقعیت های برطرف نشدنی: نشیب و فرازهای زندگی غیرقابل اجتناب است. هرچند ما نمی توانیم حقیقت این مشکلات را تغییر دهیم، اما می توانیم تفسیر خودمان را از این موقعیت ها عوض کنیم. لحظه ای که موقعیت های نامطلوب زندگی را به صورت مسائلی برطرف نشدنی می بینیم، گام های مثبتی که قادر هستیم برای حل این مشکلات برداریم محدود یا بازداری می شود.
۳-هدف گذاری: داشتن هدف در زندگی و توانمندی برای هدف گذاری، شاخص مهمی در تاب آوری است. فردی که هدف گذاری را به زندگی خویش ضمیمه می کند، جهت گیری آینده خود را افزایش می دهد و برای تحقق بخشیدن به آن تلاش خواهد کرد.
۴-داشتن اقدام های قاطعانه: برخی افراد ممکن است هنگامی که با مشکلی مواجه می شوند، منتظر شوند تا مسائل خودشان حل شوند. این نوع برخورد با مسائل، شاخصی از نداشتن تاب آوری است. در مقابل، توانمندی برای عمل جسورانه در موقعیت های نامطلوب به منظور حل مسائل می تواند شاخصی از تاب آوری باشد.
۵- پرورش دیدگاه مثبتی از خود: دارا بودن اعتماد به نفس و اعتماد به قابلیت های شخصی خود، شاخصی از تاب آوری است. قبل از سعی برای حل موفقیت آمیز مسائل، فرد باید به توانایی خود برای انجام آن باور داشته باشد. هیچ شخصی بدون این باور نمی تواند گام های ضروری را برای حل مسائل بردارد.
۶-مراقب خود بودن: مراقب خود بودن شاخص مهمی از تاب آوری است. این می تواند با حساسیت نسبت به هیجانات و نیازهای شخصی خود، صرف زمان برای خود، حفظ سلامت جسمانی و مشارکت در فعالیت هایی که فرد از آن لذت می برد، مشخص شود. فردی که می تواند خود را به لحاظ جسمانی و روانشناختی متناسب نگه دارد، کوشش ها و اشتیاق بیشتری برای حل مشکلات از خود نشان خواهد داد.
