مصرف ریتالین و عوارض آن

ritalin یا متیل فنیدیت، محرک دستگاه عصبی است. اثرات فارماکولوژیک آن تا حدی شبیه آمفتامین ها می باشد و به صورت قرص و کپسول در کودکان و در بعضی آسیب های مغزی استفاده می شود این ماده مؤثرترین و رایج ترین دارو در درمان بیش فعالی به شمار می رود و سال هاست که برای کودکان مبتلا تجویز می شود. با این حال، پتانسیل سوء مصرف آن بالا است و در بعضی از اقشار مانند دانشجویان و دانش آموزان به منظور افزایش تمرکز و با هدف موفقیت در امتحانات مورد استفاده قرار می گیرد. مصرف در دوزهای بالا و به ویژه استفاده ی استنشاقی و از طریق بینی و تزریق وریدی آن، می تواند عوارض متعددی را ایجاد نماید. استفاده ی استنشاقی ریتالین عوارضی شبیه مصرف کوکائین و آمفتامین دارد و عوارض عصبی آن می تواند شامل تحریک پذیری و رفتارهای پرخطر، پارانویا و سایکوز باشد.

داروی ریتالین یا متیل فنیدیت اولین بار در سال ۱۹۶۶ ساخته شد  و در سال ۱۹۵۶ به عنوان اختراع ثبت گردید. سپس به صورت آزمایشی در سال ۱۹۵۵ و پس از آن در سال ۱۹۵۷ در کلینیک ها مورد استفاده قرار گرفت. در بعضی مدل های حیوانی نیز صدمات ساختمانی دستگاه عصبی و برخی ارگان ها گزارش شده است. با توجه به این که ریتالین به عنوان بهترین دارو در درمان کودکان مبتلا به بیش فعالی مطرح است و پتانسیل سوه مصرف بالایی هم دارد، لازم است کنترل و نظارت زیادی در توزیع و مصرف آن برای افراد تحت درمان وجود داشته باشد و همچنین، از توزیع نابه جای آن ممانعت به عمل آید .

در ادامه با کلینیک اعصاب و روان هیربد همراه باشید.

نام‌های تجاری دارو:

Concerta
Daytrana
Metadate CD
Metadate ER
Methylin
Ritalin LA
Ritalin SR
Ritalin

گروه دارویی درمانی:

محرک CNS

اشکال دارویی:

Tablet:10mg

مکانیسم عمل:

متیل فنیدات مهارگر قوی دوپامین و به میزان کم‌تری نوراپی‌نفرین در سیستم اعصاب مرکزی است، گمان می‌رود نقص فعالیت این دو آمین پیامرسان (دوپامین و اپی‌نفرین) از علل بروز سندرم بیش‌فعالی-کمبود توجه در کودکان و بزرگ‌سالان باشد، متیل فنیدت با افزایش فعالیت این دو آمین عصبی در بهبود نشانگان این بیماری مؤثر است. در بیماری نارکولپسی نیز نقص در فعالیت نورون‌های دوپامینرژیک و ارکسین از علل بیماری هستند که این دارو با همان مکانیسم بیماری را کنترل می‌کند.

هرچند متیل فنیدیت دارای اسکلت و ساختار آمفتامینی است ولی برخلاف آن توانایی آزادسازی کاتکول‌آمین‌ها را ندارد و بازجذب سروتونین را نیز مهار نمی‌کند و از این جهت به آمفتامین برتری دارویی دارد.

موارد مصرف:

ریتالین یک داروی مؤثر بر سیستم عصبی است که به عنوان اولین داروی مناسب برای درمان کودکان مبتلا به بیش فعالی شناخته شده است. همچنین، در درمان بیماری هایی مانند افسردگی، بد خوابی، صدمات مغزی، سرطان، درد و اختلالات شناختی استفاده می شود . این ماده در سندرم بیش فعالی که حدود ۵ درصد جمعیت کودکان سن مدرسه به ویژه پسران را درگیر می کند، مؤثرترین دارو با کمترین عوارض جانبی به شمار می رود. در درمانی ریتالین بر اساس تشخیص پزشک و تحمل فرد به صورت خوراکی تجویز می شود و در این صورت عوارض جانبی کمی در بعضی موارد دارد که شامل سردرد و معده درد است. این دارو از طرف سازمان غذا و داروی آمریکا برای استفاده در کودکان مبتلا به بیش فعالی و مبتلایان به اختلالات خواب مورد تأیید قرار گرفته است . ریتالین به عنوان اولین انتخاب برای بیش فعالی مطرح می باشد، اما در بعضی  بیماری های دیگر نیز مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده اغلب به شکل قرص و یا کپسول و گاهی به صورت تزریقی و به شکل پودر است.

آزمون غربالگری اختلال نقص توجه و بیش فعالی کودکان (ADHD)

کنترل نارکولپسی

برای افراد دارای اضطراب زیاد، فشار عصبی، عصبانیت همراه با بی‌قراری، حساسیت مفرط نسبت به دارو، فشار خون بالا، گلوکوم،افسردگی‌های قابل درمان با داروهای ضد افسردگی رایج، تیک‌های حرکتی (به جز سندرم Tourette’s نشانگان توره یا نشانگان ژیل دولاتوره)، و کودکان زیر ۶ سال مصرف این دارو منع می‌شود.

آزمون روانشناختی افسردگی، اضطراب، استرس

دوزبندی در بزرگسالان:

ﺧﻮراﻛﻲ  ﺑﺮﻧﺪ Concerta

ﺑﻴﻤﺎران ADHD ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﺘـﺪاول ﻣﺼـﺮف ﻛﻨﻨـﺪ

ﺷـﺮوع از :

دوز  ۱۸- ۳۶ mg ﻳﻜﺒﺎر در روز و ﻣﻮﻗﻊ ﺻﺒﺢ

ﺑﺮﻧﺪ CD Metadate  و  Ritalin LA

ﺷﺮوع از :
۲۰ mg ﻳﻜﺒـﺎر در روز ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪی ۱ ﻫﻔﺘﻪ ۱۰- ۲۰ mg اﻓﺰاﻳﺶ داد. ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ دوز : ۶۰ mg/day

ﻧﺎرﻛﻮﻟﭙﺴﻲ(ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ):

۱۰ mg، ۲ ﺧﻮراﻛﻲ ﺗﺎ ۳ ﺑﺎر در روز، ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺎ ۶۰mg/day ﻧﻴﺰ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻛﺮد.

اﻓﺴﺮدﮔﻲ:

ﺷﺮوع ۲٫۵mg ﺧﻮراﻛﻲ ﻫﺮ ﺻﺒﺢ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎﻋﺖ ۹ اﮔﺮ ﺑﻴﻤﺎر ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﺪ ﻣـﻲﺗـﻮان ﻫﺮ ۲-۳ روز ۲٫۵-۵ mg اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣـﺎﻛﺰﻳﻤﻢ دوز ۲۰ mg/day ﺑﺮﺳـﺪ. دوزﻫـﺎ را ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﻘﺴﻢ در ﺻﺒﺢ و ﻇﻬﺮ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻛﺮد اﻣﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﻣﺼﺮف ﺷـﻮد و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﻓـﺮم آﻫﺴﺘﻪ رﻫﺶ ﻣﺼﺮف ﻛﺮد.

آزمون روانشناختی افسردگی

دوزﺑﻨﺪی در ﻛﻮدﻛﺎن:

: ADHD ﻗﺮص ﺳﺮﻳﻊ آزاد ﺷﻮﻧﺪه

ﻛﻮدﻛﺎن ۶ < ﺳﺎل: ﺷـﺮوع از  ۵mg/dose دو ﺑـﺎر در روز ﻗﺒـﻞ از ﺻـﺒﺤﺎﻧﻪ و ﻧﺎﻫـﺎر ﻣـﻲﺗـﻮان ۵-۱۰mg/day ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪای ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ اﻓﺰاﻳﺶ داد، ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ دز: ۶۰mg/day آﻫﺴﺘﻪ رﻫﺶ ﺧﻮراﻛﻲ .

ﻛﻮدﻛﺎن ۶ < ﺳﺎل : ۲۰mg ﻳﻜﺒﺎر در روز، ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ۱ ﻫﻔﺘـﻪ ۱۰- ۲۰ mg اﻓـﺰاﻳﺶ داد.

ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ دوز: ۶۰mg/day

ﻛﻮدﻛﺎن ۶-۱۲ ﺳﺎل و ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ۱۳-۱۷ ﺳﺎل: ۱۸mg ﻳﻜﺒﺎر در روز ﺻﺒﺢ ﻫﺎ.

دوزﺑﻨﺪی ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان:

ﺑﻪ دوز ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد.

 

 

عوارض جانبی: 

اثرات کوتاه مدت ریتالین شامل افزایش ضربان قلب، پرفشاری خون، افزایش دمای بدن، گشادی مردمکها، اختلال در الگوی خواب، توهم، تحریک پذیری و حساسیت، اثرات پانیک و سایکوزیس (روان پریشی)، تشنج و مرگ به دنبال استفاده از دز بالا می باشد  اثرات دراز مدت استفاده از آن نیز عبارت از صدمه به عروق خونی قلب و مغز که به دنبال پرفشاری خون می تواند باعث سکته ی قلبی با مغزی و مرگ شود، صدمه به کبد، کلیه و ریه، مشکلاتی در بافت بینی و حس بویایی به ویژه اگر استنشاقی مصرف شود، مشکلات تنفسی، بیماری های عفونی و آبسه در موارد استفاده ی تزریقی، کاهش وزن و بی اشتهایی، گیجی، وابستگی روانشناختی به دارو، سایکوزیس و افسردگی است …..
بی خوابی، تحریک پذیری، تیک، سرگیجه
تهوع، کاهش اشتها
عفونت ویروسی
تاکیکاردی
گرفتگی، نازوفارنژیت

اشکال دارویی:

ﻛﭙﺴﻮل آﻫﺴﺘﻪ رﻫﺶ ۶۰mg , 50mg , 40mg , 30mg , 20mg , 10mg
رﻳﺘﺎﻟﻴﻦ ۴۰mg , 30mg, 20mg, 10mg : LA Patch
ﺗﺮﻧﺲ درﻣﺎل : ۱۰ mg/ 9 hours

موارد منع مصرف و احتیاط:

ریتالین در موارد حساسیت به دارو، تیک‌های حرکتی، سابقه اضطراب زیاد، منع مصرف دارد.

احتمال وابستگی به دارو و سوءاستفاده از دارو وجود دارد (بسته به میزان، نحوه مصرف و فرد استفاده‌کننده). اگر چه وابستگی جسمانی به ریتالین همانند مواد مخدری نظیر تریاک و شبه مرفین‌ها گزارش نشده‌است؛ اما پزشکان بر وابستگی روانشناختی و نیاز به افزایش میزان مصرف آن که پدیده تحمل (Tolerance) نیز نامیده می‌شود، اتفاق نظر دارند. از علائم ترک جسمانی و روانشناختی این قرص می‌توان به دردهای عضلانی، خواب آلودگی و افسردگی نام برد.

این دارو فقط برای افرادی تجویز می‌شود که سابقه کامل آنها به‌طور دقیق ارزیابی شود.

برای بیمارانی با واکنش حاد استرس نباید تجویز شود.

در مصرف طولانی مدت دارو، بهتر است آزمایش‌های منظم شمارش سلول‌های خونی، شمارش افتراقی و شمارش پلاکت‌ها نیز انجام شود.

در صورت عدم بهبودی پس از یک ماه مصرف، باید دارو را قطع کرد.

آزمون روانشناختی افسردگی، اضطراب، استرس

این دارو نباید برای درمان حالت‌های خستگی مفرط طبیعی، افسردگی و سایکوزها استفاده شود.

نیاز به ادامه مصرف دارو باید مرتب ارزیابی شود و در زمان تعطیلات و زمان‌هایی که مصرف آن نیاز نیست، مصرف کاهش یافته یا قطع شود.

افزایش درجه حرارت بدن، بی نظمی در ضربان قلب، سردرد و تهوع، افزایش فشارخون و تشنج از عوارض مصرف بیش از اندازه ریتالین است.

استفاده از این ماده طبق قوانین جهانی مبارزه با دوپینگ ممنوع می‌باشد.

مصرف در بارداری و شیردهی:

تجویز ریتالین در زنانی که در سنین بارداری هستند تنها زمانی مجاز است که اثرات سودمند دارو بر مضرات آن ارجحیت دارد و مصرف این دارو در زنان شیرده اثبات نرسیده است.

تداخلات دارویی:

آنتــی اســیدها، آنتــی هایپرتنشـن، ضدپارکینسـون، آنتــی سـایکوتیک هـا، ، Atomoxetine
کانابینوئید، لکونیدین، ،Fosphenytion آنتاگونیست ،H2 فنوباربیتال، فنی توئین، ،Primidone مهار
کننده پمپ پروتون، سمپاتومیمتیک، آنتی دپرسانت ،TCA آنتاگونسیت ویتامین K
اتانول: چون سبب افزایش دپرسیون CNSمیشود از مصرف همزمان خودداری شود.
غذا: سبب افزایش جذب خوراکی میشود.
گیاهان: از مصرف گیاه افدرا و یوهمبین خودداری شود

توجهات پزشکی پرستاری / آموزش به بیمار خانواده:

1. غالبا” در زمان بلوغ، درمان با این دارو متوقف می‌شود.
2. در افراد مبتلا به تشنج مصرف این دارو ممکن است آستانه تشنج را کاهش دهد. تجویز دارو در کودکان زیر ۶ سال ممنوع است. مصرف این دارو با مهار رشد کودک همراه است.

فارماکودینامیک / کینتیک: 

شروع اثر: سریع آزاد شونده: ۲ساعت
آهسته رهش: ۶-۷ساعت
ترنس درمال: ۲ساعت
آزاد سازی از طریق اسمتیک : ۱-۲ساعت
طول اثر: سریع آزاد شونده: ۳-۶ساعت، آهسته رهش: ۸ساعت
پروتئین باندینگ : ۱۰تا ۳۳ در صد.
متابولیسم: کبدی
نیمه عمر حذفی: فرم ۳ : dتا ۴ساعت
زمان پیک سرمی: ۶-۸ساعت
دفع: ادراری

صحبت نهایی 

با توجه به توانایی ریتالین در ایجاد و افزایش تمرکز و سرخوشی ناشی از مصرف آن که در کوتاه مدت تا حد زیادی کارایی فرد را افزایش می دهد، احتمال سوء مصرف آن بسیار زیاد است. با توجه این که ریتالین بهترین دارو برای کودکان مبتلا به بیش فعالی می باشد و در درمان برخی از آسیب های شدید مغزی هم داروی مناسبی محسوب می شود، از این رو استفاده از آن گریزناپذیر است. به همین دلیل برای جلوگیری از سوء مصرف آن، لازم است آیین نامه های قوی و مبنی بر استفاده از متیل فنیدیت در یک دوره ی درمانی مشخص وجود داشته باشد و فروش آن تحت نظارت مستقیم صورت گیرد.

همچنین، والدین بر زمان و میزان مصرف دارو توسط فرزند خود نظارت داشته باشند و از جابه جایی دارو توسط کودکان جلوگیری شود. باید به دانشجویان و دانش آموزان به عنوان بیشترین قشر در معرض خطر سوء مصرف ریتالین، اطلاعات کاملی در مورد عوارض مصرف آن داده شود. همچنین، به مسأله ی سوء استفاده از آن در میان معتادان توجه و نظارت بیشتری گردد. با توجه به این که این دارو بهترین پاسخ درمانی را در کودکان مبتلا به بیش فعالی ایجاد می کند، جلوگیری از سوء مصرف آن نیاز به مسؤولیت پذیری تمام کادر درمانی، خانواده و جامعه دارد

منبع:

مجموعه دارویی داروهای اعصاب و روان – دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران

مجله دانشکده پزشکی اصفهان

کتاب فارماکوپه بیماری‌های اعصاب و روان

توجه : اطلاعات موجود در این پایگاه ‌داده، فقط جهت اهداف آموزشی و اطلاعات عمومی برای شما تأمین شده است و برای توصیه پزشکی، تشخیص و درمان نباید در نظر گرفته ‌شود. قبل از مصرف هر گونه دارو، تغییر رژیم غذایی و یا شروع هر دوره درمانی، حتماً با پزشک خود مشورت نمایید. هیچ گاه توصیه‌ای که توسط پزشک به شما داده می‌شود را نادیده نگیرید چرا که پزشک بر اساس قضاوت پزشکی خود برای بهبود شما ممکن است فارغ از اطلاعات بالا به شما درمان مناسب را تجویز کند.